شانس واقعی برای احیای برجام

 به گزارش اقتصادنیوز؛ الکس وارد، تحلیلگر سیاست‌خارجی و امنیت ملی در پایگاه خبری-تحلیلی Vox در مطلبی با عنوان «نخستین شانس واقعی ایران و آمریکا برای احیای توافق هسته‌ای» نوشته است:

پس از ماه‌ها بی‌تحرکی، سرانجام ایالات متحده و ایران اولین فرصت واقعی خود برای احیای توافق هسته‌ای 2015 را در هفته آینده خواهند داشت.

روز سه‌شنبه، مقامات ایران، اتحادیه اروپا، روسیه، چین، فرانسه، انگلستان و آلمان در وین پایتخت اتریش دیدار می‌کنند تا درباره چگونگی بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای چندجانبه‌ای که دونالد ترامپ در سال 2018 از آن خارج شد، رایزنی کنند. برنامه جامع اقدام مشترک (برجام/JCPOA) توافقی است که بسیاری دوست دارند به حیات خود ادامه دهد زیرا در ازای رفع تحریم‌ها توسعه هسته‌ای ایران را مهار می‌کند.

مذاکره ایران و آمریکا در ۲ اتاق جداگانه

سخنگوی وزارت امور خارجه ند پرایس در گفت‌وگو با من تأیید کرد که نمایندگان ایالات متحده نیز "برای تعیین و تشخیص مسائل مربوط به بازگشت متقابل ما و ایران به پیروی از برجام" حضور خواهند داشت اما مستقیماً با ایرانی‌ها گفت‌وگو نخواهند کرد، بلکه با سایر طرف‌های توافق دیدار می‌کنند.

ند پرایس ادامه داد: "موضوعات اصلی که مورد بحث قرار خواهد گرفت، شامل اقدامات هسته‌ای ایران برای بازگشت به انطباق با مفاد برجام، و نیز اقدامات تخفیفی ایالات متحده در تحریم‌ها برای پیروی از تعهدات خود، است.

او در عین حال ادامه داد: "ما دستیابی سریع به موفقیت را پیش‌بینی نمی‌کنیم، اما معتقدیم که این یک گام مثبت رو به جلو است."

چنانچه در ویدئوی زیر آمده، خانم جن ساکی، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید نیز در نشست خبری روزانه، با تکرار اظهارات ند پرایس، تصمیم دولت بایدن را برای خبرنگاران تشریح می‌کند.

نویدبخش است، اما هنوز از جنگل خارج نشده‌ایم

تحلیلگران با وی موافق هستند. اریک بروئر معاون مدیر و کارشناس مسائل هسته‌ای در اندیشکده معتبر و پرنفوذ مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) در واشنگتن دی‌سی، گفت: "این نویدبخش است که گروه‌های کارشناسی برای بحث در مورد موضوعات اصلی یعنی کاهش تحریم‌ها و عقبگرد هسته‌ای دیدار می‌کنند، اما توجه کنید که ما هنوز از جنگل خارج نشده‌ایم (به معنای تداوم شرایط دشوار و خطرناک). "

حیات توافق ایران به حمایت نیازمند است. این جلسه ممکن است کمک کند تا دوباره احیا شود.

جلسه هفته آینده، که اولین بار توسط وال استریت ژورنال گزارش شد، یک اقدام قابل توجه است و پس از ماه‌ها اعلام موضع توسط واشنگتن و تهران صورت می گیرد.

هسته اصلی معامله ایران یک بده‌بستان ساده بود: تهران در ازای کاهش تحریم‌های ایالات متحده و سایر امضاکنندگان که بسیار مورد نیازش بود، توسعه هسته‌ای خود را به شدت محدود می‌کند. اما آمریکا سه سال پیش با خروج ترامپ از توافق، پیمان‌شکنی کرد و تحریم های خود را مجدداً اعمال کرد. و این امر به موازات شیوع ویروس کرونا منجر به آسیب چشمگیر اقتصاد ایران شد.

