ایران و آژانس در پیچ حساس| مکانیسم ماشه فعال می‌شود؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از شرق، دور تازه گفت‌وگوهای ایران با سه کشور اروپایی عضو برجام و نماینده اتحادیه اروپا، سه‌شنبه ۴ شهریورماه در ژنو برگزار شد. این نشست که با حضور «مجید تخت‌روانچی» و «کاظم غریب‌آبادی» در سطح معاونان وزیران خارجه و نماینده اتحادیه اروپا در سطح معاون مسئول سیاست خارجی انجام گرفت، با انتظارات متنوع و در عین حال متضاد طرفین همراه بود. منابع ایرانی تاکید دارند که جلسه محملی برای تشریح دیدگاه‌ها درباره قطعنامه ۲۲۳۱ بوده است، اما تاکنون هیچ خروجی رسمی و قابل اتکایی از آن منتشر نشده است، به جز توییت غریب‌آبادی که بدون اشاره به جزئیات نشست، صرفا با لحنی هشدارآمیز از ضرورت فرصت دادن به دیپلماسی گفت.
در این میان، اظهارات لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال، به اهمیت حیاتی تصمیم‌گیری‌ها در این هفته اشاره می‌کند. وی نوشت که احتمال فعال شدن «مکانیسم ماشه» برای فردا (پنجشنبه) بسیار بالاست، و در صورتی که این سازوکار فعال نشود، امکان تمدید یا تعدیل آن در جریان فرآیند سی روزه وجود دارد و تصمیم نهایی به واکنش ایران بستگی دارد. این اظهارات، نمایی روشن از فضای پیچیده و حساس ژنو ارائه می‌دهد؛ فضایی که دیپلماسی هنوز زنده است اما بر بستر شکننده و زمان‌مند جریان دارد.
کارشناسان بر این باورند که فقدان بیانیه پایانی نشست ژنو، به معنای شکست مذاکرات نیست، بلکه نشان‌دهنده احتیاط ایران و اروپا در بیان مواضع و جلوگیری از ایجاد سیگنال‌های پیش‌گیرانه و سیاست‌زده است. تبادل دیدگاه‌ها درباره قطعنامه ۲۲۳۱، حتی بدون سند رسمی، می‌تواند مقدمه‌ای برای گفت‌وگوهای بعدی باشد و به مدیریت فضای تنش کمک کند.
مکانیسم ماشه، پیش‌نویس روسیه و شرایط بازرسی‌ها
در ضلع دیگر معادلات پرونده هسته‌ای کشورمان، روسیه پیش‌نویس اصلاح‌شده‌ای را در شورای امنیت توزیع کرده که هدف آن تمدید شش‌ماهه چارچوب ۲۲۳۱ است. منتقدان به بند بحث‌برانگیز «تعلیق بررسی ماهوی مکانیسم ماشه» اشاره می‌کنند، هر چند که روسیه پس از انتقادات، متن پیش‌نویس را اصلاح کرد. این پیش‌نویس نشان‌دهنده تلاش برای مدیریت زمان و ایجاد فضای دیپلماتیک است تا احتمال برخوردها یا فعال‌سازی فوری مکانیسم ماشه کاهش یابد.
در بخش نظارت و کنترل، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از بازگشت نخستین گروه بازرسان به ایران خبر داده است. اما دامنه این بازرسی‌ها فعلا محدود به تأسیساتی است که از حملات اخیر اسرائیل و آمریکا آسیب ندیده‌اند و سطح دسترسی نهایی هنوز در حال مذاکره است. گروسی تاکید کرد که برخی مقامات در ایران حضور بازرسان بین‌المللی را تهدید امنیت ملی می‌دانند و توافق بر چارچوب دسترسی مستلزم مذاکرات دقیق و تدابیر امنیتی است.
آمریکا در اوایل تیر با حمایت از اقدامات اسرائیل، تاسیسات هسته‌ای ایران را هدف حملات سنگرشکن قرار داد، اما گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که افزایش تشعشعات خارجی ثبت نشده است. ایران به دلیل آنچه عملکرد جانبدارانه آژانس و قصور در حفاظت از تاسیسات خوانده، همکاری خود را با آژانس به تعلیق درآورده بود، با این حال گفت‌وگوهای فنی برای بازگشت بازرسان ادامه دارد.
پیش‌شرط‌ها و سناریوهای پیش رو در دیپلماسی شکننده
یکی از محورهای کلیدی دیگر، شرط ایران برای آغاز مذاکرات غیرمستقیم با آمریکاست. عباس عراقچی تاکید کرده که تهران تنها در صورتی وارد گفت‌وگو می‌شود که تضمین عدم اقدام نظامی در طول مذاکرات ارائه شود. این موضع نشان‌دهنده حساسیت ایران نسبت به تداوم امنیت ملی و تجربه حملات اخیر است. در مقابل، استیو ویتکاف، مشاور رئیس‌جمهور آمریکا، اعلام کرده که امید به حل پرونده ایران تا پایان سال وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت زمان‌بندی و فشار دیپلماسی در فضای بین‌المللی است.
در این شرایط، سناریوهای پیش رو متنوع هستند؛ ممکن است توافق محدود بین ایران و آژانس بر سر سطح دسترسی به تاسیسات حاصل شود و ضرب‌الاجل‌ها تعدیل شود، یا رقابت روایت‌ها میان اروپا، آمریکا و روسیه شدت یابد. همچنین، رد رسمی پیش‌نویس روسیه می‌تواند فضای مذاکرات ژنو را تنگ‌تر کند، اما در صورت بازگشت سیگنال‌های اعتمادساز از آمریکا، ایران می‌تواند مجددا به میز مذاکره با سقف انتظارات پایین اما ریسک کنترل‌شده بازگردد.
به طور کلی، دور تازه مذاکرات ژنو بیانگر این واقعیت است که دیپلماسی هنوز زنده و فعال است، اما پیش‌شرط‌ها و تحولات میدانی و بین‌المللی، هر لحظه می‌توانند مسیر مذاکرات را تغییر دهد. موفقیت نهایی به توانایی طرف‌ها در ایجاد اعتماد متقابل، توافق بر چارچوب نظارتی و مدیریت فشارهای منطقه‌ای و بین‌المللی بستگی دارد.
در نهایت، ژنو نه پایان مسیر است و نه آغاز موفقیت قطعی؛ بلکه ایستگاهی است برای سنجش ظرفیت دیپلماسی و مدیریت بحران در شرایطی که پرونده ایران، اقدامات اروپا، آمریکا، روسیه و نقش آژانس در یک شبکه پیچیده و حساس به هم تنیده‌اند.
ارسال نظر