جزییاتی تازه جهش ویروس کرونا/ماجرای یک جهش ویروسی در انگلیس

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از خبرآنلاین ، وقتی این ویروس به‌شکل مسری‌تری لندن و شهرهای حومه آن را آلوده کرد، بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، دستور قرنطینه سخت‌گیرانه در کل کشور را داد. او گفت، «وقتی ویروس روش‌های حمله خود را تغییر می‌دهد، ما هم باید روش دفاع از خود را تغییر دهیم.»

ایستگاه‌های قطار از مردمانی پر شده است که تلاش می‌کنند شهر را ترک کرده تا از محدودیت‌ها بگریزند. کشورهای اروپایی دیگر هم دستور بستن مرزها به روی مسافران بریتانیایی داده‌اند تا جلوی ورود این ویروس جدید و آلوده‌کنندگی آن را بگیرند.

در آفریقای جنوبی هم نسخه‌ای مشابه از این ویروس، که در یکی از جهش‌های دیده‌شده در نوع بریتانیایی این ویروس مشترک است، مشاهده شده است.

دانشمندان نگران این جهش‌ها در ویروس کرونا هستند اما تعجب نکرده‌اند. آنها بارها هزاران اصلاح‌های کوچک در مواد ژنتیکی ویروس کرونا که دنیا را درنوردیده‌است، مشاهده کرده‌اند.

برخی از گونه‌های این ویروس بسیار تصادفی در جمعیتی از مردم شایع می‌شوند و ربطی به تغییرات موجود در ویروس ندارد. اما با وجود اینکه بیماری‌زایی این ویروس به دلیل واکسیناسیون و افزایش ایمنی در جمعیت انسانی دشوارتر می‌شود، محققان می‌گویند ممکن است این ویروس دچار جهش‌هایی‌ شود که بتواند به‌راحتی گسترش یابد یا از سیستم ایمنی بدن بگریزد.

بنابه گفته «جسی بلوم»، زیست‌شناس تکاملی در مرکز تحقیقات سرطان «فرد هاچینسون» در سیاتل، «مسلما این جهش‌ها ادامه می‌یابند و جامعه علمی باید با دقت آنها را رصد کرده تا بتوانند مشخص کنند کدام‌یک از این جهش‌ها تاثیری روی مسری‌تر شدن این ویروس‌ها دارند.»

این گونه جدید ویروس کرونا که در بریتانیا مشاهده شده است، حاوی ۲۰ نوع جهش است که چند نمونه از آنها، ویروس را قادر به وارد شدن به درون سلول‌های انسان و چسبیدن به آنها و آلوده کردن بدن انسان کرده است. «میوج سویک» متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه سنت اندروز اسکاتلند و مشاور علمی دولت بریتانیا می‌گوید، «این جهش‌ها ممکن است به این گونه از ویروس اجازه دهند تا آن به‌سرعت تکثیر یافته و منتقل شود و بدین‌ترتیب ویروس کرونا، مسری‌تر از ویروس‌های پیش از جهش عمل کند. اما مقدار مسری‌تر بودن این ویروس بنابه اعتقاد مقامات بریتانیا که گفته‌اند این ویروس ۷۰درصد مسری‌تر است، هنوز در آزمایشگاه‌ها بر اساس مدل‌سازی‌های انجام‌شده اثبات نشده است.

سویک ادامه می‌دهد، « اگرچه نمی‌توان این حقیقت را که برخی از داده‌های مسری بودن این ویروس به رفتار انسانی مرتبط است انکار کرد، اثبات مسری‌تر بودن این ویروس به اطلاعات تجربی بیشتری نیاز دارد.»

دانشمندان در آفریقای جنوبی به این نتیجه رسیدند که رفتار انسانی، موجب گسترش بیشتر ویروس کرونا شده است و ربطی به جهش‌های جدید ویروس کرونا و مسری‌تر شدن آن ندارد.

همچنین مسئولان بریتانیا نگران این هستند که ممکن است ویروس به‌شکلی جهش و تکامل یابد که در برابر واکسن‌هایی که در حال حاضر در بریتانیا در حال انجام‌شدن است، از خود مقاومت نشان دهد. این نگرانی‌ها حول محور تغییراتی می‌چرخد که در کد ژنتیکی این ویروس رخ می‌دهد و ممکن است حساسیت ویروس را در برابر برخی از پادتن‌ها کاهش دهد.

اما چندین متخصص می‌گویند، « برای اینکه ویروس بتواند به‌اندازه کافی قوی شود و در برابر قدرت واکسن‌های تولیدشده بایستد، حداقل چند سال، نه فقط چند ماه، لازم دارد.»

جسی بلوم می‌گوید، «هیچ‌کس نباید نگران باشد که ممکن است ویروس دچار جهش فاجعه‌باری شود که به‌یکباره تمام پادتن‌ها و واکسن‌ها را بی‌اثر کند. چنین فرایندی به‌مرور زمان و در مدت چند سال رخ می‌دهد و ویروس به حجم بالایی از جهش‌ها نیاز دارد. این فرایند هرگز شبیه کلید روشن-خاموش چیزی نیست.»

