از هشدار تا مذاکره؛ دیپلماسی در سایه تهدید+ فیلم
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، تهدید فعال‌سازی مکانیسم ماشه، بار دیگر دیپلماسی هسته‌ای ایران را در نقطه‌ای حساس قرار داده است. تروئیکای اروپایی صریح هشدار داده‌اند: اگر پیشرفتی در گفت‌وگوهای هسته‌ای حاصل نشود، ماشه را خواهند کشید. حالا شمارش معکوس برای بازگشت تحریم‌های شورای امنیت آغاز شده؛ تهدیدی که می‌تواند مناسبات تهران با جهان را وارد مرحله‌ای تازه، مبهم و پرمخاطره کند. آیا ایران می‌تواند این بازی پرریسک را مدیریت کند؟
تنش‌های هسته‌ای بار دیگر به نقطه جوش نزدیک می‌شود. بر اساس آخرین هشدار تروئیکای اروپایی – شامل فرانسه، آلمان و بریتانیا – اگر تا پایان ماه اوت (اوایل شهریور)، پیشرفتی واقعی در مسیر گفت‌وگوهای هسته‌ای حاصل نشود، آنان آماده‌اند تا «مکانیسم ماشه» را فعال کنند؛ فرآیندی حقوقی و بحث‌برانگیز که می‌تواند به بازگشت تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود.
هشداری شفاف و کم‌سابقه که حالا به نقطه‌عطف جدیدی در تنش میان ایران و غرب تبدیل شده است.
مکانیسم ماشه یا «اسنپ بک» مفهومی حقوقی در برجام است که به یکی از طرف‌ها اجازه می‌دهد در صورت «نقض جدی تعهدات»، تحریم‌های سازمان ملل را بازگرداند؛ بدون نیاز به رأی‌گیری مجدد در شورای امنیت. موضوعی که بسیاری از حقوقدانان بین‌الملل آن را مغایر با اصل اجماع و منشور سازمان ملل می‌دانند، اما از نظر سیاسی ابزاری قدرتمند برای فشار حداکثری است.
در صورت فعال‌سازی این مکانیسم، تمام معافیت‌ها و امتیازاتی که ایران طی سال‌های گذشته به‌دست آورده، به‌سرعت از بین خواهد رفت و کشور در شرایط پیش از برجام قرار می‌گیرد؛ آن هم در حالی که وضعیت اقتصادی داخلی، شکننده‌تر از همیشه است.
در واکنش به این تهدیدها، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، موضعی شفاف اتخاذ کرد و در بیانیه‌ای نوشت: این آمریکا بود که از توافق خارج شد، نه ایران. اگر قرار است گفت‌وگویی باشد، باید منصفانه، متوازن و بر پایه منافع مشترک باشد.»
او همچنین هشدار داد که اروپا اگر می‌خواهد نقش‌آفرینی خود را حفظ کند، باید از «مسیر تهدید و فشار» خارج شود.
رضا نصری، کارشناس حقوق بین‌الملل، تأکید می‌کند: اگر اسنپ بک فعال شود، بازگشت از آن تقریباً غیرممکن خواهد بود. اروپا با این اقدام، عملاً خودش را از روند مذاکرات خارج می‌کند.
او معتقد است که پس از فعال شدن این مکانیسم، برای لغو دوباره تحریم‌ها نیاز به قطعنامه جدید شورای امنیت است؛ اما احتمال وتوی چنین قطعنامه‌ای توسط روسیه یا چین بسیار بالاست. به عبارت دیگر، تهدید اروپا شاید در کوتاه‌مدت مؤثر باشد، اما در بلندمدت می‌تواند تروئیکا را به حاشیه براند.
با وجود لحن تهدیدآمیز اروپا، برخی نشانه‌ها از ادامه تلاش‌های دیپلماتیک خبر می‌دهند. منابع مطلع از احتمال برگزاری دیدارهایی میان دیپلمات‌های ایرانی و نمایندگان اروپا در وین یا ژنو طی هفته آینده خبر داده‌اند. این دیدارها می‌تواند آخرین فرصت برای جلوگیری از کشیده شدن ماشه باشد.
لارنس نورمن، خبرنگار شناخته‌شده وال‌استریت ژورنال، نیز فاش کرده که اروپا به‌دنبال ارائه پیشنهادی برای تمدید ضرب‌الاجل است، به‌شرط آنکه تهران همکاری فنی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سر بگیرد و روند گفت‌وگوها از حالت سکون خارج شود.
از نظر فنی، فرآیند اسنپ بک حدود ۴۵ تا ۶۰ روز زمان می‌برد؛ اما گام نخست آن – اعلام رسمی تروئیکا – ممکن است هر لحظه برداشته شود. چنین اتفاقی آغاز زنجیره‌ای از اقدامات بین‌المللی خواهد بود که بازگشت‌ناپذیری آن از همین حالا دغدغه اصلی ناظران و تحلیلگران است.
اکنون پرسش اصلی این است:
آیا گفت‌وگو با اروپا به‌تنهایی می‌تواند مانع از ماشه شود؟
یا اینکه تهران نیاز به ابتکار دیپلماتیکی فراتر از تعامل با تروئیکا دارد؟
برخی از تحلیلگران معتقدند شرایط کنونی می‌تواند فرصت جدیدی برای بازتعریف رویکرد دیپلماتیک ایران باشد؛ چه از طریق ارتباط مستقیم با واشنگتن، چه با ابتکار عمل در مجامع بین‌المللی و منطقه‌ای.
در مقابل، نگاهی بدبینانه‌تر نیز وجود دارد؛ اینکه اروپا تنها با فشار کار می‌کند و بدون اقدام متقابل، از هشدار به اقدام خواهد رسید.
دیپلماسی ایران اکنون در یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخی قرار دارد. نه‌فقط به‌دلیل احتمال بازگشت تحریم‌های گسترده، بلکه به‌خاطر تاثیرات روانی و اقتصادی چنین اقداماتی بر افکار عمومی، بازارها و جایگاه منطقه‌ای ایران.
زمان به‌سرعت می‌گذرد. هر روز تأخیر، تروئیکا را یک قدم به ماشه نزدیک‌تر می‌کند.
و هر تصمیم در تهران، می‌تواند معادله را تغییر دهد یا برای همیشه قفل کند.
ارسال نظر