مذاکرات ادامه دار عراقچی و ویتکاف به روایت فرجی راد/ جنگِ دوم به خلیج فارس و کل منطقه کشیده می شود

به گزارش اقتصادنیوز، در پی آتش‌بس میان ایران و اسرائیل پس از جنگ ۱۲روزه، برخی تندروها به عراقچی و پزشکیان تاختند که به چه حقی اعلام آتش بس کردید. حرف‌شان این بود که آعلام آتش بس باید دستور رهبری به عنوان فرمانده کل قوا باشد. گویی که بر تداوم جنگ اصرار کنند، مواضع دولت درباره مذاکره را برنتابیدند؛ ولو آنکه دولت شروطی برای مذاکره گذاشته باشد. 

آنها به پزشکیان به خاطر اظهاراتی که به نوعی حساب آمریکا و اسراییل را جدا می کرد نیز واکنش نشان دادند. و برای بار دیگر تلاش کردند دوگانه‌ میدان-دیپلماسی یا جنگ-مذاکره را ایجاد کنند. 

حال آنکه کارشناسان سیاست خارجی نظر دیگری دارند. همین چند روز پیش جاوید قربان اوغلی، دیپلمات بازنشسته با اقتصادنیوز گفته بود: باید تلاش کرد منافع ترامپ و نتانیاهو در یک مسیر قرار نگیرد. 

«اقتصادنیوز» این بار نظر عبدالرضا فرجی‌راد، تحلیلگر  سیاست خارجی را جویا شده است. فرجی‌راد می‌گوید درباره موضوعاتی به این مهمی رئیس جمهور یا وزیر خارجه نظر شخصی نمی‌دهند بلکه مباحث را در چارچوب نظام دنبال می‌کنند. 

در ادامه مشروح گفتگوی اقتصادنیوز با فرجی راد را می خوانید؛

***********

آقای فرجی‌راد! پس از اینکه آقای پزشکیان در مصاحبه اخیرشان، اساسا اسرائیل را از آمریکا جدا کرد، برخی سیاسیون  به آن واکنش نشان دادند. به اعتقاد آنها آمریکا و اسراییل را باید در یک جبهه تعریف کنیم. اعتراض دیگر آنها است که چرا دوباره صحبت از مذاکره می‌شود، این، در حالی است که دولت برای مذاکره شرط می‌گذارد. آنها در واقع در حال دوگانه‌سازی دوباره دیپلماسی-میدان یا مذاکره- جنگ هستند‌. همان موقع اعلام آتش بس هم برخی از آنها گفته بودند که دولت کاره ای نیست که  توقف آتش بس را اعلام کند یا نه. شما این را چگونه می‌بینید؟

 وظیفه دولت این است که همان‌طور که آقای پزشکیان هم امروز گفت، آرامش را به کشور بازگرداند و از طریق دیپلماسی موضوع را پیگیری کند. ایشان گفت در جنگ هیچ‌کس سود نمی‌برد، همه ضرر می‌کنند. این یک واقعیت است؛ ما جنگ ایران و عراق را تجربه کردیم، اکنون هم جنگ اوکراین و روسیه را می‌بینیم. جنگ همواره با ویرانی، خرابی، کشتار و مشکلات همراه است.

پزشکیان و عراقچی حتما در چارچوپ تصمیمات نظام حرکت می کنند

آقای پزشکیان و آقای عراقچی هم که اظهارنظر می‌کنند، حتماً در چارچوب تصمیم‌گیری‌های نظام حرکت می‌کنند. موضوع آن‌قدر مهم است که رئیس‌جمهور یا وزیر خارجه به‌صورت شخصی نظری نمی‌دهد یا سیاستی را دنبال نمی‌کند.

بنابراین هر موضعی که این دو نفر اعلام می‌کنند، در واقع نتیجه تصمیم‌گیری‌های نظام است؛ یعنی نظام آمادگی دارد برای گفتگو، اما به شرط و شروطی که اولاً منافع ایران تأمین شود و ثانیاً طرف مقابل هم اعتماد پیدا کند که ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای یا تنش در منطقه نیست.

عراقچی و ویتکاف در حال مذاکره غیرمستقیم یا کتبی هستند

هرکس خارج از این چارچوب سخنی بگوید، نظر شخصی‌اش است، نه نظر نظام. نظام اکنون در حال مذاکره است؛ آقای دکتر عراقچی با ویتکاف مذاکره غیرمستقیم یا کتبی انجام می‌دهد. مسائلی هم که مطرح می‌شود، حاصل همان گفت‌وگوهاست. حالا آمریکایی‌ها شروطی گذاشتند که ایران نمی‌پذیرد، اما گفتگو ادامه دارد تا ببینند آیا می‌توانند به توافقی برای آغاز مذاکرات رسمی برسند یا نه.

گفتگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا ادامه دارد، واسطه ها هم فعالند

 در واقع خبر می‌دهید که آقای عراقچی در حال مذاکره هستند؟

خود آقای عراقچی چند بار اعلام کرده‌اند که با آمریکایی‌ها از طریق آقای ویتکاف گفتگوهایی دارند. واسطه‌ها هم فعال‌اند، گاهی پیام‌هایی رد و بدل می‌شود. قطر، عمان، روسیه و شاید عربستان هم در این فرآیند نقش دارند. بنابراین گفت‌وگوهای غیرمستقیم ادامه دارد، اما هنوز به مرحله گفت‌وگوی مستقیم نرسیده‌اند.

چرا؟ چون ایران می‌گوید باید غنی‌سازی خود را حفظ کند، اما طرف مقابل می‌گوید نباید داشته باشید. آنها موضوع موشکی را هم وارد گفتگو کرده‌اند. ایران می‌گوید این خط قرمز ماست و اجازه ورود به چنین موضوعی را نمی‌دهد.

همچنین آمریکا و اسرائیل می‌خواهند مسائل منطقه و اسرائیل را وارد مذاکرات کنند که ایران با آن مخالف است. درنتیجه مذاکرات غیرمستقیم برای فراهم‌سازی زمینه گفت‌وگوی رسمی در جریان است، اما هنوز نتیجه‌ای حاصل نشده است.

ترامپ فریب خورد

در مصاحبه با تاکر کارلسون، آقای پزشکیان گفته بودند که برای مذاکره، ایران تضمین می‌خواهد که آمریکا بعداً دوباره حمله نکند. تندروها هم روی همین مسئله مانور می‌دهند. نکته دیگر اینکه در جنگ ۱۲روزه، سه طرف درگیر بودند: ایران، آمریکا و اسرائیل. آقای پزشکیان در این مصاحبه سعی کرد تا اسرائیل و آمریکا را کمی از هم جدا کند. بهتر نبود از ابتدا همین مسیر را پیش می‌گرفتیم؟

ما همین مسیر را رفتیم اما آنها فریب دادند. پنج دور مذاکره با آمریکایی‌ها انجام دادیم. دور ششم قرار بود یک‌شنبه برگزار شود، اما ناگهان آقای نتانیاهو و حامیان اسرائیل در آمریکا توانستند ترامپ را متقاعد کنند که ایران حاضر به کنار گذاشتن غنی‌سازی نیست و باید به ایران ضربه زد. نتانیاهو به ترامپ ثابت کرد که آمادگی کامل دارد و فرصت را نباید از دست داد. ترامپ هم فریب خورد.

حالا موضوع پیچیده‌تر شده و در نهایت هم خیلی به نفع آنها تمام نشد. مسئله هسته‌ای هنوز بلاتکلیف است. اگرچه ترامپ می‌گوید همه‌چیز را نابود کرد، اما ایران هم می‌گوید بخش زیادی از تأسیسات حفظ شده‌اند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم تعلیق شده و سود چندانی از حمله حاصل نشد.

همانطور که اسرائیل آماده می شود، ایران هم آماده می شود

ایران حالا هوشیارتر شده؛ از نظر امنیت داخلی، پدافند دفاعی، توان موشکی و حتی تحلیل دقیق عملکرد در جنگ اخیر. کمک‌های خارجی را بررسی می‌کند. همان‌طور که اسرائیل آماده می‌شود، ایران هم آماده می‌شود. اگر جنگ دیگری رخ دهد، ممکن است فقط ایران و اسرائیل درگیر نباشند؛ کشورهایی که اسرائیل از فضای‌شان برای حمله استفاده کرده هم هدف قرار می‌گیرند.

دیگر قابل‌پذیرش نیست که همسایگان ما اجازه دهند اسرائیل از فضای هوایی‌شان برای حمله به کشور هم‌دین و هم‌زبانشان استفاده کند.

جنگ دیگری رخ دهد، به خلیج فارس کشیده می شود و کل منطقه درگیر می شود

آمریکایی‌ها هم این را می‌دانند؛ جنگ ممکن است به خلیج فارس کشیده شود و کل منطقه را درگیر کند. در نتیجه، با وجود رجزخوانی نتانیاهو و وزیر دفاعش، خودشان هم می‌دانند که در جغرافیای محدودی هستند و ایران آمادگی‌های لازم را دارد.

