مطهرنیا: اقتصاد رانتی، تحریم و فساد، کشور را تضعیف کرده/ خانیکی: جامعه ایران، تحت فشار تبعیض و نابرابری، ترومایی شده است
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از جماران، روز هشتم مهرماه 1404، سالن قلم کتابخانه ملی ایران میزبان همایش «برای ایران، عبور از بحران» بود، رویدادی که با همکاری کتابخانه ملی، انجمن علمی حقوق دانشگاه تهران، مؤسسه مهداد و مؤسسه فرهنگی «دوکسا» برگزار شد.
محمدحسین شریفان، حقوقدان و پژوهشگر حقوق بین الملل، در ابتدای این نشست با اشاره به پیامدهای حمله 12 ژوئن رژیم صهیونیستی به ایران، بر ضرورت تحلیل جامع چالش‌های کشور تأکید کرد و این همایش را فرصتی برای بازتعریف جایگاه ایران در نظم نوین جهانی دانست و گفت: اینک در تاریخی‌ترین بزنگاه خاورمیانه در دوران معاصر قرار گرفته‌ایم و ایران پایتخت چشم‌انداز نوین خاورمیانه خواهد بود.
وی با مقایسه وضعیت کنونی با ناکامی جامعه ملل در آستانه جنگ جهانی دوم، اظهار داشت: سازمان ملل و نظام حقوق بین‌الملل در برابر نقض تمامیت ارضی کشورها عملاً بی‌قدرت شده است. ایران در این بزنگاه تاریخی می‌تواند به محور اصلی سیاست نوین خاورمیانه تبدیل شود، مشروط بر اینکه با عقلانیت، همبستگی و خلاقیت اجتماعی عمل کند. چالش‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی رشته‌های در هم تنیده‌ای هستند که یکدیگر را تقویت می‌کنند و نیازمند رویکردی یکپارچه هستند. این بحران‌ها، از تورم و کاهش ارزش پول ملی گرفته تا فشارهای معیشتی و گسست اجتماعی، تنها با همکاری جمعی قابل حل است.
این پژوهشگر حقوق بین‌الملل با تأکید بر لزوم شفافیت، مسئولیت‌پذیری و اصلاح ساختارهای حکمرانی، گفت: بازتعریف رابطه دولت و جامعه از طریق تقویت نهادهای مدنی، پذیرش تنوع دیدگاه‌ها و سلایق، و تغییر سیاست‌های اقتصاد دستوری به اقتصاد آزاد و رقابتی، کلید عبور از بحران است. ملت‌ها در لحظات دشوار با اتکا به عقلانیت جمعی و خلاقیت اجتماعی توانسته‌اند مسیرهای جدیدی بگشایند. ایران نیز با تکیه بر میراث غنی فرهنگی و تاریخی خود، می‌تواند از این چالش‌ها به عنوان فرصتی برای بازسازی استفاده کند.
وی همچنین با اشاره به ضرورت دیپلماسی فعال و چندجانبه‌گرایی هوشمند، تصریح کرد: ایران باید با ائتلاف‌های منطقه‌ای و همکاری‌های غیررسمی، جایگاه خود را در نظم جهانی تقویت کند. این امر نیازمند مشارکت نخبگان، دانشجویان و جامعه مدنی است. شما دانشجویان، آینده‌سازان این گفتمان هستید.
وی با مقایسه وضعیت کنونی با ناکامی جامعه ملل در آستانه جنگ جهانی دوم، اظهار داشت: سازمان ملل و نظام حقوق بین‌الملل در برابر نقض تمامیت ارضی کشورها عملاً بی‌قدرت شده است. ایران در این بزنگاه تاریخی می‌تواند به محور اصلی سیاست نوین خاورمیانه تبدیل شود، مشروط بر اینکه با عقلانیت، همبستگی و خلاقیت اجتماعی عمل کند. چالش‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی رشته‌های در هم تنیده‌ای هستند که یکدیگر را تقویت می‌کنند و نیازمند رویکردی یکپارچه هستند. این بحران‌ها، از تورم و کاهش ارزش پول ملی گرفته تا فشارهای معیشتی و گسست اجتماعی، تنها با همکاری جمعی قابل حل است.
