توان تجارت تسلیحاتی ایران به روایت اکونومیست

به گزارش اقتصادنیوز؛ با نزدیک شدن به موعد نخستین بند غروب برجام، نشریه اکونومیست در مطلبی نوشت که تحریم تسلیحاتی علیه ایران رو به پایان است اما انتظار نداشته باشید که این کار با ولع خرید همراه باشد.

هفته‌نامه اکونومیست در ادامه نوشت؛ «هواپیمای F-14 تام‌کت (TOMCAT) هنگامی که 50 سال پیش برای اولین بار پرواز کرد ، یک جت جنگنده پیشرفته بود که وقتی در اوج دوران ریگان در  فیلم پرفروش "تاپ گان" برجسته شد جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. امروزه مدت‌هاست هواپیماهای جدید جای این جنگنده‌های کلاسیک را در نیروی هوایی آمریکا گرفته‌اند. اما تامکت‌هایی که کمی قبل از انقلاب اسلامی در سال 1979 توسط ایران خریداری شدند هنوز هم بخشی از توان تسلیحاتی ایران هستند. بسیاری از سلاح های دیگر این کشور ، از تانک های بریتانیایی قدیمی گرفته تا هلی‌کوپترهای کلاسیک آمریکایی نیز به تدریج به قطعات موزه تبدیل شده یا خواهند شد. اما انقضای تحریم تسلیحاتی سازمان ملل در 18 اکتبر (۲۷ مهر) به نیروهای مسلح ایران این امکان را می دهد که به سلاح‌های پیشرفته‌تر نظر داشته باشند.

۲۷ مهر، موعد اولین غروب تحریمی

در سال 2015 ایران با شش کشور توافق نامه ای امضا کرد که بر اساس آن مقرر شد در ازای لغو تدریجی تحریم های بین المللی - از جمله تحریم تسلیحاتی در سال 2020- برنامه هسته‌ای خود را مهار کند. دولت ترامپ در سال 2018 از توافق خارج شد و ۲ ماه پیش خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران شد. اما این تلاش ها در ماه آگوست ، زمانی که آمریکا توسط متحدان و رقبای خود در سازمان ملل متحد طرد شد، با شکست تحقیرآمیز واشنگتن ناکام ماند.  

بنابراین تحریم‌ها طبق برنامه ریزی انجام شده در 18 اکتبر منقضی می‌شود. اما محدودیت های تولید موشک های بالستیک با توانایی حمل کلاهک هسته‌ای تا سال 2023 پابرجا خواهد بود. (بر اساس مفاد توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ -برجام-تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران به موجب بندهای موسوم به غروب به تدریج تعلیق خواهند شد. موعد اولین غروب تحریمی ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ است که تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران ملغی می‌شود)

در تئوری خرید و فروش اسلحه برای ایران با هر فروشنده یا خریدار تسلیحات در جهان قانونی خواهد بود. روسیه اشتیاق خود را به این تجارت نشان داده است. لوان ژاگاریان ، سفیر روسیه در ایران گفت: "ما از روز اول گفتیم که از 19 اکتبر مشکلی برای فروش سلاح به ایران وجود نخواهد داشت."

سال گذشته در ارزیابی آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا گفته شده بود که ایران احتمالاً هواپیماهای جنگنده پیشرفته روسی را خریداری خواهد کرد. چین نیز مشتاق است اسلحه‌های مقرون‌به‌صرفه‌تر خود را به ایران بفروشد. چین و ایران همچنین در تلاش برای دستیابی به توافق نامه همکاری راهبردی در حوزه‌های اقتصادی و نظامی، از جمله توسعه سلاح‌های مشترک هستند.

با این وجود، به دلایل مختلف یک تجارت تسلیحاتی باز و گسترده کاملاً بعید است. روسیه و چین هر دو می‌خواهند روابط خوبی با رقبای عرب ثروتمند ایران داشته باشند. هزینه نظامی سالانه ایران 12.6 میلیارد دلار در سال گذشته بود. عربستان سعودی تقریباً 5 برابر ایران در بخش  نظامی خود هزینه کرد.

دسترسی ایران نیز به سرعت و سهولت نیست. تحریم‌های آمریکا -جدا از اقدامات سازمان ملل (و اقدامات شدیدتر)- اقتصاد ایران را با مشکل مواجه کرده و ارز ملی کشور را به پایین‌ترین سطح خود تنزل داده است. امری که باعث افزایش چشمگیر هزینه واردات اسلحه شده است. وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز هر شخص حقیقی و حقوقی که با ایران تجارت کند را تحت تحریم‌های ثانویه و اقدامات تنبیهی قرار می‌دهد و بسیاری از کشورها از خطر مواجهه با تحریم‌های آمریکا از چنین تجارت پرریسک و هزینه‌بری چشم می‌پوشند.

از سوی دیگر ایران مشتاق ساخت صنایع دفاعی ملی خود است، هرچند به استثنای موشک ها و هواپیماهای بدون سرنشین، بیشتر تسلیحات تولیدی ایران نسبت به سلاح‌های مدرن ضعیف‌تر هستند. رابرت سوزولدا از دانشگاه لودز می‌گوید ، به عنوان مثال در یک تانک ظاهراً جدید که ایران در سال 2016 رونمایی کرد، از یک شاسی بلند دهه 1950 آمریکایی استفاده شده بود.

مهمتر از همه، استراتژی نظامی ایران است که مانند استراتژی‌های نظامی کلاسیک و رایج وابستگی چندانی به سلاح‌های سنتی و پیشرفته موجود در اغلب ارتش‌های جهان ندارد، بلکه متکی به بازدارندگی با ترکیبی از موشک‌های بالستیک برای جلوگیری از حملات، همراه با یک شبکه گسترده و پراکنده از گروه‌های متحد در کشورهای مختلف منطقه -از حزب‌الله در لبنان تا حوثی‌ها در یمن- برای گسترش دامنه قدرت و اثرگذاری در خاورمیانه است.

بهنام بن طالبلو عضو بنیاد دفاع از دموکراسی‌‌ها (لابی ضدایرانی FDD مستقر در واشنگتن) که خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران است می گوید: "فکر نمی‌کنم در حال حاضر ایران خواستار یک سری تانک پیشرفته برای رژه در خاورمیانه باشد، زیرا آن‌ها هم‌اکنون از طریق متحدان منطقه‌ای و هواپیماهای بدون سرنشین در منطقه قدرت کافی را دارند."

ایران سابقه معاملات بزرگ تسلیحاتی ندارد، اما حسن احمدیان از دانشگاه تهران فکر می‌کند "برای افزایش توانایی‌های دفاعی و نیز به نمایش گذاشتن پایان تحریم‌ها علیرغم تلاش‌های آمریکا خریدهایی انجام خواهد شد".

آقای بن طالبلو می گوید، ایران ممکن است موشک‌های کروز بهتر و نوسازی زیردریایی‌های دیزلی خود را در اولویت قرار دهد.