بلبشوی درج قیمت روی کالاها

به گزارش اقتصادنیوز از اوایل دی ماه سال 1400 بر اساس طرحی تعدادی از کارخانه‌ها مکلف به درج قیمت تمام شده  تولید روی کالای خود شدند و  از همان ابتدا اظهارنظرهای مختلفی در باره تأثیر مثبت یا منفی این طرح بیان شد. از اواسط اسفند مرکز ارتباطات وزارت صمت اعلام کرد در بعضی کالاها علاوه بر قیمت تولید کننده، قیمت مصرف کننده هم باید درج شود.

حالا با گذشت حدود چهار ماه از شروع این روند، سری به مراکز توزیع کالا از جمله خرده‌فروشی و عمده‌فروشی ها می‌زنیم تا از میزان تأثیر این طرح اطلاع یابیم. در ابتدا به منطقه‌ای از حاشیه شهر می‌روم تا با فروشنده‌ها و مردمی که برای  خرید مراجعه می‌کنند گفت‌وگو کنم. صاحب سوپرمارکت به خبرنگار خراسان می‌‌گوید: «چون این جا پایین شهر محسوب می‌شود ما با سود کمتری مثلا 5 درصد می‌فروشیم ولی باز هم مشتری‌ها ناراحت می شوند که چرا بالاتر از قیمت درج شده می‌فروشی و مجبوریم توضیح دهیم تا در نهایت قانع شوند.» وارد مغازه‌ای کوچک می‌شوم که صاحب آن پیرمردی خوشروست. از او می‌پرسم: آیا مشتری‌ها در باره قیمت تولید درج شده روی کالا سؤال می کنند؟ اخم روی صورتش می‌نشیند، ماسکش را جابه جا می‌کند و جواب می‌دهد: « همه را اذیت می‌کنند» کیک کوچکی را به دست می‌گیرد و ادامه می‌دهد: «ببین! روی این نوشته 3 هزار تومان، من این را 3 هزار و 500 می خرم و 4 هزار تومان می‌فروشم، باز هم مشتری ناراحت است که چرا گران تر از قیمت می‌دهی؟! باید قسم و آیه بیاوری که دقت کن آن قیمت تولید کارخانه است! آخر هم مجبورم فاکتور نشان‌شان دهم، برای همه اقلام مشابه این مشکل را داریم.» به آن طرف خیابان می‌روم.

از کجا بدانم به چه قیمتی باید بفروشد؟

زن جوانی از فروشگاهی خارج می‌شود. چند قلم خوراکی خریده، از او می‌پرسم به قیمت‌ روی اجناس دقت کردی؟ جواب می‌دهد: «نه! هرجور می‌خواهند حساب می‌کنند.» دوباره می گویم: قیمت تولید کننده روی این کالاها درج شده و تو می‌توانی متوجه تفاوت قیمت و میزان سود فروشنده شوی. می‌گوید: «من از کجا بدانم او چقدر باید بفروشد؟! مغازه تا مغازه قیمت‌ها فرق می‌کند.»

صاحب یکی از مغازه‌ها نکته جالبی را بیان می‌کند. او می‌گوید: با درج قیمت تولیدکننده روی کالا مشتری گیج می‌شود برای مثال یک قلم کالا 23560 تومان قیمت خورده! چطور حساب و کتاب کند؟ به همین  دلیل خیلی‌ها به ما چون قدیمی هستیم اعتماد دارند و سؤال نمی‌کنند، بعضی دیگر هم زمان زیادی بحث می‌کنند با این حال، بازار تعیین کننده همه چیز است، گاهی می‌شود جنسی را ارزان‌تر از قیمت تولید درج شده هم در بازار پیدا کرد در نتیجه با همان قیمت و حتی کمتر به مردم فروخت. با دو خریدار دیگر هم صحبت می کنم. حرف‌هایشان شبیه همان خانم جوان است و البته گلایه هم دارند از گرانی اقلام مختلف.

