منافع مشترک نفتی؛ پل احیای روابط تهران-کاراکاس

توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری، صادرات خدمات فنی و مهندسی، ایجاد صنایع دارویی، ادامه همکاری‌های دوجانبه در حوزه کشتی‌سازی و راه‌اندازی خط پرواز مشترک به منظور توسعه گردشگری. اینها مهم‌ترین دستاوردهای سفر نیکلاس مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا به ایران است که روزگاری نه چندان دور در قامت معاون هوگو چاوز بر مسند اجرایی کاراکاس حکمرانی می‌کرد.

به گزارش «اقتصادنیوز» او که همچون دولت روحانی با دشواری‌های بودجه‌ای بزرگی مواجه است، سفر دوره‌ای خود به کشورهای عضو اوپک را با محور احیای روابط و مذاکره در خصوص بحران نفتی موجود در جهان از ایران آغاز کرد.

براساس اعلام دویچه بانک،‌ ونزوئلا برای متعادل کردن بودجه خود در سال جاری میلادی به نفت بشکه‌ای ۱۱۷.۵ دلار احتیاج دارد و بر همین اساس هم درصدد است تا در مذاکره با ایران، عربستان و الجزایر به بررسی ساز و کار نحوه افزایش قیمت نفت طی ماه‌های آتی بپردازد.

پیک نفتی ونزوئلا در تهران
سفر نیکلاس مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا به کشورهای عضو اوپک در شرایطی صورت گرفته است که روند سقوط قیمت نفت در بازارهای جهانی ادامه دارد. قیمت نفت برنت هم‌اکنون به کمتر از ۵۰ دلار در هر بشکه رسیده و در پایین ترین نرخ ۵.۵ سال اخیر معامله می‌شود.

 کاهش قیمت نفت مشکلات زیادی را برای کشورهای تولیدکننده از جمله ونزوئلا که برای تامین بودجه خود به درآمدهای نفتی وابسته هستند، ایجاد کرده است. این کشور در آخرین نشست اوپک در ماه نوامبر پیشنهاد کاهش تولید این سازمان برای افزایش قیمت نفت را ارائه داد اما این پیشنهاد از سوی عربستان که دیگر اعضای اوپک را به دفاع از سهم بازار در برابر تولیدکنندگان نفت شیل متقاعد کرد، رد شد.

نزوئلا و ایران دو کشور متحد در سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) هستند و بدون تردید جزو بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان هستند. دو کشور در سال ۲۰۱۰ بر سر سرمایه گذاری ۷۶۰ میلیون دلاری در بخش انرژی دو کشور به توافق‌هایی دست یافتند. ونزوئلا نیز قول داد روزانه بیست هزار بشکه بنزین به ارزش مجموع ۸۰۰ میلیون دلار به ایران صادر کند.

در این سال‌ها طرح‌های اقتصادی متعددی میان ایران و ونزوئلا به امضا رسیده که از این جمله طرح توسعه صنعتی محور آبپوره-اورینوکو، ساخت ۷۰ هزار واحد مسکونی، همکاری‌های آب و برق، فرآورده‌های خون و انتقال فناوری، کمک‌های ایران به ونزوئلا شامل ساخت کارخانه مهمات، کارخانه مونتاژ خودرو و کارخانه سیمان بود.

همچنین روابط تجاری ایران و ونزوئلا در بخش‌های مختلفی از جمله انرژی، کشاورزی، ساخت مسکن، و زیرساخت‌ها ادامه یافت و در سال ۲۰۰۷، ایران ایر، با همکاری کنویاسا، پرواز تهران-کاراکاس را از طریق دمشق برقرار ساخت. برقراری یک خط منظم هواپیمایی میان تهران و کاراکاس نیز در سال ۲۰۱۰ راه اندازی شد.

درگذشت هوگوچاوز، رئیس جمهور ونزوئلا پایان بخشی از این ارتباطات تجاری، اقتصادی و سیاسی بود. همزمان با درگذشت چاوز، کانادایی‌ها اعلام کردند که احتمالا از این پس شاهد رونق روابط دوجانبه با کاراکاس خواهند بود و در این بین آمریکایی‌ها نیز رویکرد نسبتا مشابهی را دنبال می‌کنند. البته رامین مهمانپرست، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه ایران در این باره گفته بود که با فوت چاوز هم چشم انداز توسعه روابط تهران – کاراکاس روشن است، اما تردیدی وجود ندارد که این اندیشه‌های انقلابی و ضد امپریالیستی چاوز چپ گرا بود که زمینه‌ساز رشد روابط ایران و ونزوئلا شد. زمینه‌ای که جمهوری اسلامی از طریق آن توانست نفوذ خود را در کشورهای آمریکای لاتین که حیاط خلوت آمریکا به شمار می‌روند، توسعه بخشد.

هم اندیشی تهران و کاراکاس برای نفت ۱۰۰ دلاری
تلاطم‌های اخیر بازار نفت در حالی حادث شده است که کمتر از دو ماه پیش بیژن زنگنه وزیر نفت ایران و رافائل رامیرز وزیر امور خارجه ونزوئلا در یکصد و شصت و ششمین اجلاس اوپک نرخ ۱۰۰دلاری برای هر بشکه نفت را مطلوب ارزیابی کرده بودند. موضوعی که در دیدار اخیر روحانی و مادورو نیز بر آن تاکید شد.