این پژوهشگر حقوق بین‌الملل با تأکید بر لزوم شفافیت، مسئولیت‌پذیری و اصلاح ساختارهای حکمرانی، گفت: بازتعریف رابطه دولت و جامعه از طریق تقویت نهادهای مدنی، پذیرش تنوع دیدگاه‌ها و سلایق، و تغییر سیاست‌های اقتصاد دستوری به اقتصاد آزاد و رقابتی، کلید عبور از بحران است. ملت‌ها در لحظات دشوار با اتکا به عقلانیت جمعی و خلاقیت اجتماعی توانسته‌اند مسیرهای جدیدی بگشایند. ایران نیز با تکیه بر میراث غنی فرهنگی و تاریخی خود، می‌تواند از این چالش‌ها به عنوان فرصتی برای بازسازی استفاده کند.
وی همچنین با اشاره به ضرورت دیپلماسی فعال و چندجانبه‌گرایی هوشمند، تصریح کرد: ایران باید با ائتلاف‌های منطقه‌ای و همکاری‌های غیررسمی، جایگاه خود را در نظم جهانی تقویت کند. این امر نیازمند مشارکت نخبگان، دانشجویان و جامعه مدنی است. شما دانشجویان، آینده‌سازان این گفتمان هستید.
وی با مقایسه وضعیت کنونی با ناکامی جامعه ملل در آستانه جنگ جهانی دوم، اظهار داشت: سازمان ملل و نظام حقوق بین‌الملل در برابر نقض تمامیت ارضی کشورها عملاً بی‌قدرت شده است. ایران در این بزنگاه تاریخی می‌تواند به محور اصلی سیاست نوین خاورمیانه تبدیل شود، مشروط بر اینکه با عقلانیت، همبستگی و خلاقیت اجتماعی عمل کند. چالش‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی رشته‌های در هم تنیده‌ای هستند که یکدیگر را تقویت می‌کنند و نیازمند رویکردی یکپارچه هستند. این بحران‌ها، از تورم و کاهش ارزش پول ملی گرفته تا فشارهای معیشتی و گسست اجتماعی، تنها با همکاری جمعی قابل حل است.
این پژوهشگر حقوق بین‌الملل با تأکید بر لزوم شفافیت، مسئولیت‌پذیری و اصلاح ساختارهای حکمرانی، گفت: بازتعریف رابطه دولت و جامعه از طریق تقویت نهادهای مدنی، پذیرش تنوع دیدگاه‌ها و سلایق، و تغییر سیاست‌های اقتصاد دستوری به اقتصاد آزاد و رقابتی، کلید عبور از بحران است. ملت‌ها در لحظات دشوار با اتکا به عقلانیت جمعی و خلاقیت اجتماعی توانسته‌اند مسیرهای جدیدی بگشایند. ایران نیز با تکیه بر میراث غنی فرهنگی و تاریخی خود، می‌تواند از این چالش‌ها به عنوان فرصتی برای بازسازی استفاده کند.
وی همچنین با اشاره به ضرورت دیپلماسی فعال و چندجانبه‌گرایی هوشمند، تصریح کرد: ایران باید با ائتلاف‌های منطقه‌ای و همکاری‌های غیررسمی، جایگاه خود را در نظم جهانی تقویت کند. این امر نیازمند مشارکت نخبگان، دانشجویان و جامعه مدنی است. شما دانشجویان، آینده‌سازان این گفتمان هستید.
دکتر غلامرضا امیرخانی، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران، نیز همزمانی این همایش با روز بزرگداشت مولوی را به فال نیک گرفت و با اشاره به دوران دشوار حملات مغول در قرن هفتم هجری، از ظهور شخصیت‌هایی چون مولوی، سعدی و خواجه نصیرالدین طوسی به عنوان نشانه‌ای از ظرفیت بی‌نظیر ایران برای زایش اندیشه در بحران سخن گفت.
وی با اشاره به حکایت صیاد در مثنوی مولوی، افزود: تعقیب سایه به‌جای اصل، خطایی است که باید از آن پرهیز کنیم. تاریخ ایران نشان می‌دهد که در شرایط بحرانی، با تکیه بر فرهنگ و اندیشه، راه‌های نو یافته‌ایم. این همایش، فرصتی برای بازخوانی این ظرفیت‌ها و اجتناب از تکرار اشتباهات گذشته است.
امیرخانی با اشاره به مثال‌هایی از کشورهای دیگر، تأکید کرد: فنلاند در آستانه جنگ جهانی دوم، با هوشمندی و سنجش توانمندی‌های خود، توازن با شوروی را حفظ کرد. انگلستان نیز با تکیه بر هویت ملی، از نبردهای هوایی 1940 سربلند بیرون آمد. ایران نیز می‌تواند با سیاست‌گذاری هوشمندانه و همکاری نخبگان، از این گردنه عبور کند. نسل جوان، با دانش و خلاقیت خود، می‌تواند راه‌حل‌های نوینی برای این چالش‌ها ارائه دهد.
