راه احیای برجام باز شد؟

عقب‌نشینی مسکو؛ راه احیای برجام باز شد؟

بر اساس گفته دیپلمات‌ها، روسیه تضمین‌های محدودتری را پذیرفته تا بر اساس آن تحریم‌های مرتبط با جنگ اوکراین علیه این کشور، آسیبی به پروژه‌های هسته‌ای مسکو در ایران وارد نخواهد کرد. دیپلمات‌های ارشد غربی گفته‌اند که روسیه اخیراً از تقاضاهای خود در رابطه با توافق هسته‌ای ایران عقب‌نشینی کرد و راه را برای تهران و واشنگتن برای بازگشت به توافقنامه 2015 باز کرد.

روز سه‌شنبه، پس از دیدار سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه با هم‌تای ایرانی خود در مسکو، هم لاوروف و هم حسین امیرعبداللهیان گفتند که روسیه مانع احیای برجام نمی‌شود.

ادامه دوباره مذاکرات

روسیه در اوایل ماه جاری از واشنگتن خواستار تضمین‌هایی شده بود که روابط این کشور با ایران (اعم از اقتصادی، نظامی و فنی) تحت تأثیر تحریم‌های غرب علیه مسکو که مرتبط با جنگ اوکراین است، قرار نمی‌گیرد. دیپلمات‌های غربی گفته‌اند که حرکت لحظه آخری مسکو عامل محرکی بود که از توافق برای احیای برجام در 10 روز گذشته جلوگیری کرد. اتحادیه اروپا که این مذاکرات را هماهنگ می‌کند، روز جمعه از توقف مذاکرات خبر داد و «عوامل خارجی» را مانع از اجرای توافقی دانست که «اساساً آماده» بود.

یک دیپلمات ارشد غربی عصر سه‌شنبه گفت که میخائیل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روسیه در این مذاکرات، به اتحادیه اروپا اطلاع داده که روسیه تضمین‌های محدودتری را می‌پذیرد تا اطمینان حاصل شود که روسیه به همکاری‌های هسته‌ای خود با ایران، مطابق با توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ادامه دهد. این شامل انتقال اورانیوم ایران، طراحی مجدد تاسیسات هسته‌ای فردو و تامین سوخت هسته‌ای رآکتورهای ایران است.

این دیپلمات که خواستار ناشناس ماندن به دلیل ماهیت حساس مذاکرات بود، گفته: «روسیه نسبت به تضمین پروژه‌های هسته‌ای خود در ایران احساس رضایت دارد و چیز دیگری مطالبه نمی‌کند. بنابراین می‌توانیم مذاکراتی را ادامه دهیم».

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا شامگاه سه‌شنبه گفته: «ما روسیه را به واسطه پروژه‌هایی که بخشی از توافق هسته‌ای با ایران هستند، تحریم نمی‌کنیم».

اختلافات انگشت‌شمار

پیش از این، یک مقام ارشد آمریکایی به وال استریت ژورنال گفته بود که تنها «اختلافات انگشت‌شماری» بین ایالات متحده و ایران برای دستیابی به توافق باقی مانده، که عمدتاً مربوط به تحریم‌هایی است که قرار است واشنگتن ملغی کند. این مقام گفت که طرف آمریکایی احساس می‌کند حل این مسائل «در دسترس است».

این مقام آمریکایی و دیپلمات‌های ارشد اروپایی گفتند که به بهانه حفظ توافق هسته‌ای با مسکو، درباره حذف گسترده تحریم‌های غرب به واسطه حمله به اوکراین مذاکره نمی‌کنند. آن‌ها هشدار دادند که اگر روسیه از خواسته‌های خود عقب نشینی نکند، به دنبال توافق جداگانه با ایران و دور زدن روسیه خواهند بود.

توافق بدون بازگشت به وین؟

اولیانوف شامگاه سه‌شنبه در توییتر گفته: «این دروغ است که روسیه با درخواست‌های خود برای تضمین، مانع از توافق شده است. برخی از مطالبات پذیرفته شد. ایران که روابط دوستانه ای با مسکو دارد، همچنان واشنگتن را به دلیل عدم تکمیل توافق سرزنش می‌کند».

دیپلمات ارشد غربی مذکور گفته مذاکرات بین ایالات متحده و ایران ممکن است بدون بازگشت مذاکره کنندگان به وین، از سر گرفته شود و با توجه به اندک مسائل هنوز حل نشده، مذاکره‌کنندگان می‌توانند از پایتخت‌ها برای حل اختلافات باقی مانده کار کنند.

در حالی که طرف غربی مذاکرات معتقدست که با توجه به فاصله ایران با نقطه گریز، زمان رو به پایان است، دیپلمات‌های اروپایی به طور ویژه هشدار می‌دهند که با مرگبارتر شدن جنگ در اوکراین، پنجره دیپلماتیک برای انعقاد توافق در حال بسته شدن است.

واکنش تند اولیانوف

با این حال، میخائیل اولیانوف در واکنش به توئیت لورنس نورمن که ضمن اشاره به این یادداشت نوشته بود روسیه تصمیم به نرم‌تر کردن سیاست خود در قبال تقاضای تضمینی در توافق با ایران گرفته، در توئیتر نوشت : فاجعه است! من از گمانه زنی ها در مورد موضع روسیه در مرحله نهایی مذاکرات وین و سوء تفاهم ها، تفسیرهای نادرست و تحریف واقعیت ها خسته شده‌ام. ختم کلام اینکه رسیدن به توافق به روسیه بستگی ندارد، بلکه به دیگران به ویژه آمریکا بستگی دارد».

فراتر از برجام هیچ تضمینی نمی‌دهیم!

در این شرایط، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده به خبرنگاران گفته دولت جو بایدن هیچگاه قصد نداشته فعالیت های روسیه در ایران در چارچوب برجام را تحریم کند اما ورای موضع همیشگی خود هم به مسکو تضمینی نداده است.

او در واکنش به اظهارات لاوروف مبنی بر اینکه ایالات متحده به مسکو «تضمین کتبی» داده تا به دلیل فعالیت های مرتبط با یک توافق احتمالی با ایران تحریم نخواهد شد، گفت: «من به روس‌ها اجازه می‌دهم که از طرف خودشان صحبت کنند، اما این ممکن است بازتابی از این واقعیت باشد که ما مسلما مشارکت روسیه را در پروژه‌های هسته‌ای که بخشی از ازسرگیری اجرای کامل برجام هستند، تحریم نمی‌کنیم». با این حال او افزوده که ما نمی‌توانیم و نمی‌خواهیم، و تضمین‌هایی فراتر از آن به روسیه نداده‌ایم و آمریکا به روسیه اجازه نمی‌دهد تا از یک توافق احتمالی به عنوان "دریچه فرار" دور زدن تحریم های مرتبط با اوکراین استفاده کند».