۳ گسل خطرناک در بستر اقتصاد جهانی

به گزارش اقتصادنیوز ؛ نشریه هفتگی اکونومیست شماره جدید خود که با تیتر جلد « گسل‌های اقتصاد جهانی»، منتشر شده از خط گسست‌های تازه‌ای خبر داده که در سطوح زیرین اقتصاد جهانی‌ای که به سرعت در حال بازیابی و رونق گرفتن است، ظاهر شده و  نوشته است:‌ رشد جهانی به سرعت در حال بازگشت است. اما مسیر بهبودی از پاندمی، ناهموار و شکننده است.

این پاندمی باعث یک رکود اقتصادی ترسناک شده بود، اما اکنون یک رونق عجیب و غریب هیجان انگیز شروع به کار کرده است. درحالیکه قیمت نفت افزایش یافته است، رستوران‌ها و شرکت‌های حمل‌و‌نقل برای استخدام پرسنل مجبور به رقابت و تمنا هستند. در حالی که آمار شرکت‌های ذکر شده حاکی از این است که سود در سال جاری به بالاترین حد خود خواهد رسید، بازارهای سهام دچار یک گسست شده‌اند. شاخص تولید شده توسط JPMorgan Chase و IHS Markit نشان می‌دهد که رشد جهانی در بالاترین سطح خود از روزهای پرسود سال 2006 است.

هرگونه گریز از پاندمی covid-19 دلیلی برای جشن گرفتن است. اما اقتصاد پررونق امروز منبع نگرانی است، زیرا در زیر این سطح، سه خط گسل قرار دارد که با هم تعیین می‌کنند که کامیابی ازآن کیست و آیا غیرعادی‌ترین بازیابیِ [اقتصادیِ] حافظه زنده ما پایدار خواهدماند یا خیر؟

اولین گسل واکسینه‌شده‌ها را از واکسینه نشده‌ها جدا می‌کند. فقط آن دسته از کشورها که واکسینه می شوند می توانند کووید -19 را رام کنند و این شرط اساسی بازگشایی دائمی مغازه ها، رستوران‌ها و دفاتر است و تنها در این صورت مشتریان و کارکنان اطمینان می‌یابند که خانه‌های خود را ترک کنند.

اما از هر ۴ نفر در سراسر جهان فقط یک نفر دوز اول واکسن را دریافت کرده و از هر ۸ نفر فقط یک نفر کاملاً واکسینه شده است. حتی در آمریکا برخی از ایالات که بطور گسترده واکسینه شده‌اند، در برابر ویروس نوع دلتا آسیب‌پذیر هستند.

خط گسست دوم بین عرضه و تقاضا جریان دارد. کمبود میکروچیپ‌ها درست در زمانی که انبوه مصرف‌کنندگان بخواهند از آن استفاده کنند، باعث ایجاد اختلال در تولید لوازم الکترونیکی و اتومبیل شده است. هزینه حمل کالا از چین به بنادر در سواحل غربی آمریکا نسبت به سطح قبلی آن در پیشاپاندمی، ۴ برابر شده است.

حتی با رفع انسداد از این تنگناها، اقتصادهای تازه بازگشایی‌شده، عدم تعادل‌های تازه‌ای ایجاد خواهند کرد. بر اساس آمار برخی کشورها به نظر می‌رسد مردم علاقه بیشتری به نوشیدن نوشیدنی دارند تا اینکه در پشت بارها نوشیدنی سرو کنند، و این باعث کمبود ساختاری نیروی کار در بخش خدمات می‌شود. قیمت خانه‌ها افزایش یافته و این نشان می‌دهد که به زودی اجاره‌ها نیز افزایش خواهند یافت. این می تواند تورم را پایدار و حس مقرون‌به‌صرفه نبودن مسکن را تعمیق کند.

گسل سوم مربوط به اعاده محرک است. در برهه‌ای از زمان، مداخلات اقتصادی دولت با بسته‌های محرک مالی که از سال گذشته آغاز شده است، باید معکوس شود. بانک‌های مرکزی کشورهای ثروتمند از زمان آغاز پاندمی، اعتبارهایی به ارزش بیش از 10 تریلیون دلار خریداری کرده‌اند و با نگرانی در حال بررسی این هستند که چگونه با بستن سریع سیاست‌ها بدون ایجاد یک گسست در بازار سرمایه، از این معضل رهایی یابند. چین که اقتصاد آن در سال 2020 کوچک نشد، نشانه‌ای از آنچه در آینده می‌آید را ارائه می‌دهد: این کشور امسال سیاست اعتباری خود را سخت‌تر کرده و رشد آن را کند کرده است.

در همین حال، طرح های کمک اضطراری دولت ، مانند شارژ بیمه بیکاری و مهلت قانونی تخلیه، به تدریج منقضی می شوند. بعید به نظر می‌رسد که خانوارها در سال 2022 چک‌های محرک را تزریق کنند. کمبودها به جای گسترش، منقبض می‌شوند و رشد را کاهش می‌دهند. تاکنون ، اقتصادها تا حد زیادی از موج ورشکستگی‌های مخرب جلوگیری کرده اند ، اما هیچ کس نمی داند که بنگاه ها چقدر پس از تأمین وام های اضطراری با این شرایط کنار می آیند و کارگران دیگر نمی توانند به حساب هزینه مالیات دهندگان در مرخصی بمانند.

ممکن است فکر کنید که حادثه ای به شدت پاندمی، همراه با واکنش بی سابقه دولت به آن ، سرانجام یک واکنش اقتصادی جهانی به همان اندازه شدید را در پی خواهد داشت.