وی با هشدار نسبت به خطرات غرور کاذب، اظهار داشت: پذیرش مسئولیت ناکامی‌ها از سوی افراد و جریان‌های سیاسی، گامی اساسی برای برون‌رفت از بحران است. همکاری میان دولتمردان، نهادهای مدنی، دانشگاه‌ها و نخبگان، همراه با تأکید بر هویت ملی، می‌تواند ایران را از این چالش‌ها به سلامت عبور دهد. کتابخانه ملی به عنوان نهادی فرهنگی آماده است تا با مستندسازی این گفت‌وگوها، به تدوین راهکارهای سیاستی کمک کند.
رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران با تأکید بر نقش فرهنگ در تاب‌آوری ملی، گفت: ایران، با میراثی چون مولوی و سعدی، نشان داده که حتی در تاریک‌ترین لحظات، قادر به خلق نور است. این همایش، دعوتی به بازآفرینی این نور با مشارکت همه ایرانیان است. از دانشجویان می‌خواهم تا با الهام از این میراث، در بازسازی هویت ملی مشارکت کنند.
رسول صفرآهنگ، مدیر گروه اقتصاد سیاسی مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، با تأکید بر اهمیت شناخت دقیق مسائل به‌عنوان گام نخست حل بحران‌ها، گفت: بدون شناخت دقیق مسأله، راه‌حل‌ها ناکارآمد می‌مانند. بحران‌هایی مانند آب، نابرابری و بیکاری، به دلیل نبود قطب‌نمای سیاست‌گذاری، از دولتی به دولت دیگر منتقل شده‌اند. این استمرار، نتیجه تغییرات مکرر بدنه کارشناسی و اولویت‌بندی‌های سیاسی است که مانع انسجام سیاستی می‌شود.
وی با اشاره به مدل جان کینگدون، تصریح کرد: حل مسأله نیازمند توصیف دقیق، ارائه راه‌حل‌های کارشناسی و اراده سیاسی است. در ایران، پنجره‌های طلایی فرصت به دلیل تغییرات سیاسی محدود شده‌اند. دانشجویان و پژوهشگران، با ارائه تحلیل‌های داده‌محور، می‌توانند این پنجره‌ها را باز کنند.
صفرآهنگ با بررسی بحران آب، یادآور شد: در دهه 70، سیاست سدسازی دنبال شد، در دهه 80، کشاورزی ناپایدار گسترش یافت و در دهه 90، احیای موقت دریاچه ارومیه ناکام ماند. در بیکاری نیز، طرح‌های زودبازده دهه 80 و اشتغال پایدار دهه 90، به دلیل عدم تطابق با نیازهای بازار، نتیجه نداد. این ناکامی‌ها، نتیجه فقدان هماهنگی بین سیاست‌گذاران و کارشناسان است.
وی تأکید کرد: تشکیل نهاد فرادولتی با عنوان شورای ملی سیاست‌گذاری پایدار، با تکیه بر شفافیت، مشارکت ذی‌نفعان و داده‌های معتبر، می‌تواند راه‌حل‌های منسجم ارائه دهد و از اختراع دوباره چرخ جلوگیری کند. از دانشجویان می‌خواهم تا با پژوهش‌های خود، به تدوین داده‌های معتبر برای این نهاد کمک کنند.
مدیر گروه اقتصاد سیاسی مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، با تأکید بر نقش جامعه مدنی، گفت: دانشجویان و فعالان مدنی می‌توانند با نظارت بر سیاست‌ها و ارائه پیشنهادهای مبتنی بر شواهد، به بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری کمک کنند. این همایش، آغازگر چنین مشارکتی است.
مهدی مطهرنیا مدیر پژوهشکده آینده اندیشی «سیمرغ»، با تأکید بر مدیریت به‌موقع چالش‌ها برای جلوگیری از تبدیل شدن به ابرچالش، گفت: چالش‌ها اگر مدیریت نشوند، به مسأله، فرا مسأله، بحران و در نهایت فاجعه منجر می‌شوند. ایران امروز با ابرچالش‌هایی مانند فروپاشی سرمایه اجتماعی، بی‌اعتمادی عمومی و مهاجرت گسترده نخبگان مواجه است. اقتصاد رانتی، تحریم‌ها و فساد، نظام مالی کشور را تضعیف کرده و نیازمند بازنگری فوری است.
