آینده ترکیه پس از رفراندوم

دکتر مهدی نجف‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا-منطقه خراسان، مقطع زمانی و وضعیت سیاسی-اجتماعی ترکیه را دو عامل مهم در پیروزی رفراندوم ترکیه برشمرد و بیان کرد: این رفراندوم به لحاظ زمانی اهمیت فوق العاده‌ای دارد چراکه پس از ماه‌ها منازعات و حرکت‌های تروریستی در ترکیه، از لحاظ روان‌شناختی مردم را آماده کرده بود که بپذیرند بخش زیادی از مشکلات موجود ناشی از سیستم ائتلافی دولت است.

وی با اشاره به اینکه اگر این رفراندوم در شرایط دیگری مثلا حدود یک سال قبل در ترکیه برگزار می‌شد رای نمی‌آورد، افزود: بنابراین این پروسه ذهن مردم را آماده کرد تا به یک سیستم ریاستی مقتدرانه رای مثبت دهند، ولی باید توجه کنیم که همچنان بخش عمده‌ای از تحصیل کرده‌ها، شهرنشین‌ها و جمهوری‌خواهان مخالف این رفراندوم هستند و این خطر را احساس می‌کنند که شخص اردوغان و حزب عدالت و توسعه ممکن است شایستگی به دست گرفتن چنین سیستم و قدرتی را نداشته باشند.

این استاد علوم سیاسی ادامه داد: در چنین وضعیتی است که شاهد هستیم رفراندوم با اختلاف بسیار اندک پیروز می شود و حدود 50 درصد مردم مخالف آن هستند.

نجف‌زاده خاطرنشان کرد: مردم دور تا دور ترکیه و کسانی که باتوجه به مسائل پیش آمده، برایشان امنیت، حفظ تمامیت ارضی و رفاه اهمیت بیشتری داشته به این رفراندوم رای مثبت داده‌اند.

وی ضمن بیان این مطلب که این رفراندوم بیشتر جنبه امنیتی داشته است، گفت: گروه‌های موافق رفراندوم تصور می‌کنند چنانچه به سیستم سیاسی ایالات متحده آمریکا نزدیک شوند شکاف‌های سیاسی‌شان ترمیم شده و امنیت بهتری خواهند داشت.

نجف‌زاده ادامه داد: به دلیل این که شطرنج سیاسی ترکیه بسیار متزلزل است، برخی گروه‌های سیاسی بر این باورند که مشکلات کنونی بواسطه وجود دولت ائتلافی است و هماهنگی و هارمونی پارلمان و نخست وزیری و سایر ارکان دشوار است و اگر یک سیستم ریاستی داشته باشیم این مشکلات به وجود نمی‌آید.

وی با بیان این مطلب که تعدادی حزب کوچک و کردها مخالف این رفراندوم بودند اما صدای آن‌ها شنیده نمی‌شد، اظهار کرد: ممکن است این اتفاق به دلیل اینکه اردوغان در قدرت بوده رخ داده باشد و از شنیده شدن صدای آن ها توسط مردم جلوگیری کرده باشد.

این تحلیلگر مسائل سیاسی عنوان کرد: مسئله عمده ترکیه این است که بتوانند بر مشکلات عدیده‌شان فایق آیند چراکه حجم سرمایه گذاری خارجی در ترکیه اهمیت زیادی دارد و مسئله توریست برای این کشور بسیار مهم است.

نجف‌زاده گفت: تغییر نظام سیاسی ممکن است این مسائل مهم امروز ترکیه را در کوتاه مدت حل کند اما با توجه به مخالفت 50 درصدی این رفراندوم، در دراز مدت اختلاف بین جمهوری خواهان و طیف اسلام‌گرای اردوغان بیشتر نمایان و شکاف اساسی ایجاد خواهد کرد.

وی افزود: قطعا دودستگی مردم ادامه پیدا خواهد کرد و به مرور زمان هم این مسئله پررنگ تر خواهد شد.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی ضمن بیان این مطلب که احتمالا اتحادیه اروپا در برابر بخشی از سیاست‌های اردوغان واکنش نشان خواهد داد، اظهار کرد: دو مسئله تحت عنوان این سیستم سیاسی ریاستی و شخصی که تا 2029 برسر قدرت است در چشم انداز این رفراندوم وجود دارد.