البته تهران و کاراکاس در حالی به دنبال اجماع در افزایش قیمت نفت هستند که دو کشور هنوز نتوانسته‌اند به حل و فصل اختلافات چندین و چند ساله خود در برخی از پروژه‌های اقتصادی بپردازند. همزمان با ورود طرح نیمه کاره پتروشیمی مشترک ایران- ونزوئلا به هفتمین سال کلنگ زنی، شرکت ملی صنایع پتروشیمی با صدور آخرین اولتیماتوم خود قصد دارد سرمایه گذاران ونزوئلایی را از طرح ساخت پتروشیمی ونیران کنار بگذارد؛ در سال گذشته دفتر منطقه‌ای شرکت ملی نفت ایران در سانتاکروز اکوادر تعطیل شد و برخی از فعالیت‌های مشترک نفتی با کشورهای منطقه آمریکای جنوبی همچون ونزوئلا، اکوادر، بولیوی و نیکاراگوئه به حالت تعلیق درآمد.

رکن الدین جوادی معاون وزیر نفت سال گذشته با تایید تعطیل شدن دفتر شرکت ملی نفت ایران در آمریکای جنوبی، گفته بود «از بولیوی خارج شده‌ایم و دفتر بولیوی تعطیل شده است، ضمن آنکه بسیاری از دفا‌تر دیگر نفتی آمریکای لاتین به دلیل غیر اقتصادی بودن به تدریج تعطیل می‌شوند.»

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با اعلام اینکه سرمایه گذاری نفتی در منطقه آمریکای جنوبی واقعا توجیه اقتصادی نداشت و بیشتر به پشتوانه اهداف سیاسی دنبال می‌شد، تاکید کرده بود: شرکت ملی نفت ایران را باید اقتصادی اداره کرد نه سیاسی.

در همین حال برخی از مذاکرات شرکت‌های نفتی ایران در ونزوئلا هم متوقف شده است به طوری که محمدجواد شمس مدیرعامل پتروپارس با بیان اینکه مذاکرات با شرکت ملی نفت ونزوئلا «PDVSA» منجر به آغاز همکاری‌های مشترک بین دو طرف به منظور توسعه میادین نفتی این کشور نشد، گفته بود: فعالیت‌های نفتی مشترک پتروپارس با ونزوئلا به طور کامل متوقف شده است.

در ادامه توقف فعالیت‌های نفتی ایران در منطقه آمریکای جنوبی، تاخیرهای متعدد سرمایه گذاران ونزوئلایی در طرح ساخت پتروشیمی ونیران هم با واکنش مسئولان شرکت ملی صنایع پتروشیمی روبرو شده است.

محمود احمدی‌نژاد و هوگو چاوز، روسای سابق جمهوری اسلامی ایران و ونزوئلا هفت سال قبل در عسلویه کلنگ ساخت یک مجتمع پتروشیمی تولیدکننده متانول را به زمین زدند. بر اساس این توافق تهران - کاراکاس که از آن به عنوان بزرگ‌ترین قرارداد در دست اجرای نفتی این کشور به شمار می‌رود قرار بود در مدت سه سال یک مجتمع تولید متانول با ظرفیت سالانه یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن در سایت دوم منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس ساخته شود.

برای اجرای این پروژه پتروشیمیایی، پس از تاسیس شرکت مشترک «ونیران»، شرکت پتروشیمی بین‌الملل ایران ۴۹ درصد، سرمایه گذاری صنایع پتروشیمی یک درصد، پکی ون ونزوئلا ۴۹ درصد و شرکت سرمایه گذاری ونزوئلا (آی. پی. اچ. ال) یک درصد سهم این طرح را در اختیار گرفتند.

با گذشت هفت سال از آغاز کلنگ زنی این پروژه پتروشیمیایی عسلویه تاکنون هیچگونه پیشرفت اجرایی حاصل نشده و علاوه براین هنوز اقدامی در راستای تامین منابع مالی و اعتباری این طرح نفتی نیز صورت نگرفته است.

ایران و ونزوئلا در زمان هوگو چاوز ریاست جمهوری سابق این کشور در حوزه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی همکاری‌های متعددی همچون ایجاد شرکت نفتکش مشترک، توسعه میادین نفت و گاز دو کشور همچون فاز ۱۲ پارس جنوبی، دوبوکوبی ونزوئلا، ساخت پالایشگاه نفت در سوریه را آغاز کردند که هیچ یک از این توافق‌ها تاکنون اجرایی نشده است.

فرید زکریا، روزنامه‌نگار سرشناس آمریکایی در ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۳ از اقتصاد ونزوئلا به عنوان نمونه‌ای کامل از یک اقتصاد ویران نام برد که بحران‌هایی مانند تورم، یارانه، تضعیف بخش خصوصی و فضای نامناسب کسب و کار در آن محسوس هستند. رئیس جمهور جدید ونزوئلا، نیکولاس مادورو، که پس از مرگ چاوز قدرت را در ونزوئلا به دست گرفته از کاریزمای چاوز برخوردار نیست و به نظر هم نمی‌‏رسد که راهکاری برای خروج اقتصاد ونزوئلا از بحران داشته باشد. فرید زکریا اعتقاد دارد آنچه تاکنون باعث شده که اقتصاد ونزوئلا به طور کامل ویران نشود، درآمدهای نفتی این کشور است. درآمدی که البته روز به روز بیشتر به سوی افول حرکت می‌کند.