پایان عصر یخبندان بازار مواد معدنی؟ / نقشه سرمایه‌گذاری برای صنایع معدنی جذاب در پساتحریم
فریبا رسولی: تحریم‌ها و عدم توسعه روابط اقتصادی طی این سال‌ها سبب شد بسیاری از بازارهای صادراتی ایران از آن رقبا شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین کشوری که در صحنه‌های بین‌المللی فرصت‌های تولید داخلی و صادرات صنایع ایران را تصاحب کرد چین و ترکیه بوده که بیشتر صاحب‌نظران معتقدند پس از رفع تحریم‌ها فشارهای بین‌المللی در حوزه صادرات و واردات کاهش می‌یابد و بسیاری از صنایع معدنی به سمت ارتقای تکنولوژی هدایت می‌شوند. همان‌طور که پس از تفاهم‌نامه اولیه بخش معدن و صنایع معدنی با مراجعات و استقبال‌های متعددی از سوی کشورهای خارجی صاحب تکنولوژی شد، به نظر می‌رسد از این پس بتوان سرمایه‌گذاران خارجی بیشتری را در کنار جذب سرمایههای داخلی ترغیب کرد.
در سایه مشکلات تحریم‌ها یکی از چالش‌بر انگیزترین بازارهای حوزه معدن و صنایع معدنی طی سال‌های اخیر فولاد بود که با رکود سنگینی از سمت کاهش تقاضا و افت قیمت روبه‌رو شد. از سویی فشار دامپینگ و عرضه زیر قیمت مصنوعات فولادی تولید داخل و از سویی تلاش برای بالا بردن نرخ تعرفه سبب شد تولیدکنند فولاد در نفسگیرترین روزهای بازار دست و پا بزنند. اما حال با توجه به مازاد تولیدی که واحدهای بزرگ فولادساز در انبارها دارند، موقعیت مناسبی برای صادرات محصولات تولیدی به وجود آمده که می‌توان به بازار منطقه و کشورهای اروپایی یا حتی آمریکا ورود پیدا کد. کارشناسان این صنعت بر اساس همین موضوع است که قرار را بر این گذاشتند تا ظرفیت فولاد دوبرابر شود. اگر چه برای این افزایش ظرفیت تولید مشکلاتی هم وجود دارد که قسمت عمده آن به جانمایی واحدهای فولادی و تامین مواد اولیه آن برمی‌گردد.
با توجه به اینکه تلاش دولت یازدهم کاهش خام‌فروشی مواد معدنی است، سرمایه‌گذاری در واحدهای معدنی که ملزوم به ایجاد ارزش افزوده هستند، فوریت دارند. بسیاری از معادن سنگ‌آهن که تا کنون تولیدات خود را با ارزش افزوده پایین صادر و عرضه داشتند در تلاش هستند تا تکنولوژی‌های فرآوری مواد معدنی لازم را در واحدهای خود به وجود آورند که کارشناسان معتقدند پس از لغو تحریم‌ها می‌توان تجربه و مهارت کشورهای صاحب تکنولوژی را با سهولت بیشتری روانه ایران کرد. گرچه برخی از عقب‌ماندگی‌های بخش معدن و صنایع معدنی طی این سال‌ها به عدم همکاری‌های مثمر ثمر با کشورهای خارجی برمی‌گردد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد اگر همکاری هم در این سال‌ها صورت گرفته به دلیل مشکلات نقل و انتقال پول بسیاری از اهداف مشترک در قراردادها برآروده نشده است. همچنین در دو سال اخیر کاهش قیمت سنگ‌آهن در بازار جهانی سبب شده بسیاری از بازارهای صادراتی این مواد معدنی از آن کشورهای معدن خیز دیگری شود که نتیجه حاصل شده رکود این صنعت در ایران بوده است.
