همه جنگ‌هایی که در تنگه هرمز رخ داده/ چرا هرمز مهم‌ترین منطقه استراتژیک ایران است؟

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از خبر فوری، تنگه آبراهی باریک است که به واسطه‌ نزدیکی دو خشکی به یکدیگر به وجود آمده و در دو طرف آن آب‌های وسیع‌تری مثل دریا و اقیانوس وجود دارند و به دلیل همین وضع جغرافیایی، اهمیت راهبردی فراوانی دارد.

در جهان چندین تنگه وجود دارد که عرض آنها کمتر از ۴۰ کیلومتر است که اهمیت سیاسی و اقتصادی آنها به مراتب بیشتر است. تنگه‌ جبل الطارق در جنوب اسپانیا (بین دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس)، تنگه‌ باب المندب در جنوب یمن (بین دریای سرخ و اقیانوس هند)، تنگه‌ بسفر در غرب ترکیه (بین دریای سیاه و دریای مرمره)، تنگه‌ داردانل در شمال غرب ترکیه (بین دریای اژه و دریای مرمره) و تنگه‌ هرمز در جنوب ایران (بین خلیج فارس و اقیانوس هند) مهم‌ترین تنگه‌های جهان محسوب می‌شوند.

ویژگیهای جغرافیایی تنگه هرمز

تنگهٔ هرمز آبراهی است بین استان هرمزگان ایران و استان مسندم عمان که دریای عمان را به خلیج فارس می‌پیوندد. این گذرگاه یکی از راهبردی‌ترین مسیرهای بین‌المللی کشتیرانی در جهان به‌شمار می‌آید.

طول تنگه هرمز ۱۵۸ کیلومتر و عرض آن از بندرعباس تا راس شوریط در عمان بین ۵۶ تا ۱۸۰ کیلومتر است. ژرفای تنگه هرمز از خلیج فارس بیشتر است و به دلیل شیب تند کف آن از قسمت شمال به جنوب متغیر است. به طوری که نزدیکی جزیره لارک. در حدود ۳۶ متر و در ساحل جنوبی و در نزدیکی شبه‌جزیره مسندم به بیش از ۱۰۰ متر می‌رسد. در حالی که حداکثر عمق آب در خلیج فارس ۹۰ متر است.

ریشه لغوی تنگه هرمز

نام هرمز بنا بر منابع تاریخی در قدیم «هورموغ» بوده است. مغ در گویش بومی استان هرمزگان به معنای نخل است. از سویی برخی معتقدند که این واژه می‌تواند از ترکیب هور+موغ (موغستان) به معنی آبراهه موغستان (ایالت قدیم جنوب ایران یا میناب کنونی) ساخته شده باشد.

اهمیت استراتژیک تنگه هرمز

باریک‌ترین بخش تنگه هرمز تنها ۵۴ کیلومتر وسعت دارد که از شمال به خاک ایران و از جنوب به عمان وصل می‌شود. با احتساب قلمرو آبی دو کشور ایران و عمان، عملا عرض آب‌های آزاد کشتیرانی این تنگه به ۱۰ کیلومتر تنزل می‌یابد.

طبق گزارش دویچه ووله، روزانه بیش از ۱۵ میلیون بشکه نفت می‌بایست با گذر از تنگه هرمز راهی بازارهای جهان شود. تانکرهای حامل نفت کشورهای عربستان سعودی، عراق، ایران، کویت، قطر، بحرین و امارات متحده عربی تنها با عبور از این تنگه می‌توانند محموله خود را به آمریکا، اروپای غربی و به‌ویژه به بازارهای چین، ژاپن و هند برسانند.

نباید فراموش کرد که مالکیت ایران بر جزایر سه گانه تنگه هرمز عملا منجر به تسلط نظامی آن بر این منطقه گردیده است. به دلیل همین اهمیت استراتژیک تنگه هرمز اختلافات امارات متحده عربی بر سر مالکیت جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک با ایران زیاد شده است.

