بورس تهران اقیانوسی با عمق یک بند انگشت

تشویق مردم به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، همواره یکی از سیاست‌های رسمی سازمان بورس و اوراق بهادار ایران است. تولید و پخش برنامه‌های متنوع آموزشی از شبکه‌های مختلف صدا و سیما، اعطای مجوز آموزش به موسسات خصوصی، راه اندازی تالار مجازی بورس ایران و طراحی ابزارهای متنوع مالی گام‌هایی است که مسئولان این سازمان برای جذب مشارکت عمومی عنوان می‌کنند.

اقدامات انجام شده توسط نهاد ناظر بر بازار سرمایه در سال های اخیر، افزایش تعداد کدهای صادر شده در بورس را در پی داشته‌است.

براساس آخرین گزارش ارائه شده توسط مطهره مروج مدیر امور ناشران شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار، تعداد این کدها طی 8 سال اخیر از 3 میلیون کد به بیش از 8 میلیون کد افزایش یافته‌است.

البته اگر کدهای سهامداری حقوقی و افرادی که مدت‌ها است از بازار خارج شده‌اند، از این تعداد کاسته شود، نتیجه‌ای که حاصل می‌شود، فاصله قابل توجهی با این آمار 8 میلیون نفری خواهد داشت. از این‌رو کارشناسان بازار سرمایه معتقدند با توجه به جمعیت بیش از 78 میلیون نفری کشور، فاصله مشارکت مردم در این بازار با آنچه انتظار می‌رود، بسیار است.

سوال این است که چه عواملی باعث عدم اقبال سرمایه‌گذاران به حضور در بورس شده است و چگونه می‌توان جایگاه بازار سرمایه را در اقتصاد کشور تقویت کرد.

سابقه کوتاه بازار سرمایه در ایران نخستین عاملی است که برخی کارشناسان در بررسی علت بروز این فاصله به آن می‌پردازند.

محمدرضا پور‌ابراهیمی، عضو شورای عالی بورس در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس در تشریح این عامل، تاریخ فعالیت بورس در ایران را به چهار دوره تاریخی تقسیم کرد.

او در تشریح دوره نخست، سرمایه‌گذاری در بورس را در سال‌های 1346 تا 1357 منحصر به طبقه اشراف و درباریان دانست.

پور‌ابراهیمی به تعطیلی این بازار در دوره دوم شامل سال‌های 1357 تا 1368 اشاره کرد و افزود: هرچند در برنامه اول توسعه، بر نقش بازار سرمایه در توسعه اقتصادی کشور تاکید شد، اما به دلیل تمرکز فعالیت‌های اقتصادی در بخش دولتی، این نقش تا سال 1384 مغفول ماند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی از آذر سال 1384 و تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار به عنوان نقطه عطف تاریخ بورس ایران یاد کرد و گفت: پس از تصویب این قانون بود که نخستین اقدامات عملی در راستای رشد و توسعه بازار سرمایه انجام شد، بنابراین از بازار بورس با عمر 10 سال نمی‌توان انتظار عملکرد در تراز جهانی را داشت.

البته کارشناسان، برخی عادت‌های سرمایه‌گذاری مرسوم در میان مردم را نیز در این زمینه موثر می‌دانند. نگرش سرمایه‌ای مردم به برخی کالا‌ها مانند ملک و ارز از جمله این عادت‌های غلط است.

صفری، کارگزار بورس در تاکید بر نقش این عامل گفت: نرخ تورم بالا گاهی موجب بازدهی قابل توجه برای سرمایه‌گذاران در این‌گونه بازارها شده ‌است و این، تضعیف جایگاه بورس را که به عنوان بازاری برای کسب بازده بلند مدت در پی داشته‌است.

وجیه الله ساعدی دیگر کارشناسی است که بر افق بلند مدت سرمایه‌گذاری در بورس به عنوان یکی از ویژگی‌های اساسی این بازار اشاره داشت.

او تاثیر این عامل را در عدم اقبال سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه، با استدلالی متفاوت از صفری تشریح کرد و گفت: علاوه بر بازدهی، ریسک نیز رکنی اساسی در تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری است. عدم ثبات در شرایط و سیاست‌های اقتصادی کشورمان ایران، موجب افزایش ریسک سرمایه‌گذاری برای بازارهایی با دید بلندمدت از جمله بورس شده و از جذابیت آن‌ها کاسته است.

