در این مقاله عوامل موفقیت و شکست برجام و مهم‌ترین موانع احیای آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته که خلاصه‌ای از آن به این شرح است. بعد از آغاز اولین دور مذاکرات مستقیم جان‌کری وزیرخارجه امریکا و جواد ظریف وزیرخارجه ایران در سپتامبر 2013، توافق هسته‌ای با نام برجام حاصل شد.

بی اعتمادی بین ایران وعربستان عمیق و جدی است. بر اساس بیانیه اعلامی پکن، دو کشور متعهد شده اند که به اصول منشور سازمان ملل همچون عدم مداخله درامور داخلی و احترام به حاکمیت ملی یکدیگر احترام بگذارند.

انتخابات میان‌دوره‌ای۲۰۲۲ آمریکا به پایان رسید. هرچند نتیجه نهایی انتخابات کنگره آمریکا مشخص نشده، اما تقریبا روشن است که جمهوری‌خواهان اکثریت مجلس نمایندگان را کسب کردند و در مجلس سنا هم قدرت به فاصله اندک در دست دموکرات‌ها است و به این شکل توازن قدرت در کنگره وجود دارد.

سفر منطقه‌ای بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به اسرائیل و عربستان و نشست کشورهای ضامن روند آستانه با حضور پوتین رئیس‌جمهور روسیه و اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در تهران در صدر تحولات دیپلماسی هفته گذشته جهان مورد توجه قرار گرفت.

اخیرا ایران و عربستان پنجمین نشست مقامات ارشد امنیتی خود را با حضور مصطفی‌الکاظمی در بغداد برگزار کردند و طبق گفته مقامات مسوول به یک نقشه راه ۱۰ ماده‌ای هم دست یافتند و بناست وزرای خارجه دو کشور به زودی دیدار و ضمن نهایی کردن نقشه راه مذکور، در مورد کم و کیف برقراری روابط دیپلماتیک نیز توافق کنند.

وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، مسیر سیاست خارجی ایران در تاریخ معاصر را تغییر داد.

بعد از رفتن ترامپ و روی کارآمدن دولت بایدن، شش دور مذاکرات احیای برجام بین ایران و قدرت‌‌های جهانی در دولت جناب روحانی برگزار شد که ریاست مذاکرات را جناب عراقچی بر عهده داشت و پیشرفت‌های خوبی هم در مذاکرات حاصل شد منتهی ادامه مذاکرات و تصمیم نهایی موکول به دولت جناب رئیسی شد.

مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایرانروی کار آمدن بایدن در آمریکا و تصمیم او در مورد احیای برجام و اتخاذ سیاست تعامل با ایران، فرصتی به‌وجود آورده تا عربستان نیز امکان تعامل با ایران را در دستور کار قرار دهد و مذاکرات مستقیم تهران-ریاض در بغداد شکل گیرد.

در دوران کارزار انتخاباتی بایدن و ترامپ، نتانیاهو در یک مخالفت تند و آشکار علیه سیاست بایدن جهت بازگشت به برجام، با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «اسرائیل با هرگونه تلاش برای احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ که میان ایران و قدرت‌های جهانی حاصل شد، به شدت مخالف است. چون این توافق از بنیان غلط است و به ایران مسیری سنگفرش‌شده با طلا برای رسیدن به ابزار لازم برای یک زرادخانه کامل بمب‌های هسته‌ای می‌دهد. برجام همچنین منابع لازم برای تجاوزگری در خاورمیانه را برای ایران فراهم کرده است؛ بنابراین به هیچ‌وجه نباید به این توافق بد بازگشت.»

با وجود رخدادهای گوناگون اخیر، از تمرکز دولت ترامپ بر روی مساله ایران به ‌هیچ‌وجه کاسته نشده، بلکه وارد فاز خطرناک‌تری شده است که ماجرای انفجار در تاسیسات هسته‌ای نطنز و تهدید هواپیمای مسافربری ماهان نمونه‌هایی از آن است.

​ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا با اعلام خروج نیروهای آمریکا از سوریه جهان را گیج کرد. مسکو به نوعی باور نکرد، تهران با خویشتن داری برخورد کرد، آنکارا فرصت را برای تحقق اهدافش در سوریه مغتنم شمرد، اعضای ناتو نگران شدند، هر دو حزب بزرگ آمریکا یعنی دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان مخالفت کردند و تیم امنیت ملی ترامپ نیز با استعفای متیس مات شد.

​پس از استعفای رکس تیلرسون وزیر خارجه پیشین و هربرت مک‌مستر، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا، ژنرال جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا تلاش فوق‌العا‌ده‌ای به‌ خرج داد که مایک پمپئو، وزیر خارجه کنونی را در مورد ضرورت حفظ برجام همراه کرده و از اتحاد محور بولتون - پمپئو در کاخ سفید و تشدید مسیر تقابل با ایران جلوگیری کند اما شکست خورد.