6 نکته در مورد تمدید تحریم های آمریکا

در عین حال با توجه به اهمیت موضوع و به حسب وظیفه به اعتبار اینکه اینجانب در مذاکرات کارشناسی برجام حضور داشته‌ام، احساس کردم که اشاره به برخی مباحث فنی و حقوقی در این مرحله می‌تواند برای روشن شدن افکار عمومی در کشورمان مفید فایده باشد.

١- یکی از فرض‌های اصلی که در مذاکرات مربوط به لغو تحریم‌ ها مورد موافقت جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته بود این اصل بود که در این مرحله از توافقات، قوانین تحریم آمریکا که توسط کنگره آمریکا وضع شده‌اند، به علت عدم همراهی و مخالفت کنگره نمی‌توانند لغو شوند و بنابراین دولت آمریکا با استفاده از اختیارات قانونی رئیس‌جمهور به توقف و تعلیق اجرای قوانین تحریم مبادرت می‌ورزد. لغو این قوانین همزمان با تصویب پروتکل الحاقی از سوی مجلس ایران در سال هشتم اجرای برجام یا زودتر از آن در صورتی که آژانس بین‌المللی ماهیت صلح‌آمیز کامل برنامه هسته‌ای را تایید کند، صورت می‌گیرد. تا آن‌ زمان قوانین تحریم ثانویه آمریکا وجود دارند، اما اجرا نمی‌شوند. این در حالی است که قوانین تحریمی اتحادیه اروپا همگی مستقیما لغو می‌شوند.

٢- آمریکا طی سال‌های گذشته قوانین متعددی در تحریم ایران به تصویب رسانده است که از اعتبار حقوقی برخوردارند و لغو هم نشده‌اند. مهم‌ترین قوانین و مبانی حقوقی تحریم آمریکا عبارتند از:

الف- قانون ایفکا، ب-سیسادا، ج- مفاد سند بودجه دفاعی،د- آیسا.از میان این قوانین متعدد مهلت زمانی قانون تحریمی آیسا در 31‌دسامبر 2016 به پایان می‌رسد که مجلس و سنای آمریکا مبادرت به تمدید آن قانون کرده‌اند. حتی اگر این قانون تمدید نشود قوانین تحریمی متعدد دیگر به اضافه دستورات اجرایی متعددی که در حوزه‌های متنوعی به تصویب رسیده‌اند، امکان اعمال تحریم در همان حوزه‌های قانون آیسا را که حوزه‌های نفت و پتروشیمی را پوشش می‌دهند به رئیس‌جمهور آمریکا می‌دهد.

3- یکی از خواسته‌های ایران در طول مذاکرات این بود که آمریکا صریحا با توجه به سررسید مهلت قانونی آیسا در سال 2016 در قالب برجام تعهد بدهد کاری را که در این 20 سال به‌طور مکرر انجام داده است، انجام ندهد و این قانون را تمدید نکند. در برابر، نمایندگان آمریکا اعلام می‌کردند که آنها با عدم تمدید این قانون مخالف نیستند و ضرورتی هم برای تمدید این قانون حس نمی‌کنند، ولی چون تصمیم تمدید باید از سوی مجلسین آمریکا صورت بگیرد آنها به‌عنوان نماینده دولت نمی‌توانند از طرف این دو مجلس تعهدی در برجام بدهند ولی تمام تلاش خود را خواهند کرد که این قانون تمدید نشود. هیات مذاکره‌کننده آمریکا در عین حال تاکید داشتند که دولت آمریکا متعهد است که در هر شرایطی (حتی در صورت تمدید ISA) اجرای مفاد تحریم این قانون را براساس مفاد برجام متوقف کند.