از جانب دیگر، جامعه بین‌الملل نیز بر آزادی کشتیرانی در این منطقه نظارت دارد. ایالات متحده آمریکا نیز با حضور گسترده نظامی خود، از آزادی کشتیرانی و حمل نفت منطقه به بازارهای جهانی دفاع می‌کند.

لوله‌های انتقال نفت امارات متحده عربی به دریای عمان و لوله‌های انتقال نفت عربستان سعودی به دریای سرخ نیز در موقعیتی نیستند که بتوانند همچون جایگزینی برای حمل نفت از طریق تنگه هرمز مورد بهره‌برداری قرار گیرند.

اهمیت اقتصادی تنگه هرمز

تنگه هرمز دومین تنگه بین‌المللی شلوغ دنیاست. هر روز حدود ۱۶٫۵ تا ۱۷ میلیون بشکه نفت خام (برآورد ۲۰۰۶) که معادل ۴۰ درصد کل نفت حمل شده توسط کشتی‌های نفت‌کش از این منطقه عبور می‌کند.

حدود ۶۸ درصد ذخایر شناخته‌شده نفت و گاز طبیعی دنیا در خلیج فارس قرار دارد. بیشتر این نفت به بازارهای آسیا، ایالات متحده و اروپای غربی می‌رود و ۷۵ درصد نفت خام ژاپن از این مسیر وارد می‌شود.

همچنین بیشتر نفت و گاز صادراتی کشورهای ایران، عربستان، امارات، کویت، عراق، بحرین و قطر از طریق این تنگه به بازارهای جهانی ارسال می‌شود که طبق آمارهای سال ۲۰۱۷ میزان این صادرات به حدود روزانه ۱۷.۵ میلیون بشکه می‌رسد که حدود ۴۰ درصد. نفت صادرشده توسط کشتی‌های نفتکش را در بر می‌گیرد.

مروری بر اتفاقات نظامی تنگه هرمز

جنگ نفت‌کش‌ها

جنگ نفت‌کش‌ها به مجموعه عملیات نظامی بین سالهای ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۸ در خلیج فارس و در طول جنگ ایران و عراق را می‌گویند که طرفین درگیر جنگ و نیروی دریایی آمریکا علیه کشتی‌های تجاری و نظامی یکدیگر به کار می‌بستند. 

هدف عراق از به‌راه انداختن این جنگ جلوگیری از صادرات نفت ایران بود. اما در این کار شکست خورد.

حمله به هواپیمای مسافربری 

پرواز مسافربری شماره ۶۵۵ شرکت هواپیمایی ایران‌ایر با شناسه «IR655» از تهران به مقصد دوبی در تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۶۷ (۳ ژوئیه ۱۹۸۸ میلادی) پس از توقف بین راهی در بندرعباس به سمت دوبی در حرکت بود که با شلیک موشک فینیکس حرارتی از ناو یواس‌اس وینسنس متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا در ارتفاع ۱۲ هزار پایی بر فراز خلیج فارس سرنگون شد و تمامی ۲۹۰ سرنشین آن که شامل ۴۶ مسافر غیر ایرانی و ۶۶ کودک بودند جان باختند.

حادثه بریجتون

حادثه بریجتون حادثه‌ای در تاریخ ۲۴ ژوئیه ۱۹۸۷ بود که طی آن سوپرتانکر آمریکایی اس‌اس بریجتون با مین‌های دریایی در نزدیکی جزیره فارسی در خلیج فارس برخورد کرد و آسیب دید.

این کشتی در جریان سفری دریایی در نخستین کاروان عملیات ارتش آمریکا برای حفاظت از نفتکش‌های کویتی در زمان جنگ نفت‌کش‌ها بود.

برخورد دو کشتی آمریکایی

در سال ۲۰۰۹ نیروی دریایی آمریکا اعلام کرد که دو کشتی جنگی آمریکایی در تنگه هرمز و در نزدیکی خاک ایران با یکدیگر برخورد کرده اند. طبق اعلام نیروی دریایی، در این حادثه 15 ملوان آسیب دیدند.