منگنه نفتی دولت یازدهم / زنگنه با قراردادهای نفتی چه کرد؟

به گزارش «اقتصادنیوز»، شاید بتوان یکی از وجوه مشترک دولت گذشته با دولت روحانی را، فضای غیرشفاف در حوزه نفت دانست؛ فضایی که در دولت گذشته قدری با ناامیدی همراه بود و حالا به خوبی دیده می‌شود که دولت یازدهم نسبت به این مسئله بسیار امیدوار است. شاید بر پایه همین امیدواری هم بود که وعده رونمایی از قراردادهای جدید از سوی دولت عنوان شد. دولت در این وعده خود، علت موفق نبودن دولت گذشته در ارتباط با دیگر کشورها را، جذاب نبود قراردادهای نفتی عنوان کرده بود. برهمین اساس نیز، تصمیم گرفت تا تیپ جدید قراردادهای نفتی را در دستورکار خود قرار دهد.

این مسئله، یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین تصمیماتی بود که دولت تعهد آن را داده بود و بر پایه آن، نشستی خبری برگزار کرده بود تا جزئیات تازه‌تری در خصوص آن مطرح کند. با این حال، با گذشت یک سال از فعالیت‌های دولت یازدهم هنوز هم این قراردادها رونمایی نشده و سوالی که مطرح می‌شود این است که اساسا دولت یازدهم با قراردادهای نفتی چه کرده و در این مدت طولانی و بدون رونمایی از قراردادهای جدید، چگونه با کشورهای دیگر وارد همکاری شده است؟

قراردادهای جدید چه شد؟

آنچه که به وضوح می‌توان در فعالیت‌های نفتی دولت یازدهم دید، بحث تفاهم‌های نفتی است که در مدت یک سال فعالیت دولت یازدهم امضا شده است. پیش از این، مقامات نفتی هیچ صحبت مشخصی در خصوص به تعویق افتادن قراردادهای جدید به بعد از رونمایی از تیپ جدید این قراردادها اشاره نکرده اما ناگفته پیدا بود که دولت در نظر دارد تنها بعد از به سرانجام رسیدن قراردادهای جدید، وارد همکاری با دیگر کشورها شود.

در این میان، تاخیرهایی که یک بار بعد از دیگری دیده می‌شد و رونمایی از قراردادهای جدید به زمان دیگری موکول می‌شد نیز نشان از همین مسئله داشت. این تاخیرها، یک مسئله دیگر را نیز روشن می‌کرد؛ دولت در انتظار بهبود فضای سیاسی بود. هرچند که این مسئله در هیچ یک از وعده‌های مقامات نفتی عنوان نشده بود اما صحبت‌های جدیدی که مهدی حسینی رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی با ایسنا داشته، نشان می‌دهد که بدون بهبود فضای سیاسی، دولت نمی‌تواند چندان امیدی به تغییری در قراردادهای نفتی ندارد.

رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی به صورت تلویحی عنوان کرده است که شرط برگزاری کنفرانس لندن که برای معرفی این قراردادها بود نیز، همین تلطیف فضای سیاسی بود که بدون آن، امکان رونمایی از قراردادهای جدید نفتی نبود. قرار بود در این کنفرانس، تیپ جدید قراردادهای نفتی ایران رونمایی شود تا شرکت‌های بین‌المللی از شرایط ایران برای همکاری‌های نفتی آگاه شوند که به نظر می‌رسد تنها شرط واقعی برگزاری این کنفرانس استراتژیک برای ایران، بهبود روند مذاکرات سیاسی میان ایران و دیگر کشورها است.

توافق یا قرارداد؟

آنچه که باید مورد تاکید قرار داد این است که از زمان آغاز دولت یازدهم، ایران تنها توافق نفتی با کشورهای دیگر داشته و خبری از امضای قراردادهای جدید نبوده است. هر کشوری که دولت به آن سفر می‌کرد، توافق نفتی با ایران داشت اما قراردادی در کار نبود. حتی در توافق بزرگ نفتی میان ایران و روسیه که مسئله تهاتر آن را وزارت نفت به شدت تکذیب کرد نیز این مسئله به خوبی دیده می‌شد که مقامات نفتی به شدت معتقدند که این همکاری، توافق بوده و قراردادی در کار نیست.

شرایط دولت یازدهم در حالی است که دولت گذشته، هر هفته یک قرارداد نفتی را در داخل به امضا می‌رساند تا دیگر کشورها را نیز ترغیب به این کار کند. هرچند که بهانه اصلی این کار، نشان دادن خودکفایی ایران بود تا دیگر کشورها اینطور احساس کنند که ایران نیاز به همکار و شریک بین‌المللی ندارد. در این میان، نمونه‌های همکاری بین‌المللی دولت گذشته نیز چندان موفق نبود. گو اینکه یکی از این قراردادها میان ایران و تاتارستان بود که بعدها مشخص شد یک شرکت با سهام کشور تاتارستان در داخل کشور فعالیت می‌کند و طرف مذاکره برای این قرارداد بوده است.

با این حال، دولت گذشته با برنامه یا بدون آن، در تلاش بود هرطور که هست اعلام کند که خودکفا است. دولت روحانی اما از همان ابتدا تمام تلاش خود را بر باز شدن درهای مذاکرات سیاسی و آمدن دیگر کشورها برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت می‌کرد. حتی در همان ابتدا و در سفری که رئیس‌جمهور به اجلاس داووس داشت، مقامات ایتالیایی و فرانسوی برای سرمایه‌گذاری در نفت ایران ابراز تمایل کرده بودند؛ مسئله‌ای که به راحتی فراموش شد و این کشورها بعد از اعلام آمادگی خود، هیچ درخواستی برای حضور در پروژه‌های نفتی ایران را ندادند. در این میان اما، اعلام شد که شرکت انی ایتالیا آماده سرمایه‌گذاری در نفت ایران است و درخواست خود را به صورت رسمی اعلام کرده است. بسیاری از کارشناسان، این همکاری را نیز منوط به باز شدن فضای سیاسی میان ایران و دیگر کشورها می‌دانند.

در این میان یک نکته واضح است و آن اینکه، دولت ناچار است تا زمان روشن شدن نتیجه مذاکرات، برای همکاری‌های جدید نفتی دست نگاه دارد. این نکته در صحبت‌های رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی نیز دیده می‌شود. از نگاه برخی در چنین شرایطی ایران ناچار به امضای توافق‌نامه یا تفاهم‌نامه با دیگر کشورها است و نمی‌تواند به سمت امضای قراردادهای نفتی برود. با این حال، دولت روحانی هنوز هم صحبت مشخصی در این رابطه نداشته و این برداشت را به عهده خود سرمایه‌گذاران گذشته است.