علت اصلی انحلال حزب جمهوری اسلامی چه بود؟

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از فارس؛ یعقوب توکلی نوسینده و مورخ بیان کرد: حزب جمهوری اسلامی بنا بود که یک راه طولانی را در مسیر انقلاب طی کند که با اتفاقات و جریاناتی که پیش آمد، توسط امام خمینی(ره) منحل شد.

وی افزود: ما باید بررسی کنیم که چه عواملی موجب شد که حزب جمهوری اسلامی به این نقطه برسد و منحل شود.

توکلی به تشریح احزاب و جریانات گروهی در ایران پرداخت و عنوان کرد: احزاب در تاریخ ایران به دو نوع دولتی و غیردولتی تقسیم می‌شدند.

وی با بیان اینکه در دوره محمدرضا پهلوی شاهد شکل‌گیری سه جریان حزبی هستیم که سه قدرت اشغالگر ایران این جریانات را ساختند، اظهار کرد: حزب دموکرات طرفداران قوام‌السلطنه و وابسته به آمریکا بودند، طیف آنگلوفیلد که طرفداران انگلیس بودند و حزب توده که تفکرات کمونیستی شوروی را داشتند.

وی اظهار کرد: در جریان کودتای 28 مرداد جریانات وابسته به آمریکا و انگلیس باهم همکاری کردند تا محمدرضا شاه دوباره به ایران بازگردد.

توکلی افزود: در زمان رضا‌شاه نیز حزب کمونیستی با مرام کمونیستی شکل گرفت که رضاشاه به‌شدت با آن‌ها مخالفت کرد.

توکلی عنوان کرد: حزب کمونیست در تاریخ ایران خیلی نمودی ندارد زیرا در همان ابتدا آقای پیشه‌وری که از مؤسسین این حزب است به زندان می‌افتد و تشکیلات آن‌ها کاری از پیش نمی‌برد.

وی بابیان اینکه عمده طرفداران کمونیست تنها از نظر سیاسی پیرو این حزب بودند، اظهار کرد: آقای تقی ارانی از کسانی است که فلسفه مارکسیست را در کشور آموزش داد؛ ارانی از کسانی بود که جزوه‌هایی با استفاده از ترجمه کردن مقالات مارکسیستی تهیه می‌کرد و در سال‌های آینده شهید مطهری و علامه طباطبایی از این جزوه‌ها برای استناد به تفکرات مارکسیست در کتاب فلسفه و روش رئالیسم استفاده می‌کردند.

وی ادامه داد: از دل این جریانات حزب توده و سازمان نظامی حزب توده شکل گرفت که با آن‌ها توسط رژیم پهلوی به‌شدت برخورد ‌شد و بالاترین میزان زندانیان و اعدامی‌های ایران را تشکیل دادند.

توکلی مطرح کرد: برخی احزاب نیز با تکیه‌ بر ناسیونالیسم شکل گرفت که از دل این جریانات، ملی‌گرایان بیرون آمدند.

وی افزود: نقطه اشتراک همه احزاب تشکیل‌شده در ایران عدم توجه به دین و مذهب بود؛ در این میان جامعه تعلیمات اسلامی توسط شیخ عباسعلی اسلامی بر اساس یک الگوی هندی حدود 200 مدرسه در کشور ساخت که عهده‌دار تحصیل در مقاطع راهنمایی و دبیرستان با رویکردی دینی بود.

توکلی بیان کرد: در اسناد ساواک مذکور است که این مدارس به‌ظاهر تنها دینی است و سیاسی نیست، اما خروجی‌های احزاب مخالف از این مدارس فارغ‌التحصیل شده بودند.

وی ادامه داد: مدارس دیگری مانند مدارس آقای شهاب و عابد زاده و غیره نیز بودند که همین رویکرد را داشتند، اما جامعه تعلیمات اسلامی رویکردی بسیار گسترده‌تر داشت.

توکلی عنوان کرد: جریان دیگری که باید در تاریخ احزاب ایران به آن‌ اشاره شود هیأت‌های اسلامی است که ماهیت حزبی نداشتند اما کارکرد بسیار مناسبی داشتند که با استفاده از فرصت موجود در هیأت‌ها و دسته‌های عزاداری توانستند فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی بسیار خوبی داشته باشند.

وی ادامه داد: رژیم پهلوی نیز بر پایه ارتباط با تشکیلات لات‌ها شکل گرفت و تقویت شد و از این عنصر به‌خوبی استفاده کرده بود.

توکلی اظهار کرد: امام خمینی‌(ره) دل‌ها را به هم نزدیک کردند و ارتباط میان مردم مذهبی را با یکدیگر تقویت کردند و موجب شدند تا آن‌ها از تفرقه بپرهیزند.

