انتقاد از وزارتخارجه: مسئولان ما برای دیپلماسی شرط می گذارند/ گذشت زمان به نفع ایران نیست/ بازگشت به آن شرایط برجام ممکن نیست

محمدهادی مرادی در اکوایران نوشت: نشست اخیر کشورهای عضو گروه هفت بار دیگر پرونده هسته‌ای ایران را به محور اصلی مواضع سیاسی غرب بدل کرد. وزیران خارجه این کشورها از تهران خواستند براساس قطعنامه‌های شورای امنیت و تعهدات خود در معاهده NPT، همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سر بگیرد و امکان بازرسی از تمامی فعالیت‌های هسته‌ای را فراهم سازد. آنان همچنین بر ضرورت آغاز گفت‌وگوی مستقیم میان ایران و آمریکا تأکید کردند.

در این بیانیه، علاوه بر اشاره به اجرای مکانیسم ماشه، ایران در زمینه جنگ اوکراین و همکاری نظامی با روسیه مورد انتقاد قرار گرفت و نقش چین در ارسال تجهیزات به مسکو نیز به چالش کشیده شده است.

مجموع این تحولات نشان می‌دهد غرب در مسیر تشدید فشارها حرکت می‌کند و آینده پرونده هسته‌ای ایران بیش از هر زمان دیگری به تصمیم‌گیری‌های سیاسی پایتخت‌های قدرتمند جهان گره خورده است.

در شرایطی که قرار است شورای حکام آژانس هفته آینده تشکیل جلسه دهد، رسانه‌های غربی از احتمال ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت در صورت «عدم همکاری کافی» سخن می‌گویند.

اسلامی: طرح صدور قطعنامه جدید علیه ایران با هدف فشار سیاسی است

در همین راستا روز گذشته -25 آبان- در کنفرانس بین‌المللی «حقوق بین‌الملل تحت تهاجم، تجاوز و دفاع» نیز وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی درباره مواضع اخیر گروه هفت و رفتار متقابل ایران توضیحاتی دادند.

محمد اسلامی در حاشیه این کنفرانس در پاسخ به اکوایران درباره رایزنی های در جریان برای جلوگیری از صدور قطعنامه جدید علیه ایران در نشست شورای حکام گفت: مسئولیت این اقدام ها با وزارت خارجه است. طرح این قطعنامه‌ها عملیات روانی و سیاسی تکراری است که با هدف تحمیل فشار سیاسی انجام می‌شود.

عباس عراقچی نیز در حاشیه این کنفرانس اعلام کرد: گفت‌وگوها و رایزنی‌ها میان ایران و آژانس به طور مستمر جریان دارد و سفیر ایران در وین کاملاً فعال است. دو شب پیش نیز سفرای ایران، روسیه و چین به صورت مشترک با آژانس دیدار کردند.

او تاکید کرد: همکاری ایران با آژانس بر اساس قواعد مشخصی صورت می‌گیرد و با توجه به تغییر شرایط میدانی، این همکاری‌ها در صورت رعایت این قواعد ادامه خواهد یافت.

از طرفی کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی نیز در پاسخ به اکوایران گفت: اگر ترامپ به این جمع‌بندی برسد که باید وارد تعامل مثبت و مبتنی بر اصول واقعی مذاکره شود، ما نیز استقبال می‌کنیم؛ اما هنوز اثری از چنین رویکردی ندیده‌ایم. 

او اشاره کرد: طرف آمریکایی باید در اولین جلسه توضیح دهد چرا تجاوزی بدون مبنای قانونی علیه ایران انجام داد و طبیعی است که در صورت ناتوانی در توجیه این اقدام، باید عواقب آن را بپذیرد. در این صورت می‌توان در فضای جدید به گفت‌وگو نشست و به نتیجه رسید.

لزوم تعیین رویکرد مشخص در سیاست خارجی

قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه در ارزیابی خود از تحولات اخیر پرونده هسته‌ای ایران و رویکرد غرب، تأکید کرد که ساختار تصمیم‌گیری در اتحادیه اروپا و همچنین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت تأثیر مستقیم دولت‌های قدرتمند غربی قرار دارد.

به گفته او، اتحادیه اروپا، کشورهایی که عضو هستند و نظر شورای امنیت، یک چارچوب خاص دارد. طبیتاً دولت‌های قدرتمندتر، به‌ویژه کشورهای غربی، نقش اساسی دارند و آژانس هم تحت تأثیرات سیاسی آنها قرار می‌گیرد.

محبعلی با اشاره به بازگشت پرونده ایران به وضعیت مندرج در بند ۴۱ فصل هفتم منشور سازمان ملل، این شرایط را موجب افزایش فشارهای بین‌المللی بر تهران دانست.

او گفت: بازگشت ایران به قطعنامه‌ها و قرار گرفتن مجدد در ذیل بند ۴۱ فصل هفت، شرایطی ایجاد کرده که طبیعتاً آنها فشارهای بیشتری بر ایران وارد کنند تا تهران شرایط مورد نظرشان را برای بازگشت همکاری با آژانس، حضور بازرسان در ایران و همچنین آغاز مذاکرات دیپلماتیک بین ایران، آمریکا و اروپا فراهم کند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه به ضرورت تعیین راهبردی روشن در دستگاه دیپلماسی اشاره کرد و افزود: رویکرد ایران در این روند باید مشخص باشد. مسئولان ما از دیپلماسی صحبت می‌کنند اما برای دیپلماسی شرط می‌گذارند. اینکه این شرط‌ها برای طرف مقابل پذیرفته است یا نه، بحث دیگری است. بالاخره طرف مذاکره‌کننده بر پایه ابزار و قدرت شرط می‌گذارد.

محبعلی تاکید کرد که در صورت نداشتن ابزار لازم برای تأثیرگذاری، روند مذاکرات متوقف می‌شود و زمان از دست می‌رود؛ موضوعی که به‌گفته او به نفع ایران نیست: اگر طرف ابزار لازم را نداشته باشد، باعث می‌شود مذاکرات شکل نگیرد و زمان بگذرد. حالا گذشته زمان به نفع کدام طرف است؟ به نظر می‌رسد شرایط به‌گونه‌ای نیست که گذشت زمان به نفع ایران باشد و بیشتر هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.

او با اشاره به گذشته مذاکرات هسته‌ای گفت: طی سال‌های اخیر تاخیر در مذاکرات کمکی به ایران نکرده است. اگر توافق در دوره اول ترامپ یا در زمان بایدن یا قبل از جنگ 12 روزه علیه کشور ایجاد شده بود، شرایط بهتری برای ایران فراهم می‌شد. اکنون شرایط مانند آن مقاطع نیست و ایران باید در مذاکرات هزینه‌های بیشتری بپردازد.

محبعلی بازگشت به وضعیت اولیه برجام را بعید دانست و افزود: دیگر بازگشت به آن شرایط برجام ممکن نیست. در بهترین حالت، تحریم‌ها ممکن است تا حدی کاهش پیدا کنند.

این دیپلمات پیشین در پاسخ به این پرسش که «آیا مذاکرات هسته‌ای به‌تنهایی پاسخگو است؟» ادامه داد: این موضوع اکنون محل سؤال است. اگر زمان بگذرد، ممکن است شرایط پیچیده‌تر شود و حتی درگیری‌هایی رخ دهد. وقوع یک درگیری جدید نیز وضعیت را بغرنج‌تر خواهد کرد. ایران برای جلوگیری از افزایش هزینه‌ها، شرایط لازم برای مذاکره—حتی به صورت مقطعی—را فراهم کند.