زلزله سیاسی خنثی شد /رونمایی از «بن سلمان 2» در خاورمیانه!

اکوایران در سلسله یادداشت‌هایی، مهمترین حوادث سال خورشیدی گذشته (1401) را مرور کرده است. در بخش نخست مروری بر مهمترین رویدادهای فروردین و در بخش دوم مروری بر مهمترین خبرهای اردیبهشت سال گذشته شده است. 

عکسی از دیدار نوروزی ۲ زندانی قبل انقلاب/ احمد توکلی و کاظم اکرمی در یک قاب

عقب‌نشینی از کی‌یف و کشف گورهای دسته‌ جمعی

نخستین ماه سال خورشیدی گذشته با عقب‌نشینی نیروهای متجاوز روسی از جبهه کی‌یف، پایتخت اوکراین آغاز شد. نیروهای اوکراینی موفق شدند بیش از 30 شهر و روستا در اطراف کی‌یف را از نیروهای مهاجم پس گرفته و برای اولین بار از زمان آغاز تهاجم روسیه در 24 فوریه، کنترل کامل منطقه پایتخت را به دست گرفتند. بدین ترتیب پس از بیش از پنج هفته درگیری، نیروهای روسیه با عقب‌نشینی از جبهه شمالی به سازماندهی نیروها برای نبرد در شرق پرداختند.

با این همه، با پاک‌سازی اطراف پایتخت از نیروهای اشغال‌گر، انتشار عکس‌هایی از گورهای دسته‌جمعی احساسات جهانی را برانگیخت. شهرداری شهر بوچا اعلام کرد که اجساد بیش از 300 نفر از ساکنین غیرنظامی این شهر را یافته که که در خیابان‌ها رها شده و یا در گورهای دسته جمعی دفن شده بودند.

تلفات گسترده غیرنظامیان در پی عقب‌نشینی روس‌ها -به ویژه در مورد صدها کشته در شهر بوچا- موجب محکومیت گسترده بین المللی و تحریم های جدید شد.

آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا اجساد اوکراینی‌های کشته شده در شهر بوچا پس از عقب‌ نشینی نیروهای روسیه را مشمئزکننده توصیف کرد و گفت ما نمی ‌توانیم این را عادی ‌سازی کنیم.  لیز تراس، وزیر امور خارجه وقت بریتانیا هم گفت که از جنایات در بوچا وحشت زده است و از تحقیقات دادگاه کیفری بین المللی در مورد جنایات جنگی حمایت می‌کند.

در همین ماه، ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین نسبت به استفاده ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه از سلاح‌های اتمی تاکتیکی علیه کشورش هشدار داد و گفت: «آن‌ها می‌توانند انجامش دهند، چرا که برای‌شان زندگی مردم هیچ ارزشی ندارد. ما باید به این مسئله فکر کنیم نه این‌که بترسیم، باید برای آن آماده باشیم. من فکر می‌کنم این فقط مسئله اوکراین نیست، بلکه برای تمام جهان است».

شوک فرانسوی

نخستین ماه سال ماه شوکه‌کننده‌ای برای فرانسوی‌ها هم به شمار آمد. ماهی که در آن امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه با کسب تنها 27.6 درصد آرا بالاتر از مارین لوپن با 23.4 درصد آرا در صدر نتایج  انتخابات ریاست جمهوری  فرانسه قرار گرفت و کار به مرحله دوم کشیده شد. این در حالی بود که مکرون در دور اول انتخابات پنج سال پیش، آرای بیش‌تری را به خود اختصاص داده بود و به وضوح در ساعات پایانی مبارزات انتخاباتی و به واسطه هشدارهای تند او به رای دهندگان برای به عقب راندن راست افراطی و حفظ جایگاه فرانسه در صحنه دیپلماتیک بین المللی در بحبوحه جنگ در اوکراین، توانست موقعیت خود را تا حدی تثبیت کند.

ملانشون، چپ‌گرای تندرو، هم با 22 درصد آرا –و بالاتر از حد پیش‌بینی‌شده- سوم شد و اریک زمور –که متهم به نفرت‌پراکنی نژادی است- با 7.1 درصد آرا –کم‌تر از آن‌چه که او انتظار داشت- چهارم شد.

اما شوک بزرگ نتایج، بدون شک مربوط به آرای بسیار پایین والری پکرسه، نامزد حزب راستگرای سنتی جمهوری خواهان به رهبری نیکلا سارکوزی بود. او کم‌تر از 5 درصد آرا را به خود اختصاص داد –نمایشی بسیار ضعیف که احتمالاً منجر به ظهور چهره‌های رادیکال‌تر در این حزب می‌شود.