وی افزود: هیأت‌های موتلفه اسلامی از دیگر احزابی بود که بزرگان آن‌کسانی مانند بهشتی و مطهری بودند و ترور منصور نیز توسط همین حزب انجام شد؛ در جریان این ترور شهید مطهری و شهید بهشتی دستگیر شدند که به دلیل شرایط اجتماعی و سیاسی کشور، رژیم پهلوی شهید بهشتی را سریعاً از کشور خارج کرد و با شهید مطهری برخورد خاصی نداشت.

توکلی عنوان کرد: شهید بهشتی علت شکست نهضت ملی را عدم کار تشکیلاتی می‌داند و می‌گوید: علت شکست نهضت ملی این بود که ما نیرو تربیت نکردیم و تشکیلات نداشتیم؛ در همین راستا شهید بهشتی پس از جریان نهضت ملی دبیرستان دین و دانش را ساخت و پس‌ازآن نیز مدرسه حقانی را تأسیس کرد.

وی ادامه داد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی حزب جمهوری اسلامی تأسیس شد اما ساختار این حزب متأسفانه به‌خوبی ایجاد نشد و در سازمان‌دهی حزب و عضوگیری عجله زیادی صورت گرفت.

توکلی تشریح کرد: در ابتدا باعجله زیادی جمعیت کثیری در حزب جمهوری اسلامی ثبت‌نام کردند و همین عجله موجب شد تا این حزب نفوذپذیر شود؛ این در حالی است که باید برای جذب اشخاص در احزاب مطالعه صحیح شود و افراد توانمند به‌صورت خوشه‌ای و شاخه‌ای افراد غیر نفوذی و توانمند را به حزب اضافه کنند.

وی ادامه داد: افراد زیادی فهمیده بودند که حزب سفره قدرت است و برای همین مسئله برای ثبت‌نام در حزب جمهوری اسلامی اقدام کردند.

توکلی مطرح کرد: حزب جمهوری اسلامی در ابتدا شناخت کافی از اعضای خود نداشت و برای همین کاندیدای اصلی حزب برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری شهید بهشتی بود، اما وقتی امام خمینی(ره) ایشان را از حضور در انتخابات منع کردند، این حزب جلال‌الدین فارسی را به‌عنوان کاندیدا مطرح کردند که در ادامه مجاهدین خلق مسئله افغانی‌الاصل بودن او را بر سر زبان‌ها انداختند کردند تا نتواند در انتخابات شرکت کند؛ به همین دلیل حزب جمهوری اسلامی برای ریاست جمهوری دست‌خالی داشت و حسن حبیبی را مطرح کرد.

وی افزود: وقتی دست حزب برای انتخابات خالی‌شده و نتیجه انتخابات نیز پیروزی بنی‌صدر و مجاهدین شد، هجمه‌های زیادی به حزب جمهوری اسلامی صورت گرفت.

توکلی تصریح کرد: حزب جمهوری اسلامی کانون اصلی انقلاب و نیروهای انقلابی بود ولی ازآنجایی‌که این کانون ثبت‌‌نام عظیمی داشت، نفوذی‌های زیادی در داخل حزب جای‌داده بود که عمده بزرگان این حزب نیز توسط این نفوذی‌ها ترور شدند.

وی ادامه داد: پس از حذف جریان بنی‌صدر و قدرت گیری نیروهای حزب جمهوری اسلامی ناپیوستگی میان اعضا وجود داشت و افرادی غیرخودی زیادی که در این حزب بودند موجب اختلافات زیاد و جدی در داخل حزب شدند.

توکلی با اشاره به اختلافات و نزا‌ع‌های ایجادشده در حزب جمهوری اسلامی، تصریح کرد: ریشه اختلافات میرحسین و بادامچیان که سر جناح‌های دو طرف نزاع‌ در این حزب بودند، تفرعن و برتری‌طلبی آن‌ها بود و این نزاع‌ها تا حد تکفیر همدیگر ادامه‌ یافت و حزب جمهوری اسلامی به کانون اختلافات شدید تبدیل شد؛ امام خمینی(ره) نیز برای عدم سرایت اختلافات حزب در متن مردم دستور به انحلال حزب جمهوری اسلامی دادند.

وی اظهار کرد: پس از پایان جنگ تحمیلی نیز میل زیادی به حزب‌گرایی رونق یافت که متأسفانه دلیل وجودی اکثر آن‌ها رسیدن به قدرت سیاسی و فرصت‌های اقتصادی بود.

توکلی مطرح کرد: قدرت‌طلبی در ساختار حزب برای کشور ما جواب نمی‌دهد و جامعه ایران این مسئله را نمی‌پذیرد؛ ما باید توجه داشته باشیم که تشکل در جامعه باید بر اساس واقعیت‌های موجود در جامعه ایجاد شوند.