کشف طلا در زاینده‌رود؟ / نتیجه اکتشافات معدنی که پس از تایید، رد شد
فریبا رسولی: براساس عملیات اکتشافی صورت گرفته در زاینده‌رود، وجود ذخایر پلاسری طلا در این رودخانه برای کارشناسان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور محرز شده، اما به اعتقاد بهروز برنا، معاون معدنی سازمان زمین‌شناسی در شرایط فعلی استخراج طلا از زاینده رود امری اقتصادی نیست.
«هر جا موریانه باشد، طلا هم وجود دارد.» این جمله معروف فعالان معدنی است که در حین پی‌جویی ذخایر طلا معمولا به زبان می‌‌آورند. چند سال پیش علی‌اصغر حسنی‌پاک، عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران از وجود آنومالی‌های طلا در حاشیه زاینده‌رود خبر داد. او بر این باور بود که از آنجایی که در این منطقه موریانه دیده شده، کشف ذخایر طلا در حاشیه زاینده‌رود محتمل است. از این رو نتایج مطالعات ژئوشیمی باعث شد تیم اکتشافی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی به این منطقه اعزام شود تا وجود آنومالی‌های طلا را به اثبات برساند.
هر چند تجربه اکتشافات طلا در آمریکای جنوبی نشان داده است وجود موریانه در هر نقطه‌ای یکی از نشانه‌های ذخایر طلا است، با وجود اینکه بررسی‌ها نشان داده وجود آنومالی‌های طلا در حاشیه زاینده‌رود ممکن است، اما فعالان معدنی معتقدند هنوز منبع اصلی طلا پیدا نشده است.
سال 85 بود که کشف طلا در زاینده رود را سازمان زمین‌شناسی تایید کرد اما این اکتشاف به معنای آن نبود که هر کسی بتواند سراغ آن طلاها برود و بتواند با سبدی طلا را از سایر املاح جداسازی کند. به اعتقاد حسنی‌پاک مکتشف این آنومالی در بستر زاینده‌رود، در حالی که چندین بار نمونه‌برداری از حاشیه این رود برای کشف آنومالی طلا انجام شده بود اما برای رسیدن به منبع اصلی این آنومالی و اثبات اینکه آیا این ذخایر وجود دارد یا خیر، هنوز نیاز بود بررسی‌های بیشتری صورت گیرد.
کشف رگه‌های طلا در این رود از زمانی نظر کارشناسان این حوزه را به خود جلب کرد که در حین بررسی نقشه ژئوشیمی این منطقه، حجم طلای موجود نمونه‌ها در این حاشیه رود در حد غیرعادی دیده میشد. اما در طول بررسی‌های کارشناسانه ممنوعیت‌های زیست‌محیطی موجود در منطقه باعث جلوگیری از مطالعات بیشتر و اکتشافات تکمیلی کارشناسان معدنی میشد و نمونه‌برداری از ذخایر احتمالی طلا در زاینده رود هر بار با ممانعت سازمان محیط زیست روبه‌رو میشد.
با وجود این، مطالعات سازمان زمین‌شناسی در زاینده‌رود انجام شد و مطالعات ژئوشیمی در مقیاس یکصد هزارم با هدف اینکه آنومالی‌ها به معدن تبدیل شوند، آغازی برای کارهای مطالعاتی و پژوهشی بعدی شد. پلاسرهای طلا در مراحل اکتشافی قرار گرفتند و در مرحه اول نقشه‌های یکصد هزارم آن ناحیه مورد مطالعه قرار گرفت و در مرحه بعدی پی‌جویی شروع شد که در آن مرحله منطقه در مقیاس یک بیست و پنج‌هزارم قرار می‌گرفت. در مرحه بعدی اکتشافات عملی در مقیاس یک پنج‌هزارم آغاز شد و در نهایت برای پی‌بردن به مشخصات دقیق ذخیره آنومالی‌های طلای زاینده‌رود اکتشافات تفصیلی در مقیاس‌های کوچکی مانند یک‌هزارم قرار گرفت که بر اساس نظرات کارشناسی معمولا برای انجام مطالعات بیشتر در این خصوص حداقل به سه سال زمان نیاز است.