شروط ایران برای مذاکره را چطور ارزیابی می کنید؟‌

ایران می‌گوید ما توافقی داشتیم به نام برجام. اکنون اجرای کامل آن ممکن نیست، چون ظرف چند ماه آینده تحریم‌های برجام به پایان می‌رسد. برای ترامپ، برجام به موضوعی حیثیتی تبدیل شده چون اوباما به عنوان سیاه‌پوست آن را امضا کرده است. ایران هم می‌گوید آماده‌ایم برای حل موضوع کمک کنیم.

ایران می گوید اگر نگرانید بازرسی کنید اما غنی سازی را کنار نمی گذارم

در برجام، توافقاتی درباره غنی‌سازی صورت گرفت که همه قدرت‌ها آن را پذیرفتند. اکنون آمریکا خارج شده و دعوای اصلی همین موضوع غنی‌سازی است. ایران می‌گوید همان غنی‌سازی برجامی را می‌خواهد. آژانس هم گزارش داده بود ایران هیچ تخلفی نکرده، بنابراین ایران حاضر نیست این همه هزینه و غرور ملی را کنار بگذارد.

ایران می‌گوید اگر نگران بمب هسته‌ای هستید، بازرسی کنید؛ مثل قبل. اما غنی‌سازی را کنار نمی‌گذاریم. الان آمریکایی‌ها بعد از جنگ، احساس می‌کنند دست بالا را دارند و خواهان مطرح‌کردن موضوعات موشکی هم هستند. امروز هم نتانیاهو گفته اگر برد موشک‌های ایران به ۴۷۰ کیلومتر برسد، برای ما مشکلی نیست، یعنی فقط به اسرائیل نرسد!

این در حالی است که آنها خواهان توقف کامل غنی‌سازی هم هستند. اما ایران هیچ‌گاه زیر بار چنین چیزی نمی‌رود. حتی اگر دولت بخواهد، مردم نمی‌گذارند. ایران هرگز اجازه نمی‌دهد فضای کشورش در اختیار اسرائیل باشد، درحالی‌که خودش سلاح دفاعی نداشته باشد. در جنگ ۱۲روزه هم همه دیدند که ایران چگونه پاسخ داد و همین باعث شد آنها درخواست آتش‌بس کنند.

فعال کردن مکانیسم ماشه فاجعه ایجاد می کند زیرا...

با توجه به اینکه اروپا هم تهدید به فعال‌کردن مکانیسم ماشه می کند، اگر توافقی صورت نگیرد چه اتفاقی خواهد افتاد؟

بله، اروپا هم به فکر فعال‌کردن مکانیسم ماشه است، اما واقعیت این است که نمی‌خواهند این اتفاق بیفتد. چرا؟ چون اتفاقات جنگ ۱۲روزه آنها را نگران کرده. سایت‌های هسته‌ای ایران بمباران شده‌اند؛ فردو، نطنز، خنداب، اصفهان... در این سایت‌ها اورانیوم غنی‌شده وجود دارد. باز کردن درِ این سایت‌ها خطر اشاعه دارد؛ هم برای مردم، هم برای بازرسان ایرانی و خارجی.

ایران هم، چون آژانس گزارشی منفی و اشتباه داده بود و موجب این حملات شده، همکاری را تعلیق کرده است. اروپا می‌داند اگر مکانیسم ماشه را فعال کند، ایران ممکن است از NPT خارج شود، و این برای اروپا فاجعه خواهد بود.

مساله غنی سازی  ۳.۶۷ درصد حل شود به توافق نزدیک می شویم

از طرف دیگر، احتمال دارد درگیری بعدی منطقه را گسترده‌تر کند؛ روی نفت، کشتیرانی و کشورهای همسایه تأثیر بگذارد. اروپا آسیب‌پذیرترین قاره در این زمینه است. به همین دلیل هم اصرار دارند که هرچه زودتر مذاکره میان ایران و آمریکا انجام شود تا مجبور به فعال‌سازی ماشه نشوند.

اما مشکل اینجاست که مردانگی لازم را ندارند تا به آمریکا بگویند که برجام را ما پذیرفتیم، شما کوتاه بیایید. اروپا سیاستی خصمانه و گاه احمقانه اتخاذ کرده که به ضرر همه تمام شده است. در حالی که می‌توانند دسته‌جمعی به واشنگتن بروند و با آمریکا گفتگو کنند. اگر نمی‌خواهند برجام اوباما را احیا کنند، دست‌کم همان حد ۳.۶۷ درصد غنی‌سازی را بپذیرند. این توافق مورد تأیید چین و روسیه هم بوده و اگر حل شود، طبیعتاً ما به توافق نزدیک می‌شویم.