بر روی احیای دوباره روابط ایران و آمریکا حساب نکنید | چرا چراغ‌های دیپلماسی خاموش‌اند؟
به گزارش اقتصادنیوز، امسال با وعده گفت‌وگو میان ایران و آمریکا آغاز شد. اما پس از پنج دور گفت‌وگوهای میانجی‌گرانه عمان میان دو کشور، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، در ماه ژوئن دستور داد نیروهای مسلح کشورش در حمله اسرائیل به ایران مشارکت کنند.
بمب‌افکن‌های B-2 آمریکا سخت‌ترین تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را هدف قرار دادند؛ تأسیساتی که ترامپ ادعا کرد کاملاً نابود شده‌اند. با این‌حال، او حالا ادعا می‌کند دوباره به مسیر صلح بازگشته است و در ماه اکتبر به کنست اسرائیل گفت: راه دوستی و همکاری به روی ایران باز است. ترامپ در ماه نوامبر هم، در حالی‌که در کنار محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در کاخ سفید نشسته بود، اصرار داشت که ایرانی‌ها شدیدا می‌خواهند توافقی انجام دهند و افزود که او کاملا آماده است و با آنها گفت‌وگو می‌کند.
دالیا داسا کی در اکونومیست نوشت: اما آیا توافقی در راه است؟ احتمال آن کم است. تفکر جادویی کافی نیست تا به یک تحول واقعی منجر شود، به‌خصوص وقتی دو طرف سابقه‌ای مانند ایران و آمریکا دارند.
الگوهای خصومت شکست ناپذیرند
در واقع، علاقه کنونی ترامپ به انجام توافق، ادامه سابقه طولانی تلاش‌هایی است که هیچ‌گاه نتوانسته‌اند الگوی خصومت را بشکنند. از انقلاب ۱۹۷۹ ایران تاکنون بارها شرایط ژئوپلیتیک برای گشایشی در روابط فراهم شده و رؤسای‌جمهور آمریکا از رونالد ریگان تا جو بایدن وسوسه شده‌اند چنین فرصتی را دنبال کنند. اما در نهایت ذهنیت ضدایرانی در واشنگتن، باعث شده تغییر مسیر برای سیاستگذاران آمریکایی دشوار باشد. این گشایش‌ها معمولا به بن‌بست رسیده‌اند و گاهی هم به درگیری نظامی از جمله جنگ نفتکش‌ها در دهه ۱۹۸۰ و حملات ژوئن گذشته منتهی شده‌اند. حتی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) در دوران باراک اوبامابه آن اندازه که انتظار می‌رفت تحول‌آفرین نبود.
اقتصادنیوز: جلال ساداتیان، تحلیلگر سیاست خارجی می گوید: بعید است در شورای امنیت قطعنامه جدیدی علیه ایران تصویب شود. چین و روسیه با رویکرد فعلی غرب همراه نخواهند شد. مشابه زمانی که دولت ترامپ نتوانست قطعنامه مورد نظر خود را درباره غزه پیش ببرد.
گذشته همیشه تکرار نمی‌شود، اما دلایلی وجود دارد که شک کنیم این بار متفاوت باشد. بی‌اعتمادی میان ایران و آمریکا همیشه جدی بوده، اما با توجه به سابقه ترامپ با خروج از برجام، سیاست فشار حداکثری، ترور سردار قاسم سلیمانی و حمایت کامل او از حمله اسرائیل، این بی‌اعتمادی عمیق‌تر نیز شده است. غیرقابل‌پیش‌بینی بودن او دیپلماسی را دشوارتر می‌کند.
اوضاع در ایران چگونه است؟
نویسنده در ادامه مدعی شده است: البته یک استدلال مقابل وجود دارد: اینکه ایران چاره‌ای جز بازگشت به میز مذاکره ندارد. از سوی دیگر رهبران ایران نمی‌خواهند روند تنش‌زدایی با کشورهای عربی خلیج فارس را به خطر بیندازند. عربستان از بازگشت به دیپلماسی حمایت می‌کند و می‌کوشد آن را تسهیل کند.
اما همه سیاستمداران ایرانی ممکن است مشتاق توافق نباشند. پس از حمله ژوئن، ایران همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را کاهش داد. برنامه موشکی‌اش را دوباره می‌سازد و همچنان بر حق غنی‌سازی پافشاری دارد. حملات ژوئن شاید استدلال طرفداران گزینه هسته‌ای را در مباحثات داخلی تقویت کرده باشد.
رهبران ایران مرتب هشدار می دهند که اگر دوباره هدف قرار گیرند، حمله‌ای بسیار شدیدتر علیه اسرائیل انجام خواهند داد؛ که نشانه‌ای از این است آنها به همان اندازه که روی گفت‌وگو حساب می‌کنند، به بازدارندگی نظامی نیز تکیه دارند. با توجه به اینکه حمله ژوئن دقیقا در زمانی انجام شد که دو طرف درگیر گفت‌وگو بودند، عجیب نیست که مزایای دیپلماسی در داخل ایران محل تردید باشد.
تعهد ترامپ به دیپلماسی ضعیف است
در هر صورت، تعهد خود ترامپ به دیپلماسی نیز ممکن است ضعیف باشد. او پیام‌های متناقضی ارسال می‌کند: از یک‌سو صحبت از توافق می‌کند و از سوی دیگر از تحریم‌های سخت‌تر از جمله حمایت از بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل توسط اروپا حمایت می‌کند. از یک جهت می‌گوید نمی‌خواهد جنگی رخ دهد، اما یک حمله نظامی بی‌سابقه را آغاز کرده است. مواضع دولت او درباره شرایط هسته‌ای نیز پس از جنگ ژوئن سخت‌تر شده است: از آمادگی اولیه برای پذیرش سطوح پایین غنی‌سازی دوباره به موضع حداکثری صفر غنی‌سازی بازگشته که برای ایران خط قرمز است و قبلا هم مانع مذاکرات شده بود. ترامپ ممکن است مشتاق یک پیروزی دیگر باشد، اما اگر نشانه‌های موفقیت کم‌رنگ شود، به‌راحتی می‌تواند دوباره به فشار و اجبار برگردد.
به‌طور خلاصه، چشم‌انداز یک توافق بزرگ و بهتر برای بازتنظیم روابط ایران و آمریکا چندان امیدوارکننده نیست. در بهترین حالت، توافق‌های محدود شامل کاهش محدود فعالیت‌های هسته‌ای در برابر کاهش محدود تحریم‌ها، می‌تواند از درگیری نظامی جلوگیری کند.
ارسال نظر