سریال تخریب بناهای میراثی تهران/ انتظار ۸ ماهه شورا برای یک لایحه

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایمنا، آسیب‌شناسی این تخریب‌ها مشخص کرد که دلیل اصلی بروز این اتفاق، فقدان ضوابط مشخصی است که سبب می‌شد به راحتی مجوز تخریب و نوسازی صادر شود چرا که هیچ اطلاعی از شناسنامه بنا در شهرداری وجود نداشت و در نهایت هم اگر شهرداری از وزارت میراث فرهنگی استعلام می‌گرفت، کارشناسان این وزارتخانه و کمیته فنی در بسیاری از موارد سلیقه‌ای برخورد کرده و همه چیز تابع نظر کارشناس بود بنابراین شورا تصمیم گرفت شهرداری را ملزم به تدوین لایحه حفاظت از میراث معماری معاصر شهر تهران کند.

حفاظت از میراث معماری معاصر یکی از تکالیف سند طرح جامع شهر تهران هم بود، در بند ۶-٧-١ طرح جامع تهران در فصلی که در رابطه با حفاظت از میراث شهر صحبت می‌کند، آمده است که حفاظت از آثار تاریخی، فرهنگی و معاصر شهر تهران شامل حفاظت از تمام آثار ثبت شده و آثاری که در آینده ثبت خواهند شد و رعایت حریم آثار ثبت شده است و هر گونه مداخله در عرصه این آثار دارای ممنوعیت است.

موافقان این طرح معتقد بودند در طرح جامع به درستی بر موضوع تمامی آثاری که در آینده ثبت خواهند شد تاکید شده است زیرا در فهرست دو هزار و ٣٠٠ بنایی که در یکی از لایه‌های طرح تفصیلی است، بخشی هنوز به ثبت نرسیده است. در نتیجه وقتی شخصی درخواست پروانه تخریب و نوسازی می‌دهد، برای آن دسته از بناهایی که هنوز به ثبت نرسیده است، شهرداری مستند قانونی برای حفاظت در اختیار ندارد، بنابراین ناچار است پروانه تخریب و نوسازی ارائه دهد، به همین دلیل شاهد تخریب تعدادی از بناهای ارزشمند بودیم.

در جریان بررسی این طرح به شهرداری تاکید شد که لایحه حفاظت از میراث معماری معاصر بر سه مبنای سیاست‌های تشویقی (اعم از مالی، کالبدی و بهره برداری)، بازدارنده و الزام آور تهیه شود و ضمن این اقدام بانک اطلاعاتی از آثار تشکیل شده و گزارش‌های شش ماهه به شورا ارائه شود.

همچنین حفاظت از تمام عناصر و اجزای میراث طبیعی- تاریخی و فرهنگی شهر تهران شامل محوطه‌های باستانی، بافت‌ها و مجموعه‌های تاریخی، محورهای طبیعی- تاریخی، باغات قدیمی، قنوات و چشمه‌ها الزامی بوده و هر گونه ساخت و ساز در مجاورت و یا حریم آثار ثبت شده با کسب مجوز و رعایت ضوابط و مقررات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، مجاز اعلام شد.

این طرح اواخر سال ١٣٩٨ از سوی کمیسیون شهرسازی و معماری شورا به هیئت رئیسه شورا داده شد و اردیبهشت‌ماه امسال به تصویب رسید اما مهلت قانونی که در این مصوبه به شهرداری برای تهیه این لایحه داده شده، به اتمام رسیده و خبری هم از تهیه لایحه نیست.

متن گفت‌وگوی با محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران با این موضوع را در ادامه می‌خوانید:

به تازگی باز هم در تهران شاهد تخریب بناهای ارزشمندی بوده‌ایم شورای شهر تهران سال گذشته با فوریت برای جلوگیری از این تخریب‌ها طرحی را به تصویب رساند و شهرداری را ملزم به شناسایی این بناها و تهیه لایحه‌ای برای حفاظت از آن‌ها کرد سرانجام این مصوبه شورای شهر تهران چه شد؟

کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر و کمیته معماری این کمیسیون با توجه به دغدغه‌های بسیار جدی که در تهران درخصوص تخریب بی‌رویه‌ بناهای ارزشمند معاصر وجود داشت، طرحی را با عنوان «الزام شهرداری تهران به ارائه لایحه حفاظت از میراث معماری معاصر شهر تهران» مصوب و به شهرداری ابلاغ کرد. به موجب مفاد این مصوبه، شهرداری تهران ملزم شد که با همکاری وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی، لایحه حفاظت از آثار معماری ارزشمند معاصر شهر تهران را به شورای شهر ظرف مدت دو ماه ارائه دهد. این در صورتی است که از زمان تصویب این لایحه که ۲۱ اردیبهشت‌ماه ۹۹ بوده، حدود ۷-۸ ماه گذشته و هنوز این لایحه به شورا ارائه نشده است.

به هر حال انتظار کمیسیون شهرسازی و معماری از شهردار تهران و معاونت شهرسازی معماری که اهتمام بسیار ویژه‌ای را درخصوص تحقق شهر انسان‌گرا و شهرسازی انسان‌گرا داشتند این بوده که حتی زودتر از موعد مقرر این لایحه را به ما ارائه می‌دادند تا می‌توانستیم از تخریب بسیاری از ساختمان‌های ارزشمند شهر جلوگیری کنیم.