پس از جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و تقویت بازارهای صادراتی سنگ‌آهن نوبت ارتقای تجیهزات معادن و روش‌های استخراج زغال‌سنگ می‌رسد. تجربه فعالان معدنی نشان داده سرمایه‌گذاری در معادن زغال‌سنگ به دلیل استفاده از روش‌های دستی و سنتی با استفاده از نیروی کارگری با راندمان پایین موجب افزایش قیمت تمام شده این مواد معدنی و زیان‌دهی شده که لغو تحریم‌ها و بهبود روابط اقتصادی در بخش معدن می‌تواند فرصت تازه‌ای را در اختیار معادن زغال‌سنگ قرار دهد. صاحب نظران این عرصه معتقدند با وجود سیاست‌های حمایتی دولت می‌توان استخراج زغال‌سنگ را سودآور کرد اما به هر حال تقویت همکاری معدنی و ورود سرمایه‌گذاران اروپایی که آمادگی خود را برای فعالیت در این عرصه اعلام کرده‌اند می‌تواند ذخایر دست نخورده زغال‌سنگی که به دلیل ضرردهی در معادن زیرزمینی نهفته است، با روش‌های پیشرفته‌تری استراج شوند.
به گزارش اقتصادنیوز، پس از برنامه‌ریزی برای صادرات مازاد سیمان بسیاری از کارشناسان بخش معدن صادرات و احیای واحدهای فرآوری سنگ‌های تزئینی را برای تزریق سرمایههای داخلی و خارجی پیشنهاد می‌دهند. یکی از صنایع معدنی مزیت‌‌دار می‌تواند صنعت سنگ ایران باشد که اخیرا بسیاری از واحدهای سنگ‌بری کشور به دلیل رکود بازار و کاهش تقاضا روبه تعطیلی رفته‌اند و یا فعالیت‌شان کاملا متوقف شده است. در حالی که فعالان صنعت سنگ معتقدند می‌توان با تقویت بازارهای صادراتی در کنار اشتغالزایی، تولید داخلی را رونق داد. در سال‌های تحریم عدم برنامه‌ریزی درست برای صادرات سنگ باعث شده کشورهای دیگر از جمله ترکیه بازارهای هدف ایران را ازآن خود کند. در حالی که می‌توان پس از لغو تحریم‌ها سرمایههای داخلی و خارجی را به سمت معادن سنگ و واحدهای فرآوری آورد و سیاستگذاری‌ها در راستای افزایش صادرات و برندسازی این محصول معدنی باشد اما ایران چقدر می‌تواند در ارائه اطلاعات درست از شرکت‌های خود به شرکت‌های خارجی موفق عمل کند، خود پارامتری حائز اهمیت است.
از سوی دیگر مطالعات اکتشافی معادن برای شناسایی عناصر نادر خاکی در نقاط مختلف کشور اخیرا از سوی ایمیدرو آغاز شده و از آنجایی که گرایش جهانی به سمت صنایع پیشرفته (هایتک) روبه افزایش است، سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در عناصر نادر خاکی و جهش در بومی‌سازی تکنولوژی تولید این عناصر حائز اهمیت است. تاثير رفع تحریم‌ها در مبادلات ارزی می‌تواند بسیاری از سرمایه‌ها را به سمت عناصر نادر خاکی و معادن طلا سوق دهد. البته از سوی دیگر پیش‌بینی می‌شود پس از رفع تحریم‌ها همکاری معدنی ایران با شرکت‌های ایتالیایی، آلمانی و آمریکایی بیشتر از گذشته شود زیرا اخیرا یکی از تشکل‌های معدنی با یک شرکت آمریکایی برای سرمایه‌گذاری در ایران جلسه داشته است. گرچه نتیجه رایزنی‌ها به تعیین و تکلیف مذاکرات هسته‌ای وابسته بوده و ممکن است در آینده نزدیک شاهد ورود آنها به صنعت مس ایران بود.
با توجه به اینکه در سال‌های اخیر نگاه سرمايه‌گذاران و خريداران شركت‌هاي معدني از كشورهاي غربي به سمت كشورهاي شرقي معطوف شده و از سویی بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین معاملات انجام شده مربوط به كشورهاي روسيه ،چين و قزاقستان بوده باید دید پس از رفع تحریم‌ها دید مسیر رایزنی‌های کشورهای خارجی با ایران برای همکاری معدنی سمت کدام یک از حوزه‌های بخش معدن معطوف می‌شود؟ یا اصلا کدامیک از کشورها آماده باش جدی خود را برای سرمایه‌گذاری در ایران اعلام می‌کند؟ آیا پس از ارائه پیشنهاد همکاری و نهایی شدن قراردادها بستر سرمایه‌گذاری در ایران فراهم است؟
