مین گذاری ترامپ در مسیر برجام
به‌خصوص که باب کورکر رئیس‌جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی سنای آمریکا گفته است که اجرای بسیار سختگیرانه توافق هسته‌ای با ایران احتمالا باعث خواهد شد که تهران تعهداتش را انجام ندهد و آن را نقض کند. این تحولات در شرایطی است که خبرها حکایت از اختلاف‌نظر واشنگتن با اتحادیه اروپا دارد، چون این اتحادیه همواره از حامیان توافق هسته‌ای بوده و درخصوص هرگونه نقض برجام هشدار داده است.
در همین خصوص، روزنامه «نیویورک‌تایمز» در گزارشی نوشت مقامات آمریکایی به متحدان خود اعلام کرده‌اند که برای از سرگیری مذاکرات با ایران آماده شوند یا در غیر این صورت آمریکا از برجام خارج خواهد شد و بنابر گفته چند مقام وزارت خارجه آمریکا این کشور در مورد احتمال دسترسی به سایت‌های نظامی ایران گفت‌وگوهایی را با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز کرده است.
پیش‌تر روز چهارشنبه خبرگزاری «آسوشیتدپرس»، به نقل از مقامات آمریکایی گزارش داده بود که ترامپ به‌دنبال آن است تا به بهانه محک استحکام برجام از ایران درخواست کند تا به تاسیسات نظامی این کشور دسترسی داشته باشد. این در حالی است که مقامات ایران همواره مجوز ورود بازرسان به هرگونه سایت نظامی را رد کرده‌اند. به گزارش نیویورک‌تایمز در صورتی که ایران از این خواسته آمریکا سر باز زند که محتمل نیز به‌نظر می‌رسد، بهانه لازم را به واشنگتن می‌دهد تا اعلام کند تهران به برجام پایبند نمانده است.
این روزنامه آمریکایی همچنین به اختلاف جدی رکس تیلرسون وزیرامورخارجه آمریکا و ترامپ بر سر پایبندی ایران به توافق هسته‌ای اشاره می‌کند که در لحظات آخر از سوی تیلرسون تایید شد. بنابر اعلام دو مقام آمریکایی، ترامپ هم‌اکنون منتظر آن است تا گزینه‌های لازم برای چگونگی خروج از برجام را در اختیار داشته باشد. ترامپ این هفته در مصاحبه با «وال‌استریت‌ژورنال» در این خصوص گفت: «ما در حال مطالعات جزئیات هستیم. در 90 روز آینده که زمان اعلام پایبندی ایران به برجام برسد، من فکر می‌کنم که آنها به این توافق پایبند نمانده باشند.»
بنابر این گزارش، مشاوران ترامپ از نتیجه این اقدام (خروج از برجام) اطمینان ندارند، چون هزینه دیپلماتیک خروج از برجام برای آمریکا بسیار بالا خواهد بود. همزمان، انگلیس، چین، فرانسه، آلمان و روسیه با ترامپ در این‌باره به‌شدت مخالف هستند. اگر آمریکا از برجام خارج شود، همانند آنچه در توافق آب و هوایی پاریس رخ داد، در این رابطه منزوی خواهد شد. اما به نظر می‌رسد که ترامپ تصمیم خود را گرفته است. این روزنامه آمریکایی همچنین به برخی از صحبت‌های ترامپ اشاره می‌کند که گفته بود: «من برای رکس و کارکنان او بسیار احترام قائل هستم و رابطه خوبی دارم. ببینید اینکه اعلام کنیم ایران در راستای برجام حرکت می‌کند، بسیار آسان تر است. اما این غلط است، چراکه آنها به برجام متعهد نیستند.»