تأخیر در ارائه این لایحه چه مشکلاتی ایجاد کرده است؟

چون متولی اصلی و قانونی در این خصوص وزارت میراث فرهنگی است، اگر مصوبه شورا نباشد مالکین می‌روند از قوه قضائیه حکم می‌گیرند و نهایتاً نسبت به تخریب اقدام می‌کنند. لذا من به شهرداری تهران، معاون شهرسازی و معماری اعتراض دارم که چرا به‌رغم اینکه حدود هشت ماه از مصوبه شورای شهر در این خصوص می‌گذرد به وظیفه قانونی خود به موجب این مصوبه عمل نکردند و این در صورتی است که در محافل عمومی همواره عنوان می‌کنند که ما نسبت به صیانت و حفاظت از این بناهای ارزشمند اهتمام داریم و خود را از مدافعان جدی صیانت از میراث ارزشمند شهر در فضای کالبدی و هویتی شهر می‌دانند.

میراث فرهنگی در این حوزه چه کم‌کاری‌هایی داشته است؟

انتفادی که به اداره میراث فرهنگی استان تهران و اساساً وزارت میراث فرهنگی و صنایع دستی داریم این است که چرا به‌رغم سابقه طولانی ایجاد سازمان میراث فرهنگی که حالا وزارتخانه هم شده است ما هنوز شاهد یک تعامل و مشارکت مؤثر و معنی‌دار وزارت میراث با شهردای تهران برای شناسایی ساختمان‌های ارزشمند و ثبت آنها نیستیم!

آیا املاک ارزشمند شناسایی شده اند؟

شهرداری تهران بیش از دو هزار و ۶۰۰ بنای ارزشمند را مبتنی‌بر شاخص‌هایی که مدنظرش بوده شناسایی کرده است البته از شاخص‌های وزارت میراث هم استفاده شده است ولی واقعیت این است که چون مطابق قانون متولی ثبت میراثی، وزارت میراث فرهنگی است، در زمان‌هایی که مالکین این ساختمان‌ها از شهرداری تهران شکایت کنند می‌توانند از مراجع قضائی رأی بگیرند و نسبت به تخریب و نوسازی اقدام کنند کما این که اخیراً هم ما تخریب ساختمان‌های بسیار ارزشمندی را شاهد بودیم.

نمونه آخر در میدان فلسطین بود؛ یکی از بناهای بسیار ارزشمندی که بازتاب بسیار زیادی هم توسط جامعه حرفه‌ای و جامعه مدنی در فضای رسانه‌ای کشور داشت تخریب شد.

بسیاری شهرداری را مقصر این اتفاقات می‌دانند چون پروانه ساخت از سوی شهرداری صادر می‌شود؟

در اصل مدیریت شهری در این نوع پرونده‌ها گاهی مظلوم واقع می‌شود از این منظر که اختیار صیانت، حفاظت و اساساً ثبت میراثی اینها بر عهده وزارت میراث فرهنگی است.

ما به‌عنوان شورا و شهرداری تا آنجایی که امکان دارد از این بناها صیانت می‌کنیم و شهرداری سعی می‌کند که پروانه ساخت برای آنها ندهد ولی زمانی که ثبت میراثی نشده باشد نهایتاً صاحبان این ساختمان‌ها قانونا می‌توانند تقاضای پروانه کنند و در صورتی که شهرداری مانع باشد، می‌توانند علیه مدیران شهرداری حکم قضائی بگیرند لذا این هم یک انتقاد جدی به وزارت میراث فرهنگی است.

ما در شهری مثل تهران که بناهای تاریخی و میراثی محدودی دارد و با توجه به ظرفیت بسیار خوبی که در معاونت شهرسازی و معماری و اداره بافت‌های تاریخی وجود دارد و ورودی که جامعه حرفه‌ای به این موضوعات داشته، می‌توانیم به راحتی این بناها را شناسایی و ثبت کنیم ولی این مهم هنوز به سرانجام نرسیده است.

دلایل مختلف دیگری هم باعث و بانی تمایل صاحبان این ساختمان‌ها به تخریب و نوسازی است که باز هم به نبود همکاری و تعامل وزارت میراث و شهرداری باز می‌گردد چنان که این بناها باید به عنوان یک لایحه طرح تفصیلی دیده شده و بسته‌های تشویقی مؤثر برای آنها پیش بینی شود ، وزارت میراث فرهنگی باید متولی احیای سازوکار TDR یا حق انتقال توسعه باشد.

تا زمانی که TDR در کشور ما تعیین تکلیف نشود، ما همچنان مشکل تمایل صاحبان این املاک به تخریب را خواهیم داشت. قرار بوده که دولت با محوریت وزارت راه و شهرسازی و سازمان میراث، این سازوکار را عملیاتی کنند که انجام نشده است بنابراین صاحبان این املاک احساس باخت کامل می‌کنند و سعی می‌کنند به روش‌های مختلف نسبت به ازبین بردن بناها اقدام کنند.