کمپین جادوگر جادو نمی‌کند
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از فرارو؛ فوتبالیست محبوب تیم‌های پرسپولیس، بایرن مونیخ، شالکه ۰۴ و تراکتورسازی تبریز در حساب اینستاگرامی خود از مردم درخواست کرد که "یک بار برای همیشه" جهت مقابله با افزایش قیمت‌ها، از خرید طلا، ارز و کالا‌های گرانی نظیر خودرو خودداری کنند.
این درخواست علی کریمی خیلی سریع در شبکه‌های اجتماعی مختلف به اشتراک گذاشته شد. چهره‌های مطرح ورزش و سینما نیز با انتشار این مطلب از این کمپین با هشتگ من نمیخرم «#من_نمیخرم» حمایت کردند.
از میان چهره‌های فوتبالی، محمد نوازی، بازیکن سابق استقلال، ووریا غفوری هافبک تیم استقلال، میلاد میداوودی از تیم نفت مسجد سلیمان، یعقوب کریمی از تیم استقلال خوزستان، مجتبی جباری، بازیکن سابق استقلال و مهدی رحمتی دروازه‌بان سابق تیم ملی ایران از این طرح علی کریمی حمایت کردند.
همچنین بازیگران سینما مانند نوید محمدزاده، پریناز ایزدیان و محسن تنابنده و چهره‌های هنری نظیر بزرگمهر حسین پور نیز از این کمپین حمایت کردند.
اما این کمپین منتقدانی هم دارد. بسیاری از اقتصاد دانان و کارشناسان اقتصادی با آن مخالفت کرده اند. آن‌ها معتقدند کمپین "نه به خرید"، آدرس گرانی را اشتباه رفته است. برخی از کاربران در فضای مجازی نیز با مخالفت با این کمپین آن را ناکارآمد می‌خوانند و می‌گویند که دلیل اصلی گرانی کمبود ارز و مواد اولیه است.
کمپینی کریمی با واکنش‌های مختلفی از سوی رسانه‌ها روبه رو شده است. روزنامه دنیای اقتصاد به نقد این کمپین پرداخته و پیش بردن این کمپین را مستلزم شناخت اساسی ریشه‌های افزایش قیمت دانسته است. اما روزنامه اعتماد از کمپین "جادوگر فوتبال" تمجید کرد این روزنامه رویکرد کریمی را "نگاه به مردم به جای نگاه به دولتمردان" تفسیر کرده است.
از زمستان سال گذشته بازار ارز با نوسانات و افزایش قیمت چشمگیری روبرو شد. این روند با وجود سیاست‌های بانک مرکزی متوقف نشد و در آغاز سال جدید ادامه یافت. روز ۲۱ فروردین ماه با رسیدن قیمت دلار به ۶ هزار تومان دولت با یکسان سازی نرخ ارز، قیمت دلار را ثابت و ۴۲۰۰ تومان اعلام کرد و خرید و فروش آزاد در صرافی‌ها محدود شد.
با وجود «تک نرخی» شدن قیمت ارز سیر صعودی قیمت دلار و یورو در بازار‌های غیر قانونی همچنان ادامه دارد و به تبع آن مشتریان با رشد قیمت بسیاری از از کالا‌ها و خدمات در دو ماه اخیر روبرو شدند. افزایش قیمت خودرو، مسکن و طلا از این جمله بود. تولید کنندگان خودرو، افزایش قیمت مواد اولیه را عامل این گرانی می‌دانند.
وحید شقاقی، استاد دانشگاه و اقتصاددان گفت: «کمپین در حالت کلی در صورتی اثرگذار است که اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی بالا باشد. وقتی سرمایه اجتماعی، صداقت، مسئولیت پذیری و همه پارامتر‌های یک حکمرانی خوب بالا باشد اثر گذاری کمپین، یا پویش و دعوت برای یک تصمیم ملی و حیاتی بالا می‌رود. متاسفانه در اقتصاد ایران این سرمایه اجتماعی به دلیل فساد، عدم حاکمیت قانون، عدم مسئولیت پذیری و نهایتا حکمرانی ضعیف خیلی بالا نیست.»
او افزود: «در نتیجه در اقتصاد ایران معمولا کمپین یا دعوت برای همراهی خیلی نتیجه بخش نبوده است. ما مصداق این مسئله را در زمان رفراندوم یارانه‌ای داشتیم. دولت در سال ۹۲ خواستار انصراف افرادی غیر نیازمند از دریافت یارانه شد. کمپین انصراف از یارانه شکست خورد و آمار انصراف از دریافت یارانه بسیار کم بود.»
