تشدید شکاف جنسیتی در بازار کار ایران/ عقب‌نشینی زنان!

کاهش درصد شاغلین زن به زیر 16 درصد

آمارها نشان می‌دهد طی چهار سال گذشته، شرایط بازار کار کشور برای زنان نامطلوب‌تر از پیش شده و زنان جویای کار در ایران، حتی نسبت به چهار سال پیش نیز شرایط دشوارتری را تجربه کرده‌اند. به طوری که طی این بازه، در حدود 600 هزار نفر از تعداد شاغلین زن کاسته شده و حدود 500 هزار نفر به تعداد شاغلین مرد افزوده شده است. درصد شاغلین زن از کل شاغلین کشور که همواره نسبت به میانگین جهانی پایین‌تر بوده و از شکاف جنسیتی در بازار کار ایران خبر می‌داد، در طی این دوره پایین‌تر آمده و از 18.3 درصد به 15.9 درصد رسیده است.

طبق آمارها، بیشترین تعداد جمعیت شاغل در تاریخ آماری کشور، مربوط به بهار سال 1398 یعنی اندکی پیش از همه‌گیری کرونا بوده که حدود 24.4 میلیون نفر از ایرانیان، طبق گزارش «طرح آمارگیری نیروی کار مرکز آمار» دارای شغل بوده‌اند. آمارهای جدید مرکز آمار نشان می‌دهد اگرچه در بهار امسال تعداد جمعیت شاغل نسبت به دوره‌ مشابه سال قبل افزایش داشته و به حدود 24.3 میلیون نفر رسیده، ولی همچنان حدود 100 هزار نفر نسبت به بهار سال 1398 کمتر است. 

افزایش نرخ مشارکت با افزایش جمعیت در سن کار

طبق آخرین گزارش طرح آمارگیری نیروی کار، در بهار 1402 «جمعیت در سن کار» روند گذشته صعودی خود را حفظ کرده و به 2/64 میلیون نفر رسیده است. جمعیت فعال یا مشارکت‌کننده اقتصادی کشور نیز با افزایشی در حدود 500 هزار نفری نسبت به بهار 1401 به حدود 5/26 میلیون نفر رسیده است. تعداد جمعیت فعال کشور گرچه از بهار 1400 و 1399 که کشور درگیر همه‌گیری کرونا بود، بیشتر است؛ اما همچنان بیش از 1 میلیون نفر نسبت به بهار سال 1398 که آخرین بهار پیش از آغاز همه‌گیری بود کمتر است.

از افزایش 500 هزار نفری تعداد جمعیت فعال اقتصادی نسبت به بهار سال گذشته، در حدود 350 هزار نفر مرد و 150 هزار نفر نیز زن بوده‌اند. به این ترتیب نرخ مشارکت مردان و نرخ مشارکت زنان هر دو نسبت به بهار 1401 در حدود 3/0درصد افزایش یافته است. نرخ مشارکت مردان نسبت به بهار 1398 هم‌چنان بیش از 3 درصد و برای زنان در حدود 4 درصد پایین‌تر بوده است.

تشدید شکاف جنسیتی در بازار کار

در بهار 1402 جمعیت دارای شغل کشور به 3/24 میلیون نفر رسیده است و بیش از 700هزار نفر بیش از بهار 1401 است. با وجود این افزایش قابل توجه اما هم‌چنان تا رقم 4/24 میلیون نفر که مربوط به بهار 1398 است فاصله 100هزار نفری دارد. افزایش یک‌ساله شاغلین مرد در حدود 550 هزار نفر و برای زنان در حدود 180 هزار نفر بوده است. جمعیت مردان شاغل به بیشترین اندازه خود رسیده و حتی نسبت به بهار 1398 نیز در حدود 500 هزار نفر بیشتر است این درحالی است که تعداد شاغلین زن نسبت به بهار 1398 بیش از 600 هزار نفر کاهش یافته است.

در مقایسه آمار بهار 1402 با بهار 1401 و بهار 1398 می‌توان گفت تعداد شاغلین در بهار 1402 نسبت به بهار 1398 64/0 درصد کاهش یافته است و نسبت به بهار 1401 کمی بیش از 3 درصد افزایش داشته است. این به معنی آن است که همچنان تاثیرات شوک بحران کرونا که با تاثیرات سیاست‌ها و شرایط رکودی سال‌های اخیر هم‌افزایی داشته، از میان نرفته است. با این حال درصد بیکاری کل هم نسبت به نسبت به بهار 1398 و هم نسبت به بهار 1401 کاهش یافته است. کاهش درصد بیکاران همراه با کاهش تعداد شاغلین به معنی به بیرون از بازار کار انتقال یافتن بخشی از جمعیت در این دوره زمانی است که خود را در کاهش نرخ مشارکت به اندازه بیش از 3 درصد نسبت به سال 1398 نشان می‌دهد. این کاهش نرخ مشارکت در زنان خود را بیشتر نشان داده است.

تعداد شاغلین مرد در بهار 1402 نسبت به بهار 1401، حدود 7/2 درصد و نسبت به بهار  1398 نیز حدود 23/2 افزایش داشته و این موضوع، با کاهش درصد بیکاری مردان در مقایسه با هر دو دوره زمانی همراه بوده است. درباره زنان در بازار کار اما آمار نشان‌دهنده وضعیت نامناسب‌تری است. تعداد شاغلان زن در بهار 1402 نسبت به بهار 1401 تقریبا 5 درصد افزایش یافته، اما همچنان نسبت به بهار 1398 حدود 6/13 درصد پایین‌تر است. این موضوع همراه با کاهش نرخ بیکاری در میان زنان از خروج گسترده زنان از بازار کار در پی بحران همه‌گیری نشان دارد.

انتقال اشتغال از کشاورزی به خدمات و صنعت

موضوع قابل توجه دیگر تغییر نسبت بخش‌های مختلف اقتصادی از شاغلین است. در این دوره زمانی درصد کارکنان بخش کشاورزی بیش از 3 درصد کاهش یافته است و سهم کارکنان بخش صنعت حدود 8/1 درصد و سهم کارکنان بخش خدمات در حدود 7/1 درصد افزایش یافته است.  بخش خدمات بیشترین آسیب را از همه‌گیری کرونا خورد و سهم آن تا بهار 1400 کاهشی بوده است حال آن‌که در بهار 1401 و 1402 پس از پایان محدودیت‌ها رشد پیدا کرده است. در این دوره سهم بخش صنعت افزایش ملایمی داشته است.