در پاسخ، تهران به عنوان یک تاکتیک اعمال فشار متقابل، تعهدات خود را نقض کرد. ایران در سلسله اقداماتی، غنی سازی اورانیوم در سطوحی فراتر از محدوده مشخص شده در توافق را آغاز کرد.

این امر پس از ورود بایدن به دفتر منجر به بن بست شد. اگرچه دولت جدید تمایل به بازگشت به توافق را نشان داد، اما گفت که تا زمانی که ایران پایبندی به تعهدات را از سر نگیرد، هیچ تحریمی برداشته نخواهد داشت. در همین حال، تهران گفت که آمریکا ابتدا باید مجازات‌های مالی را لغو کند، هم به عنوان نشانه حسن نیت و هم برای پایان دادن به بی‌عدالتی که از زمان خروج واشنگتن از توافق حاکم بوده است.

تیم بایدن تلاش های زیادی برای شکستن بن بست انجام داد. به عنوان مثال در ماه فوریه واشنگتن پیشنهادی را برای گفتگوهای غیررسمی با تهران با میانجی‌گری اتحادیه اروپا پذیرفت. اما ایران به این موقعیت پاسخ منفی داد، و یک مقام رسمی گفت "برای برگزاری جلسه غیررسمی پیشنهادی، زمان مناسبی نیست".

همچنین هفته گذشته، پالیتیکو گزارش داد ایالات متحده پیشنهادی به تهران ارائه داده که تهران غنی سازی اورانیوم و کار بر روی سانتریفیوژهای پیشرفته را متوقف کند و در ازای آن بخشی از تحریم‌ها لغو شود، اما ایران بار دیگر این پیشنهاد را رد کرد.

احتمال دیدار مستقیم ایران و آمریکا برای نهایی کردن طرح بازگشت به برجام

نقطه ضعف دیدار هفته آینده این است که ایالات متحده و ایران به طور مستقیم تعامل نخواهند داشت، اقدامی که وزیر خارجه ایران جواد ظریف "غیرضروری" دانست. سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحد، پرایس به من گفت "از سوی ایالات متحده برای چنین گفتگوی مستقیمی درها همچنان باز می‌ماند".

به نظر می‌رسد این امر باعث درک بهتر واشنگتن و تهران از نحوه پیشبرد احیای توافق هنگام ترک وین شود.

روز جمعه یک مقام آمریکایی که نامش فاش نشده به وال استریت ژورنال گفت: "در این مرحله ، به نظر می رسد که آن‌ها (ایرانیان) علاقه کمتری به برداشتن گام‌های اولیه دارند و بیشتر مایل‌اند نحوه بازگشت جامع به انطباق را تعریف کنند. ما با این مشکلی نداریم زیرا با دیدگاه اولیه خود ما سازگار است."

بروئر که در کاخ سفید دولت اوباما در حوزه مسائل هسته‌ای ایران کار می‌کرد، گفت: "به آن به عنوان دو بازه زمانی نگاه کنید. مدتی طول خواهد کشید تا ایالات متحده و ایران در مورد اینکه انطباق شامل چه اصل‌ها و مراحلی است و با چه توالی باید انجام شود، به توافق برسند. و پس از توافق، مدت زمانی برای اجرای این نقشه راه زمتان لازم است. بخشی از روند اجرای طرح شامل راستی‌آزمایی توقف پیشرفت‌های هسته‌ای ایران است و حتی ممکن است یک دیدار مستقیم میان آمریکا و ایران برای نهایی کردن شرایط طرح انجام شود.

الکس وارد در پایان گزارش خود نوشت: بطور کلی، بعید است که حاصل گفت‌وگوهای سه‌شنبه در وین، توافق بر سر یک مسیر فراگیر رو به جلو باشد. اما مذاکرات می‌تواند نویدبخش پایان ایستایی و آغاز مسیر بازگشت به پیمان هسته‌ای باشد.