وی چهار سناریو را مطرح و تصریح کرد: پایدارسازی تدریجی، با اجماع داخلی بالا و فشار خارجی ملایم، بهترین مسیر اما دور از دسترس است. انزوا و انجماد، با اجماع داخلی پایین و فشار خارجی شدید، به رکود عمیق منجر می‌شود. تنش منطقی کنترل‌نشده، با اجماع داخلی بالا و فشار خارجی شدید، پیروزی‌های محدودی به همراه دارد. گفت‌وگو و تحول ساختاری، با فشار خارجی ملایم، بعید به نظر می‌رسد. دانشجویان و پژوهشگران می‌توانند با تحلیل این سناریوها، به سیاست‌گذاری آینده کمک کنند.
مطهرنیا تأکید کرد: اصلاحات اقتصادی شفاف، باز کردن فضای گفت‌وگوی بین‌الاذهانی و تقویت دیپلماسی اقتصادی، می‌تواند ایران را از بحران تصمیم‌گیری نجات دهد. حفظ هویت ملی و فرهنگ ایران اسلامی، اولویت همه ایرانیان است. دیپلماسی اقتصادی، با مشارکت نخبگان و دانشجویان، می‌تواند راهی برای کاهش اثرات تحریم‌ها باشد.
وی با اشاره به جنگ آیینی و ساختاری، گفت: بحران اصلی، ناتوانی در تصمیم‌گیری‌های کلان است. این همایش، با گردهم آوردن نخبگان و دانشجویان، می‌تواند نقطه شروعی برای بازسازی فرآیندهای تصمیم‌گیری باشد.
طهمورث بشیریه، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، با تأکید بر ضرورت اصلاحات حقوقی برای مدیریت جامعه و تقویت جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی، گفت: نگاه قدسی به حقوق، به ویژه در قوانین کیفری، حقوق را به ابزاری برای سرکوب تبدیل کرده است. اصل 167 قانون اساسی و مفاهیمی مانند «افساد فی‌الارض»، امکان تفسیر گسترده و نقض حقوق فردی را فراهم کرده‌اند. این نگاه، جایگاه ایران در نظام حقوقی بین‌المللی را تضعیف کرده و نیازمند بازنگری است.
وی با اشاره به موارد قضایی، افزود: اعدام به اتهام اخلال در نظام اقتصادی یا بستن خیابان، نشان دهنده اولویت‌های نادرست نظام حقوقی است. قوانینی مانند «قسامه» با واقعیت‌های اجتماعی امروز سازگار نیستند. این قوانین، اعتماد عمومی را کاهش داده و به مهاجرت نخبگان منجر شده‌اند.
بشیریه تأکید کرد: حقوق باید در خدمت مدیریت جامعه باشد؛ نه سرکوب. عرف اجتماعی باید امور روزمره مانند پوشش را تنظیم کند و قوانین کیفری اصلاح شوند تا اعتماد عمومی بازسازی شود. دانشجویان حقوق می‌توانند با پژوهش‌های خود، به تدوین قوانینی متناسب با نیازهای جامعه کمک کنند.
هادی خانیکی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاره به کاهش اعتماد به رسانه‌های رسمی، بر ضرورت ایجاد فضاهای گفت‌وگوی باز و همدلانه تأکید کرد و گفت: کاهش رجوع به رسانه‌های رسمی و جابه‌جایی رسانه‌ای ناشی از تحولات نگرشی، گسیختگی ارتباطی را در سطوح عمودی و افقی تشدید کرده است. این وضعیت به بی‌اعتمادی و خشم اجتماعی منجر شده است. فیلترینگ و محدودیت‌ها، نتوانسته‌اند این جابه‌جایی را جبران کنند.
وی افزود: جامعه ایران، تحت فشار تبعیض و نابرابری، ترومایی شده است. فقدان روایت مشترک و گفت‌وگو، اعتماد را تضعیف کرده و نیازمند بازنگری در زبان پیام‌ها هستیم. دانشجویان ارتباطات می‌توانند با پژوهش در حوزه سواد رسانه‌ای، به کاهش این گسیختگی کمک کنند. ایجاد فضاهای ایمن برای گفت‌وگو، روایت واقع‌بینانه مسائل مردم، آموزش متخصصان و داستان‌سرایی همدلانه می‌تواند به بازسازی اعتماد و تقویت تاب‌آوری اجتماعی کمک کند.
خانیکی تأکید کرد: شفافیت مسئولانه و برساختن یک «ما»ی جمعی ایرانی، از وظایف رسانه‌هاست. نسل جوان، با تسلط بر فناوری‌های نوین، می‌تواند روایت‌های امیدبخش و فراگیر خلق کند. این همایش، فرصتی برای شروع این حرکت است.
ارسال نظر