نجف‌زاده ادامه داد: مسئله اول این است که آیا با برقراری این سیستم سیاسی ریاستی ترکیه می تواند بر مشکلاتش فایق آید یا خیر و مسئله دیگر این است که فردی که تا 2029 قدرت را در اختیار دارد آیا روایت جدیدی را طرح خواهد کرد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اردوغان تا سال 2029 فرصت دارد وزارت خانه‌ها، معاونت‌ها و سایر مسائل را تغییر دهد و روایت خودش را برقرار کند، تصریح کرد: در هر دو این مسائل اتحادیه اروپا هنوز شک و تردید دارد که آیا این سیستم ریاستی به طور کلی در آینده به سمت نوعی استبداد دیکتاتوری پیش خواهد رفت یا خیر و مسئله مهم‌تری که برای اتحادیه اروپا وجود دارد رفتارهای اسلام گرایانه اردوغان است که با قدرتی که رییس جمهور به دست می‌آورد سیاست‌های اسلامی تری را در پیش خواهد گرفت یا خیر که در صورت اتخاذ چنین سیاست‌هایی ترکیه از اتحادیه اروپا بیش از پیش دورتر خواهد شد.

این تحلیلگر مسائل سیاسی درخصوص موضع روسیه و آمریکا نسبت به رفراندوم ترکیه عنوان کرد: مسئله روسیه در برابر ترکیه با یکسری مسائل منطقه‌ای به ویژه سوریه گره خورده است و اختلافاتی اساسی بین روسیه و ترکیه در مسئله سوریه شکل گرفت و این رفراندوم به اردوغان قدرت بیشتری می دهد و ممکن است به سبب آن اختلافات دو کشور تشدید شود.

نجف زاده ادامه داد: همچنین آمریکایی‌ها درست است که از شعارهای دموکراسی صحبت می‎کنند ولی آمال اهدافشان این است که بتوانند ترکیه را به عنوان کشوری که هم دموکراسی در آن جریان دارد و هم قدرتمند است به مثابه الگویی برای کشورهای اسلامی معرفی کنند.

وی افزود: بنابراین به لحاظ ایدئولوژیک دامنه اختلافات بین ترکیه و روسیه بیشتر خواهد شد ولی ترکیه علی رغم این که درگیر بخشی از منازعات درونی بین لائیک‌ها و اسلام گرایان است در دراز مدت به ایالات متحده آمریکا نزدیک‌تر خواهد شد.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی اظهار کرد: در عین حال باتوجه به سابقه ترکیه این خطر همیشه وجود دارد که سیستم ریاستی ترکیه به یک دیکتاتوری منجر شود ولی با تمام این تفاسیر آمریکا و روسیه ابتدا نگاه خواهند کرد که چه روندی پیش خواهد آمد.

نجف زاده با اشاره به موضع منفی گروه‌های حقوق بشری در قبال رفراندوم ترکیه بیان کرد: گروه‌های حقوق بشری ترکیه معتقدند اردوغان شایستگی چنین سمتی را ندارد و بیشتر نگرانی آنها به این دلیل است که شاید آقای اردوغان به بخش‌هایی از روند دموکراتیکی که در سال‌های اخیر در کشورش ایجاد شده آسیب بزند یا با توجه به برخی رفتارهای اقتدارگرایانه‌ای که در مدت اخیر نشان داده است بخواهد روایت مهم آتاتورک ترکیه را زیر سوال ببرد.

وی گفت: البته پازل رفراندوم ترکیه پازل عجیبی است، چراکه باتوجه به این که بیشتر بخش های مرکزی، شهرنشین‌ها و قشرتحصیل کرده به این رفراندوم رای منفی و اکثرا افراد دورتادور ترکیه رای مثبت داده‌اند، اما خارج نشین‌های ترکیه هم غالبا به رفراندوم رای مثبت داده‌اند که نشان می‌دهد باید منتظر باشیم و ببینیم ترکیه به چه سمتی خواهد رفت و آیا در مدیریت مشکلاتش موفق خواهد شد یا منازعات را افزایش خواهد داد و دیکتاتوری جدیدی در ترکیه سر بر می‌آورد که این بار به جای وابستگی به ارتش به ریاست جمهوری وابسته باشد.

نجف‌زاده خاطرنشان کرد: موضوع ترکیه در سال‌های آینده یکی از موضوعاتی خواهد بود که برای رشته علوم سیاسی اهمیت زیادی پیدا خواهد کرد و باید روی آن تحقیق و مطالعه صورت بگیرد.