در آخر سراغ یکی از  شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حاشیه شهر می‌روم. مسئول فروشگاه می‌گوید: «ما در این زمینه بسیار مشکل داریم. اکثر خریدارها می‌گویند چرا در لیست فروش قیمتی بالاتر از آن چه روی کالاست را محاسبه می‌کنید و بارها درگیری لفظی داشتیم.»

بر خلاف حاشیه شهر، صاحب سوپرمارکتی در خیابان آبکوه که در سال جدید اقلامی با دو قیمت مصرف‌کننده و تولیدکننده را در مغازه داشت گفت: «اوایل که تنها قیمت تولیدکننده روی کالا بود مشکل داشتیم و هر بار باید به مشتری در باره نحوه محاسبه سود توضیح می‌دادیم هرچند به دلیل تغییر نکردن قیمت بسیاری از کالاها می‌توانستیم اکثر اجناس را به قیمت قبل بدهیم. اما در سال جدید که هر دو قیمت درج شده کمی بهتر شده است.»

فقط کارخانه ها سود کردند

برای پیگیری بیشتر به عمده‌فروشی‌ها در خیابان مصلی می‌روم. یکی از فروشگاه‌ها که مخصوص شکلات و شیرینی‌جات است نظرم را جلب می‌کند، از فروشنده می‌پرسم: شما کالایی که هر دو قیمت تولیدکننده و مصرف کننده را داشته باشد در مغازه دارید؟ هنوز حرفم تمام نشده که صاحب فروشگاه می‌گوید: «این کار فقط به سود کارخانه‌‍‌هاست، نه ما سود می‌کنیم نه مردم جنس ارزان‌تری می‌خرند!» می‌پرسم: چطور؟ وی ادامه می‌دهد: «ساده است، کارخانه به راحتی هزینه پخش را هم روی قیمت تولیدش می‌کشد و علاوه بر آن نظارتی بر قیمت مواد اولیه و میزان هزینه تولید او نیست در نتیجه قیمت تولیدش را هر چه بخواهد در نظر می‌گیرد به همین دلیل است که قیمت‌ها با شروع این طرح 20 درصد افزایش یافته است.» جعبه شکلاتی را بر می‌دارد و می‌گوید: «بخوان رویش را! قیمت تولیدکننده 38 هزار و 160 تومان است و قیمت مصرف‌کننده 48 هزار تومان ثبت شده است. دو ماه پیش این جعبه شکلات 28 هزار و 160 تومان بود و ما به عنوان عمده فروش آن را 30 هزار تومان می‌فروختیم، حالا 40 هزار تومان می‌فروشیم، در این دو ماه ما فقط ضرر کرده‌ایم در واقع باید پول روی چیزی که فروخته بودیم می‌گذاشتیم تا بتوانیم جنس بخریم.» صاحب مغازه معتقد است با این طرح می‌خواسته‌اند بخشی از کسری بودجه را از جیب دلالان و واسطه‌ها بردارند ولی عملا باز هم دست‌شان در جیب مردم است و تنها کسی که سود می‌کند تولید کننده است.

دفاع متولیان

در گفت و گویی با رئیس اتاق اصناف مشهد میزان رضایتمندی اصناف را از این طرح جویا شدم. بنا نژاد بعد از ذکر دلایلی در ضرورت اجرای طرح می‌گوید: درصد سودی که در حلقه‌های بعد از تولیدکننده قرار گرفته است درصد واقعی نبوده و نیست از جمله در نظر گرفتن هزینه حمل. وی با بیان این که اصناف از این طرح راضی نیستند، علت آن را ضرایب سود بین تولیدکننده تا رسیدن به اصناف می داند. البته به گفته وی این مسئله با همکاری سازمان حمایت قابل حل است. وی معتقد است این طرح به نفع خریدار است و آن تخفیف‌های غیرواقعی که همراه با گران‌فروشی وجود داشته است از بین خواهد رفت برای مثال آب معدنی با قیمت مصرف‌کننده 3500 تومان به عنوان تخفیف با 3000 تومان فروش می‌رفت در حالی که قیمت تولید کننده 2000 تومان است و حداکثر قیمت 2600 تومان باید باشد.