این امر می‌تواند فرانسه را، به عنوان کشوری که جریان راست سنتی در قدرت حضور ندارد، در موقعیتی منحصربه‌فرد در اروپا قرار دهد. انحطاط احزاب سنتی فرانسه با رای 2 درصدی آن هیدالگو، نامزد حزب سوسیالیست و شهردار پاریس، تثبیت شد. یانیک جادو از حزب سبزها هم علی‌رغم این‌که مسائل محیط‌زیستی از نگرانی‌های اصلی رای‌دهندگان فرانسوی ببه شمار می‌رفت، موفق شد تنها 4.4 درصد آرا را به دست آورد.

عصیان خان

در این ماه، تلاش‌های حامیان عمران‌خان، نخست‌وزیر وقت پاکستان هم بی‌نتیجه ماند و پارلمان این کشور در جلسه‌ای جنجالی رای به برکناری او داد. در پی رای عدم اعتماد پارلمان، خان، یک رهبر پوپولیست و ستاره سابق کریکت، مخالفان سیاسی خود را به عنوان خائنانی محکوم کرد که با یاری مقامات آمریکایی برای برکناری او از قدرت توطئه کردند. او ده‌ها هزار نفر را به خیابان‌ها کشاند تا یادآور گذشته‌ خود به‌عنوان یک رهبر اپوزیسیون باشد که می‌توانست پایتخت را با ناآرامی‌های توده‌ای فلج کند.

او برای جلوگیری از برکناری خود با سرپیچی از قانون اساسی، پارلمان را منحل و تلاش داشت از رای عدم اعتماد جلوگیری کند، اقدامی که دادگاه عالی پاکستان بعداً آن را لغو کرد. در نهایت، پس از هفته‌ها تنش سیاسی که در معیارهای دموکراسی شکننده پاکستان هم کم سابقه می نمود، بالاخره شهباز شریف، سیاستمداری کهنه کار و شاعرپیشه توانست با رهبری اپوزیسیون  به مقام نخست وزیری در این کشور تکیه زند و در مقام بیست و سومین نخست وزیر پاکستان توانست در چرخه معیوب دموکراسی در این کشور جنوب آسیا مانع از این شود که عمران خان استثنایی بر قاعده عدم تکمیل دوره پنج ساله نخست وزیری در تاریخ مدرن پاکستان گردد.

نافرمانی در خلیج

در آخرین روزهای این ماه نیز،  عبد ربه منصور هادی، رئیس‌جمهور یمن، تحت فشار عربستان سعودی،  با واگذاری قدرت به شورایی جدید، متشکل از هشت نماینده از گروه‌های مختلف یمنی، از سمت خود کنار رفت و در بازداشت خانگی در ریاض قرار گرفت، چرا که عربستان سعودی به دنبال راه‌هایی برای پایان دادن به جنگ داخلی هفت ساله در یمن بود.

هم‌چنین اکسیوس گزارش داد آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، از محمد بن زاید، ولیعهد امارات بابت تاخیر در واکنش به حملات حوثی ها علیه این کشور در ماه ژانویه عذرخواهی کرده است. این مسئله از این بابت اهمیت داشت که اماراتی‌ها به واسطه واکنش ضعیف و کند ایالات متحده نست به این حملات ناامید شدند و این در حالی است که متعاقب با آن دولت بایدن از نحوه واکنش اماراتی به حمله روسیه به اوکراین ابراز ناامیدی کرده بود و در میانه بروز اختلافات میان آمریکا با کشورهای خلیج فارس، عذرخواهی بلینکن راهی برای کاهش این تنش‌ها تفسیر شد.

در این زمان با افزایش قیمت‌های انرژی در غرب، کاخ سفید با بن‌بست نفتی با عربستان سعودی و امارات روبرو شد. امتناع عربستان و امارات از نجات بایدن -یا حتی از پذیرش درخواست‌های او- روابط بین کشورهای خلیج  فارس  و واشنگتن را به سطح بی‌سابقه ای رساندند و جریان فوق‌العاده ثروت از روسیه به دبی، درست در زمانی که آمریکا و اروپا تلاش می‌کرد اقتصاد پوتین را ساقط کنند، اوضاع را شعله‌ورتر کرد.

بخش دوم؛ مرور اردیبهشت ۱۴۰۱