٤- اینکه آیا دولت آمریکا تلاش کافی خود را برای جلوگیری از تمدید این قانون انجام داده است یا نه، نیاز به بحث جداگانه‌ای دارد، اما یکی از موانعی که درخصوص این بحث در آمریکا پدیدار شد تلاش مخالفان برجام برای اصلاح این قانون و درج برخی از تحریم‌های جدید در این قانون فراتر از مفاد فعلی آن بود. اصلاحیه‌های زیادی به این قانون از سوی برخی از نمایندگان مخالف برجام داده شد. اگر هر یک از این اصلاحیه‌ها رای می‌آورد براساس مفاد برجام، به اعتبار وضع تحریم‌های جدید، نقض صریح برجام محسوب می‌شد. با مذاکرات طولانی میان نمایندگان مجلسین از دو حزب، نهایتا توافق شد اصلاحیه‌ها همه به کنار گذاشته شوند و فقط اصل تمدید قانون به تصویب برسد.

٥- همان‌طور که تاکید شد کشورمان درخصوص واکنش مناسب به این اقدام بررسی‌های لازم را در دستور کار دارد، ولی بعضی از رسانه‌ها به نادرستی تمدید این قانون را به‌طور اتوماتیک به معنای برگشتن تحریم‌ها معنا کرده‌اند. این تفسیر قطعا ناصحیح است. درست است که در صورت امضای مصوبه مجلسین توسط رئیس‌جمهوری، این قانون اعتبار قانونی خواهد داشت، اما برگرداندن تحریم‌های مندرج در ISA نیاز به تصمیم مستقل و جداگانه‌ای از سوی دولت دارد که چنین تصمیمی اگر اتخاذ شود، بی‌شک نقض برجام خواهد بود.

٦- این به این دلیل است که برجام حتی با در نظر گرفتن فرض احتمال تمدید قانون تحریمی ISA، اجرای این قانون را در ذیل شش بند در قالب ضمیمه دوم برجام به شرح زیر متوقف کرده است:

الف- در بخش لغو تحریم بیمه‌ها در صفحه ٩ از ضمیمه برجام در ذیل بند ١-٢-٤، دولت آمریکا موظف شده است اجرای مفاد مندرج در بخش (آ)٥ از بند ٧ قانون ISA را متوقف کند.

ب- در بخش مربوط به توقف تحریم‌های نفت و انرژی در صفحه ١٠ در ضمیمه دوم برجام ذیل بخش ١-٣-٤، دولت آمریکا موظف شده است اجرای مفاد بخش(آ)٥ بند هفتم از قانون آیسا را متوقف کند.

ج- در بخش مربوط به توقف تحریم‌های نفت و پتروشیمی در صفحه ١٠ ضمیمه دوم برجام ذیل بخش ٢-٣-٤، دولت آمریکا متعهد شده است اجرای بخش‌های (١)(آ)٥ تا (٢) و بخش‌های (٤) تا (٨) از قانون آیسا را متوقف کند.

د- در بخش مربوط به توقف تحریم‌های آمریکا در حوزه نفت و انرژی در صفحه ١٠ ضمیمه دوم برجام ذیل بخش ٤-٣-٤، دولت آمریکا متعهد شده اجرای بخش (٣)(آ)٥ از قانون آیسا را متوقف کند.

هـ-در بخش مربوط به نهادهای تحت تحریم در صفحه ١٢ از ضمیمه دوم برجام در ذیل بند ١-٨-٤ در متن برجام، دولت آمریکا موظف شده است تحریم نهادهای مشخص شده تحت تحریم براساس این قانون را متوقف کند.

و- در بخش مربوط به فعالیت‌های مرتبط با اشاعه سلاح‌های هسته‌ای ذیل بخش ٩-٤ در صفحه ١٢ ضمیمه دوم برجام، آمریکا موظف شده اجرای تحریم‌های مرتبط با تولید و حمل‌ونقل اورانیوم و استخراج معدن اورانیوم مندرج در بخش (٢)(ب)٥ از آیسا را متوقف کند.

* حمید بعیدی نژاد هم اکنون سفیر ایران در لندن است