برای یافتن پاسخ این سؤال که منفعت این طرح به چه قشری خواهد رسید؟ با رئیس انجمن حمایت از حقوق مصرف‌کننده استان خراسان رضوی مصاحبه‎ای داشتم. اصغریان از این طرح با عنوان شفافیت یاد و اذعان کرد: این طرح به نفع خریدار است چون باعث می‌شود نظارت بر تولیدکننده افزایش یابد تا قیمت تمام‌شده محصول واقعی باشد. اصغریان با اشاره به روند درج قیمت دلخواه فروشگاه‌های زنجیره‌ای روی کالاها گفت: این طرح باعث از بین رفتن این موارد می‌شود.وی درصد سود در نظر گرفته شده در حلقه‌های بعد از تولید را واقعی دانست و در عین حال تفاوت در هزینه حمل و نقل در مسیرهای بین شهری و ... برای عمده‌فروشان را پذیرفت وگفت: عمده‌فروشان می‌توانند با در نظرگرفتن این موارد در قرارداد‌هایی که منعقد می‌کنند این هزینه را جبران کنند. وی نقدی هم به این مسئله داشت که چرا باید محصولات مشابه استان‌ها با هزینه حمل بسیار جا به جا شود. اصغریان در مجموع اجرای این طرح را مثبت ارزیابی کرد.درنهایت با معاون بازرگانی صمت استان خراسان رضوی در باره چالش‌های موجود در این طرح صحبت کردم. غفوری مقدم تصریح کرد: زمانی که قیمت مصرف‌کننده به تنهایی درج می‌شد گروهی از واحدهای تولیدی بدون توجه به درصد سود، قیمت مصرف‌کننده را مشخص می‌کردند و به نوعی یک رقابت منفی به ضرر مصرف‌کننده شکل می‌گرفت و گروهی از واحدها نیز برای این که سهم بیشتری از بازار داشته باشند قیمت درج شده را طوری در نظر می‌گرفتند که فروشنده، حاشیه سود بالایی را کسب کند یا  تخفیف غیرواقعی دهد.

قبول داریم محاسبه قیمت مصرف کننده مبهم بود

 غفوری مقدم با پذیرش مشکلاتی که به سبب درج قیمت تولیدکننده به تنهایی روی کالاها به وجود آمده است گفت: محاسبه قیمت برای مصرف‌کننده مبهم بود. به همین دلیل سیاست تکمیلی بر آن شد که قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده همزمان ذکر شود. وی در پاسخ به این سؤال که قیمت تولیدکننده چطور مشخص می‌شود و آیا نظارتی وجود دارد؟ گفت: تولیدکننده نمی‌تواند هر قیمتی را که خواست بزند زیرا اگر قیمت تولید را بالا بزند مالیات بر اساس آن قیمت برایش لحاظ می‌شود همچنین مجبور است برای قیمت مصرف‌کننده، درصد سود واقعی را در نظر داشته باشد. از طرفی بازرسان سازمان صمت، اتاق اصناف و ... نیز نظارت می‌کنند. وی با تأیید افزایش قیمت بعضی کالاها در دو ماه اخیر گفت: این اتفاق نافی انجام این طرح نیست و ما زمانی می‌توانیم قضاوت کنیم که چند ماه از اجرای این طرح به شکل جدید گذشته باشد. با این حال، همکاران نظارتی ما این موارد را هم بررسی خواهند کرد.

به گفته وی از اول اردیبهشت واحدهای تولیدی باید هر دو قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده را روی کالاهای خود درج کنند.