او با اشاره به کمپین جدید "نه به خرید" که از سوی برخی چهره‌های سرشناس ورزش و هنر کشور راه اندازی شده است، اظهار کرد: «هر کمپینی که از سوی چهره‌ها و کارشناسان غیر اقتصادی برای مسائل اقتصادی ایجاد می‌شود، زیر سوال است. چرا که این افراد تخصص لازم را ندارند و گاهی حتی با نیت خیر به اقتصاد کشور ضربه می‌زنند. این افراد عموما ریشه یابی درستی از مسائل اقتصادی ندارند و ممکن است اقدام آن‌ها نتیجه عکس دهد.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «واقعیت این است که گرانی کنونی اقتصاد ایران ارتباطی با بحث "خرید" ندارد. ریشه افزایش گرانی در ماه‌های اخیر افزایش قیمت دلار و کاهش ارزش پول ملی است، و ارتباطی با بحث احتکار، سوداگری ندارد. ارزش پول ملی در شش ماه ۸۰ درصد کاهش یافته است. از طرف دیگر عمده کالا‌های مصرفی، مواد اولیه و واسطه‌ای و سرمایه‌ای وارداتی است. تمام کالا‌های وارداتی متناسب با میزان کاهش ارزش پول ملی با افزایش قیمت مواجه می‌شوند. مثلا خودرو وارداتی در این شرایط ۸۰ درصد گران می‌شود. مواد اولیه هم همین شرایط را دارد.»
شقاقی با اشاره به کالا‌های قاچاق در بازار گفت: «بخش عمده کالا‌هایی که به دست ما می‌رسد قاچاق است، مثل پوشاک و لوازم الکترونیکی. فردی که قاچاق کالا انجام می‌دهد باید دلار را در بازار آزاد تهیه کند همین مسئله موجب افزایش قیمت کالا‌های قاچاق شده است.»
او تاکید کرد: «کالا‌های داخلی هم به تناسب کالا‌های وارداتی بخشی از مواد اولیه شان وارداتی است، به این ترتیب مجبور هستند قیمت‌های خود را افزایش دهند. در دوران آقای احمدی نژاد، زمانی که بحران ارزی به وجود آمد قیمت پراید ۷ میلیونی به ۲۱ میلیون تومان رسید و آقای احمدی نژاد معترض بود که کالای داخلی چرا دچار افزایش قیمت شده است. در حالیکه بخشی از مواد اولیه و واسطه برای تولید کالای نهایی وارداتی بود و به همین دلیل بر افزایش قیمت خودرو اثر گذاشت.»
این تحلیلگر مسائل اقتصادی معتقد است "البته در این بین هیجاناتی هم وجود دارد. وقتی که سیل متقاضی به دنبال خرید کالاست به دلیل عملکرد بازار و افزایش تقاضا قیمت گران می‌شود."
شقاقی گفت: «به این ترتیب کمپین راه افتاده به دو دلیل اثربخش نیست. اول اینکه گرانی به وجود آمده ناشی از افزایش نرخ ارز و سقوط ارزش پول ملی است و دوم این که این گرانی متاثر از هجوم نقدینگی به بازار است، این نقدینگی متعلق به عموم مردم نیست بلکه نقدینگی حدود ۵ تا ۱۰ درصد از قشر مرفه جامعه است.»
به گفته این استاد دانشگاه "تخلیه تورم ناشی از افزایش نرخ ارز به آرامی و مرحله به مرحله خواهد، ابتدا به بازار سکه رسید، پس از آن به مسکن، خودرو و تا پایان سال اقلام مصرفی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. به همین خاطر سرمایه دار‌ها و سودجو‌ها هم با استفاده از موقعیت اقدام به خرید کالا‌های مختلف می‌کنند تا از این آشفته بازار سود‌های کلانی کنند. در سال ۹۱ هم همین اتفاق افتاد."
شقاقی تاکید کرد: «کمپین راه افتاده توسط چهره‌های ورزشی و هنری زمانی می‌تواند اثر گذار باشد که سهم عموم مردم در ایجاد نوسان قیمت بالا باشد، وقتی عموم مردم سهم اندکی از ایجاد این وضعیت دارند، در از بین بردن آن هم نمی‌توانند خیلی نقش داشته باشند. ۹۰ تا ۹۵ درصد مردم سهم اندکی در ایجاد تقاضای کاذب دارند ۵ تا ۱۰ درصد افراد سرمایه دار در ایجاد تقاضای کاذب نقش دارند. گفته می‌شود بیش از هشتاد درصد نقدینگی کشور در دست سه درصد جامعه است. همین گروه در ایجاد تقاضای کاذب نقش دارند. همین گروه به بازار سکه هجوم می‌برند و مقادیر زیادی سکه می‌خرند. همین گروه هستند که در بازار خودرو حضور فعال دارند و تعداد زیادی خودرو می‌خرند. این گروه به وضعیت اقتصادی آگاه است و تحت تاثیر کمپین‌های اینچنینی قرار نمی‌گیرد. آن‌ها به دنبال کسب سود بیشترند.»
او در پایان تصریح کرد: با این توضیحات به نظر می رسد کمپین راه افتاده نمیتواند به هدف مورد نظر خود برسد و در واقع موثر نخواهد بود.