واکنش باب کورکر
همزمان، سناتور باب کورکر رئیس جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی سنا و منتقد قدیمی برجام، می‌گوید، اجرای بسیار سختگیرانه توافق هسته‌ای با ایران احتمالا باعث خواهد شد که تهران تعهداتش را انجام ندهد و آن را نقض کند. سناتور باب کورکر در گفت‌و‌گو با دیوید ایگناشس، از روزنامه واشنگتن پست، گفته است: «اکنون زمان مناسبی برای خروج از برجام نیست.» او گفت: «ابتدا باید صبر کرد تا متحدان ما در این راه همراه ما شوند و می‌توان برجام را سختگیرانه اجرا کرد. من خبر دارم که آمریکا می‌خواهد از ایران درخواست کند تا به سایت‌های نظامی این کشور دسترسی یابد. اگر آنها پاسخ منفی دادند آن زمان می‌شود چنین اقدامی انجام داد.»
او در ادامه به رویکرد در قبال توافق هسته‌ای با ایران اشاره کرده و گفته است: «از روزی که توافق (بین ایران و 6 قدرت جهانی) حاصل شد ما تمام اهرم‌های فشار و نفوذ خود را از دست دادیم.» این سناتور جمهوری‌خواه در ادامه گفته است، ایران توافق هسته‌ای را اجرا می‌کند فقط برخی تخلفات فنی انجام می‌دهد و گاهی هم آن را به‌طور کامل اجرا می‌کند.
کورکر با اشاره به طرح تحریمی تازه علیه فعالیت‌های ایران در کنگره گفته است: «متاسفانه توافق هسته‌ای با ایران محور سیاست باراک اوباما در خاورمیانه بود و این زمینه ساز مشکلات فراوانی در منطقه شده است که ما اکنون داریم تلاش می‌کنیم (با اقدامات کنونی) تعادل را بازگردانیم. بنابراین ما با این فعالیت‌ها مقابله می‌کنیم.» رئیس‌جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی سنا همچنین گفته است، زمانی می‌توان توافق هسته‌ای را پاره کرد که کشورهای متحد با ما در این زمینه همراه باشند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در جریان رقابت‌های انتخاباتی سال ۲۰۱۶ از منتقدان سرسخت توافق دولت باراک اوباما با ایران بود و گفته بود اگر به قدرت برسد این توافق را پاره خواهد کرد. وی در مارس سال ۲۰۱۶ در نشست آیپک، لابی اسرائیل در آمریکا، گفت: «نخستین اولویت من پاره کردن این توافق فاجعه‌بار با ایران است.»
سناتور باب کورکر در بخش دیگری از این مصاحبه گفته است توافق هسته‌ای با ایران پیامدهای منطقه‌ای دارد چراکه کشورهای سنی منطقه نیز خواهان غنی‌سازی اورانیوم هستند. وی همچنین تصریح کرده است رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا نیز خواهان مذاکره برای پایان دادن به غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران است. رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا هشدار داده است که نباید بدون برنامه و راهبردی مشخص در صدد لغو توافق هسته‌ای بود که مشکل تازه‌ای را برای آمریکا ایجاد کند. در شرایطی باب کورکر خواهان اجرای سفت و سخت توافق هسته‌ای با ایران شده است که دونالد ترامپ، روز گذشته هشدار داد: اگر تایید شود که ایران به توافق هسته‌ای پایبند نبوده، این مشکل بسیار بزرگی برای آنها خواهد بود. رئیس‌جمهوری آمریکا مدعی شده بود ایران بعد از توافق هسته‌ای «جسورتر» شده است، اما «این چیزی نیست که به همین شکل ادامه پیدا کند.»