پلاسرها با ارزشند؟
احتمال طلا در بستر زاینده‌رود سبب شد گروهی از کارشناسان اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور به اصفهان بروند و مطالعات میدانی اکتشاف در این استان را در سطح گسترده‌تر انجام دهند. اما از آنجایی که اصفهان در ادامه زون زمین‌شناسی سنندج – سیرجان قرار گرفته، در این منطقه بیشتر ذخایر سرب و روی دیده شده و این احتمال وجود دارد پلاسرهای طلا به عنوان عنصری همراه، در کنار سرب و روی وجود داشته باشد. کارشناسان حوزه معدن بر این باور هستند که آنومالی‌های کشف شده در حاشیه زاینده‌رود احتمالا از این کانسارها به آن ناحیه منتقل شده‌اند و از آنجایی که در مناطق لنجان، چادگان، نجف‌آباد کانسارهای سرب و روی وجود دارد، پلاسرهای طلا به عنوان کانی همراه در این کانسار مشاهده شده است.
با این وجود، بنا بر اقدامات سازمان زمین‌شناسی، در زاینده‌رود تنها کارهای زمین‌شناسی اقتصادی پایه و اکتشافات ابتدایی انجام شده و به اعتقاد کارشناسان این سازمان وجود رگه‌های طلا در حاشیه زاینده‌رود فقط در حد آنومالی بوده و نتایج این اکتشافات معدنی در این سال‌ها امیدوارکننده نبوده است. از سویی از آنجایی که وجود طلا در زاینده‌رود برای مردم انتظاراتی به وجود می‌آورد به نظر می‌رسد باید مطالعات بیشتری بر روی این آنومالی صورت می‌گرفت.
از این رو پلاسرهای طلا ارزش اقتصادی ندارند و پلاسرهای طلا نشان‌دهنده وجود معدنی در حاشیه رود نمی‌تواند باشد بلکه در جریان رود و فرسایش‌های صورت گرفته می‌تواند رگه‌های طلا آورده‌هایی از معادن موجود آن منطقه باشد. اما بررسی‌ها نشان داده ذخایر بزرگ کشف شده سرب و روی در اطراف این رودخانه از نظر اقتصادی بسیار ارزشمند هستند. به هر حال بررسی‌های اولیه اکتشافی سازمان زمین‌شناسی نشان داده وجود رگه‌های طلا تنها آورده‌هایی از معادن اطرف این رود است.
از نگاه سازمان زمین‌شناسی از آنجایی که در مراحل اکتشافی اولیه آنومالی‌های طلای کشف شده در حدی نبود که اکتشافات را وارد فاز جدیدی کند، ادامه اکتشاف منطقی به نظر نمی‌رسید و پی‌جویی متوقف شد. اما چرایی وجود آنومالی‌های طلا به دلیل اینکه زاینده‌رود از زردکوه استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه می‌گیرد، این احتمال را به وجود آورده که ذخایری از طلا در مسیر قرار گرفته و طلای پلاسری در این رودخانه را تشکیل داده است. از منظری دیگر چون در غرب زاینده‌رود فعالان معدنی به ذخایری از طلا و آنتیموان دست پیدا کرده‌اند ممکن است پلاسرهای طلا از آنجا روانه بزرگترین رودخانه فلات مرکزی ایران شده باشد.
اما آیا کارشناسان معدنی به دلیل ذخایر غنی معادن موجود استان‌های دیگر به سمت اکتشافات گسترده‌تر این رود ترغیب نشده‌اند یا اینکه کمبود بودجه‌های اکتشافی و ممنوعیت‌های سازمان محیط زیست اجازه نداده اکتشافات برای پلاسرهای طلای این رود از نتایج امیدوارکننده خبر دهد؟
ارسال نظر