این عضو سابق هیات مدیره کارگزاری آریا بورس از بازار سرمایه ایران به عنوان اقیانوسی با عمق یک بند انگشت یاد کرد و افزود: ارزش کمتر از 100 میلیارد دلاری بورس تهران قابل مقایسه با بورس‌های توسعه یافته نیست، بنابراین نباید انتظار داشت مشارکت مردم در بورسی که به دلیل حضور پررنگ دولت در فضای اقتصادی، از تعداد کمی فعال خصوصی میزبانی می‌کند، با سطح استاندارد جهانی رقابت کند.

ساعدی اصلاح سیاست‌های اقتصادی و تقویت بخش خصوصی را نخستین گام‌ها برای ترغیب سرمایه‌گذاران به حضور در بازار سرمایه برشمرد و تصریح کرد: افزایش تنوع و تعداد شرکت‌های عرضه شده در بورس، امری ضروری برای جلب مشارکت مردم در این بازار است.

احسان ترابی، کارشناس بورس نیز با تاکید بر نقش برخی نهادهای مالی همچون صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سبدگردانی، توسعه این نهادهای مالی را پیش شرط دعوت از مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس معرفی کرد و گفت: حتی در کشورهای توسعه یافته، بخشی از جامعه که علاقمند به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه‌اند اما توان یا فرصت تحلیل را ندارند، مسئولیت مدیریت و حفاظت از سرمایه‌شان را به این نهادهای مالی می‌سپارند. چه بسا غالب مردم در کشورهای توسعه یافته با استفاده از خدمات این‌ نهادها به سرمایه‌گذاری در بورس اقدام می‌کنند.

برخی کارشناسان از جمله محمدرضا پور‌ابراهیمی معتقدند، حتی بدون توسعه بازار سرمایه و ارکان آن نیز می‌توان مشارکت مردم را در این بازار بهبود داد.

این دسته از کارشناسان، توزیع سهام عدالت را اقدامی می‌دانند که به بار نشستن نتایج آن منجر به تقویت جایگاه بازار سرمایه در میان مردم خواهد شد.

پور‌ابراهیمی جمعیت 45 میلیون نفری سهامداران سهام عدالت را یک استعداد بالقوه برای این منظور توصیف کرد و گفت: با یک تصمیم گیری صحیح درباره سهام عدالت، می‌توان این 45 میلیون نفر را صاحب کد سهامداری کرد و این به معنای بالاترین ضریب حضور مردم در بازار سرمایه یک کشور است.

کد سهامداری را می‌توان دروازه ورود سرمایه‌گذار به بورس خواند و انتظار داشت سهام‌داران عدالت، با تصمیم‌گیری درباره سهام خود و خرید و فروش آن، طعم حضور در بازار سرمایه را تجربه کنند و چه بسا رضایت از این تجربه به حضور فعال‌ ان در بازار منتهی شود.

پور‌ابراهیمی وضعیت امروز بورس را مشابه سال‌های نخست ورود بانک به ایران می‌داند و معتقد است: زمانی بانک در میان مردم ناشناخته بود، اما امروز و پس از سال‌ها ارائه خدمات بانکی کمتر کسی را می‌توان یافت که حساب بانکی فعال نداشته باشد، لذا باید فرصت تجربه صحیح استفاده از خدمات بازار سرمایه را نیز برای مردم فراهم کرد و انتقال مالکیت سهام عدالت می‌تواند این فرصت را به وجود آورد.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت تاکتیک‌هایی مانند تولید برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی به تنهایی قادر به جلب نظر مردم برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه نیست و علاوه بر این شایسته است، در این برنامه‌ها، از تبلیغ فانتزی بر سودآوری سرمایه‌گذاری در بورس کاسته شده و فرهنگ صبر در سرمایه‌گذاری ترویج داده‌ شود.

از سوی دیگر لازم است پیش از دعوت رسمی مردم برای فعالیت در بازار سرمایه، با تقویت ارکان بورس و حمایت از شرکت‌های پذیرفته شده در آن، زمینه لازم را برای صیانت از سرمایه مردم فراهم آورد.

منبع: فارس