رای قاطع سنا به تحریم‌ها
اظهارات ترامپ و جمهوری‌خواهان در شرایطی مطرح می‌شود که مجلس سنای آمریکا پنج‌شنبه، پنجم مرداد طرح تحریم‌های ایران، روسیه و کره‌شمالی را با رای قاطع تصویب کرد. به گزارش «رویترز»، مجلس سنا با ۹۸ رای موافق در مقابل دو رای مخالف (برنی سندرز، سناتور دموکرات ایالت ورمونت و رند پال، سناتور جمهوری‌خواه ایالت کنتاکی) طرح مجلس نمایندگان درخصوص تحریم‌های تازه علیه سه کشور ایران، روسیه و کره‌شمالی را تصویب کرد. پیش‌تر مجلس نمایندگان نیز روز سه‌شنبه با ۴۱۹ رای موافق در مقابل سه رای مخالف این طرح تحریمی را تصویب کرده بود. این طرح نسخه تازه‌ای از طرح سنای آمریکا است که در ۲۵ خردادماه با ۹۸ رای موافق و دو رای مخالف تصویب شد. طرح قبلی سنا که به طرح «مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران» موسوم بود، ایران را به‌دلیل توسعه موشک‌های بالستیک، حمایت از تروریسم و گروه‌های شبه‌نظامی و نقض حقوق‌بشر در کشور موردتحریم قرار می‌داد. طرح تازه مصوب مجلس نمایندگان و سنا تحریم‌هایی علیه روسیه به دلیل الحاق کریمه به خاک خود، حمایت از بشار اسد در جنگ سوریه و همچنین«مداخله» احتمالی این کشور در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا اعمال می‌کند. این طرح اکنون برای قانونی‌شدن به کاخ‌سفید فرستاده می‌شود و در صورت تایید، با امضای رئیس‌جمهوری به قانون تبدیل خواهد شد. در صورتی که رئیس‌جمهوری آمریکا این طرح را وتو کند، این طرح به کنگره بازگردانده می‌شود. در صورت وتوی طرح از سوی رئیس‌جمهوری آمریکا، دوسوم اعضای مجلس نمایندگان و مجلس سنا باید به این طرح رای دهند تا وتوی رئیس‌جمهوری باطل و این طرح به قانون تبدیل شود.
مخالفت برنی سندرز
همزمان، برنی سندرز، سناتور دموکرات آمریکایی دیروز جمعه تاکید کرد که نگران رویکرد رئیس‌جمهوری این کشور درباره ایران است. برنی سندرز بعد از رای مخالف به طرح جامع تحریم‌های ایران در صحن مجلس سنا تصریح کرد که دلیل رای منفی او مخالفت با تحریم‌های ایران بوده و نه تحریم کره‌شمالی و روسیه. او در توییتی نوشت: «من قاطعانه حامی تحریم‌ها علیه روسیه و کره‌شمالی هستم. با وجود این، درباره رویکرد رئیس‌جمهوری ترامپ در قبال ایران بسیار نگرانم.»
واکنش ایران
در حالی طرح تحریم‌ها در سنای آمریکا به اتفاق آرا تصویب شد که طی روزهای اخیر مقامات ارشد ایران، اعلام کردند که به این تحریم‌ها پاسخ خواهند داد. رئیس‌جمهوری ایران روز چهارشنبه در واکنش به تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران گفت: «اگر دشمن بخشی از عهد را زیر پا گذاشت ما هم بخشی را زیر پا می‌گذاریم.» حسن روحانی همچنین از عمل متقابل در قبال این تحریم‌ها خبر داد. علی لاریجانی، رئیس‌مجلس ایران نیز روز چهارشنبه گفته بود: «تحریم‌های تازه آمریکا حادثه خیلی سهمگینی نیست، تخلف شده، اما تاثیر شایان ذکری در کشور نمی‌گذارد.» وزارت‌خارجه ایران در واکنش به این مصوبه کنگره گفته که نقض خود توافق هسته‌ای نیست ولی نقض روح برجام است.
واکنش اروپا
با این حال، اتحادیه اروپا روز چهارشنبه با ابراز نگرانی از طرح تحریم‌های تازه، اعلام کرده طی «روزهای آینده» به مصوبه مجلس نمایندگان پاسخ خواهد داد. این تحریم‌ها ممکن است در صادرات نفت و گاز روسیه به اتحادیه اروپا اختلال ایجاد کند. دولت فرانسه نیز روز چهارشنبه در نخستین واکنش به تحریم‌های جدید کنگره آمریکا علیه ایران، روسیه و کره‌شمالی، این تحریم‌ها را مغایر با قوانین بین‌المللی توصیف کرد. سفیر آلمان در ایران نیز گفته است که از طرف دولت متبوعش تضمین می‌کند، آلمان بر اجرای «برجام» در حال‌حاضر و آینده پافشاری می‌کند و مصمم به ادامه راه است.»