در انتظار سقوط اقتصادی؟

بدبین ها نگران بازگشت به تورم به سبک دهه 1970 ، یا یک سقوط مالی هستند، یا اینکه انرژی بنیادین سرمایه داری توسط کمک‌های مالی دولت تخلیه می‌شود. چنین نتایج آخرالزمانی ممکن است، اما محتمل نیست. در عوض ، یک روش بهتر برای فکر کردن در مورد چشم انداز غیرمعمول آینده، بررسی چگونگی تعامل متفاوت سه خط گسل یاد شده در اقتصادهای مختلف است.

با آمریکا شروع کنید. با واکسن‌های فراوان و محرک‌های کلان، با بیشترین خطر گرمای بیش از حد (overheating) اقتصادی است. در ماه های اخیر تورم به سطحی رسیده است که از اوایل دهه 1980 دیده نشده است. با شیفت فعالیت اقتصادی، بازار کار (labour market) این کشور تحت فشار قرار گرفته است. حتی پس از افزایش 850،000 موردی در تعداد مشاغل در ماه ژوئن و ایجاد جای خالی فراوان برای نیروی کار، تعداد افرادی که در بخش خدمات (گردشگری، فراغت و ...) مشغول به کار هستند 12٪ کمتر از دوران پیش از پاندمی است. کارگران تمایلی به بازگشت به این صنعت ندارند و این امر باعث افزایش دستمزدها شده است. متوسط دستمزد این بخش، ساعتی تقریباً 8 درصد بیشتر از فوریه 2020 (پیش از آغاز شیوع کرونا در آمریکا)‌ است. شاید آن‌ها وقتی عواید ناشی از بیکاری اضطراری در سپتامبر منقضی می‌شود، به مشاغل خود بازگردند. اما کشورهای فاقد چنین طرحی مانند استرالیا نیز شاهد کمبود نیروی کار هستند.

تغییر نگرش به کار ممکن است نه فقط در میان متخصصان رده بالا که رویاهای قایق‌های تفریحی در آخر هفته‌ها را می‌بینند، بلکه در طیفی از طبقه کم‌درآمدتر، در میان پیشخدمت‌ها و نظافتچی‌ها نیز حادث شود. همه اینها حاکی از آن است که اقتصاد آمریکا با فشار مداوم به فدرال رزرو برای سفت کردن سیاست‌ها پولی (tightening Monetary Policy)، گرم خواهد شد.

در جاهای دیگر دنیای ثروتمند این تصویر سر و صدای کمتری دارد. این شامل برخی از واکسینه نشده‌ها مانند ژاپن است که کمتر از 15٪ از جمعیت خود را کاملا واکسینه کرده است. اروپا در حال واکسن زدن است، اما محرک کوچکتر آن بدان معنی است که تورم به سطح آمریکا نرسیده است. در انگلیس ، فرانسه و سوئیس 8-13٪ از کارکنان در پایان ماه مه همچنان در طرح‌های اعطای مرخصی پاندمی باقی‌مانده اند.

در همه این اقتصادها این خطر وجود دارد که سیاست گذاران نسبت به تورم موقتی و وارداتی واکنش بیش از حد نشان دهند و خیلی سریع حمایت خود را پس بگیرند. در این صورت ، اقتصاد آنها آسیب خواهد دید ، درست همانگونه که اقتصاد منطقه یورو پس از بحران مالی 2007-2009 متحمل آسیب شد.

کشورهای با درآمد کم و متوسط در یک بهم‌پیوستگی قرار دارند. آنها باید از افزایش تقاضای جهانی کالاها و محصولات کارخانه‌ای بهره مند شوند ، اما در حال تقلا هستند. اندونزی ، که با یک موج covid-19 دیگر مبارزه می کند ، در حال انتقال مجدد اکسیژن اقتصادی از صنعت به بیمارستان‌ها است.

پیش بینی می شود در سال 2021 فقیرترین کشورها که به شدت از نظر واکسن دچار کمبود هستند برای تنها سومین بار در 25 سال گذشته، رشد کندتری نسبت به کشورهای ثروتمند داشته باشند.

حتی درحالی‌که موج جدید covid-19 روند بهبودی اقتصادی آن‌ها را تضعیف می‌کند، بازارهای نوظهور با چشم‌انداز افزایش نرخ بهره در بانک فدرال روبرو هستند. سرمایه‌گذاران با خرید دلار، ارزهای ملی آن‌ها را با فشار رو به پایین مواجه می‌کنند و ریسک بی‌ثباتی مالی را افزایش می دهد. بانک های مرکزی آنها آنقدری لوکس نیستند که تورم موقتی یا وارداتی را نادیده بگیرند. برزیل، مکزیک و روسیه اخیراً نرخ بهره را افزایش داده‌اند و کشورهای بیشتری ممکن است همین خط را دنبال کنند.

واکسیناسیون بیش از حد کُند و تنگ کردن سیاست‌های پولی بیش از حد سریع، نتیجه‌‌ای دردناک خواهد داشت.

آماده پناه گرفتن شوید

چرخه اقتصادی روندی بسیار آتشین را طی کرده و تنها در مدت یک سال رکود اقتصادی را پشت سر گذاشته است. شاید تا تابستان سال 2022 بیشتر افراد واکسینه شوند ، تجارت با الگوی جدید تقاضا سازگار شده و محرک ها به شکلی منظم اعاده شوند.

به هر حال در این رونق عجیب، مواظب آن خطوط گسل باشید.