قرنطینه انگلیس در اروپا

البته این توضیحات دقیق علمی بریتانیایی‌ها از نگرانی‌های همسایگان این کشور کم نکرده است تا جایی‌که بیشتر کشورهای اروپایی، از جمله هلند، ایتالیا و بلژیک مرزهای خود را به روی بریتانیایی‌ها بسته‌اند. آلمان هم در حال تدوین قانونی است که ورود مسافران بریتانیا و آفریقای جنوبی به این کشور را محدود کند.

کشورهای دیگر مانند فرانسه، اتریش و ایرلند هم ورود بریتانیایی‌ها به کشور خود را ممنوع کرده‌اند. اسپانیا هم از اتحادیه اروپا خواسته است تا ممنوعت پروازها از بریتانیا را اعلام کند. در آمریکا هم از دولت ترامپ خواسته شده است که جلوی پروازهای بریتانیا به آمریکا گرفته شود.

در خود بریتانیا، مسئولان حمل‌ونقل فقط اجازه سفرهای ضروری را به مردم می‌دهند. احتمال دارد که این محدودیت ماه‌ها ادامه داشته باشد.

ویروس کرونا مانند هر ویروس دیگر ساختار خود را تغییر می‌دهد. برخی از این تغییرات ژنتیکی بی‌نتیجه است اما برخی از آنها می‌توانند توان تازه‌ای به این ویروس بدهند و دانشمندان از این احتمال اخیر می‌ترسند. واکسیناسیون ممکن است ویروس را به تغییر ماهیت و سازگاری‌های جدید وادار کند به‌طوری‌که بتواند در برابر سیستم ایمنی بدن مقاومت کند یا از آن بگریزد.

در حال حاضر تغییراتی در ژنتیک این ویروس در نقاط مختلف جهان صورت گرفته که نشان داده این جهش‌ها برای بیماری‌زایی آن مفید بوده‌اند.

جهشی که روی حساسیت پادتن اثر می‌گذارد- که از نظر فنی به آن حذف ۷۰-۶۹ می‌گویند- باعث می‌شود که برخی از حروف موجود در کدژنتیکی این ویروس حذف شوند و این نوع حذف حداقل سه بار رخ داده است. این مساله باعث شده که سیستم ایمنی بدن برخی از افراد به پلاسمای درمان‌کننده حساسیت بسیار کمتری نشان دهد.

حذف ژنتیکی جدید، ساختار پروتئین میخ‌مانند سطح کرونا را تغییر می‌دهد و  این دقیقا چیزی است که ویروس برای آلوده‌کردن سلول‌های انسانی به آن نیاز دارد. چندین بررسی نشان داده است که ویروس کرونا می‌تواند به‌شکلی تکامل یابد که جلوی شناسایی‌شدن به‌وسیله پادتن تک‌مونوکلونال (تک‌گونه) را بگیرند. پادتن‌های تک‌مونوکلونال، ترکیبی از دو پادتن متفاوت یا مشابه است که به فرد زده می‌شود. خوشبختانه، سیستم ایمنی بدن، سیستمی بسیار قوی‌تری است و می‌تواند در برابر این نوع جهش مقاومت کند.

واکسن‌های فایزر-بیوان‌تک (Pfizer-BioNTech) و مدرنا موجب واکنش سیستم ایمنی بدن فقط به پروتئین‌های میخ‌مانند سطح ویروس کرونا می‌شوند. اما در بدن هر فرد آلوده مجموعه‌ای پیچیده از پادتن‌ها در برابر این پروتئین تولید می‌شود. بنابراین فرقی نمی‌کند که ویروس کرونا چقدر تغییر کند و جهش یابد، آن نمی‌تواند به‌راحتی راه‌حلی ژنتیکی برای مبارزه با تمام ویژگی‌های متفاوت پادتن‌ها بیابد. بنابراین فرار از سیستم‌های دفاعی بدن برای ویروس کرونا، علی‌رغم تمام این جهش‌ها، سخت است.

ویروس برای فرار از سیستم ایمنی بدن باید مجموعه‌ای بسیار از جهش‌ها را در خود داشته باشد تا هر کدام از آنها بتواند جلوی اثربخشی سیستم ایمنی بدن روی ویروس را بگیرند. در برخی از ویروس‌ها مانند آنفلوآنزا به‌سرعت این تغییرات رخ می‌دهند اما ویروس‌های دیگر به زمان زیادی نیاز دارند.  با اینحال ویروس آنفلوآنزا به ۵ تا ۷ سال جهش نیاز دارد تا بتواند اثربخشی سیستم ایمنی بدن را خنثی کند. ویروس کرونا هم در حال جهش‌های گوناگون برای فرار از سیستم ایمنی بدن است اما سال‌ها طول می‌کشد تا بتواند از شناسایی سیستم ایمنی بدن بگریزد.

بنابه گفته دانشمندان با واکسیناسیون حدود ۶۰ درصد از افراد در مدت زمان یکسال و کاهش موارد ابتلا می‌توان احتمال جهش ویروس را تا حد بسیار زیادی به حداقل رساند.

با اینحال تمام دانشمندان با دقت بسیار جهش‌های موجود در این ویروس را ردیابی می‌کنند تا هر زمان جهشی رخ داد که جلوی اثربخشی واکسن‌ها را بگیرد، ردیابی کنند.