کوتاه‌ترین مسیر برای لغو مکانیسم ماشه از نگاه بیگدلی | در سیاست خارجی باید یک استراتژی واحد داشته باشیم
به گزارش اقتصادنیوز، شمارش معکوس برای بازگشت تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل آغاز شده است و در صورت عدم توافق ایران و تروئیکای اروپایی طی چند ساعت آینده روند برگشت تحریم ها آغاز خواهد شد.
سفر رئیس جمهور و هیات دیپلماتیک همراهش از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند به مذاکراتی دیپلماتیک در خصوص برنامه هسته‌ای نیز منجر شود. اما آیا نشانه‌ای مثبت در این سفر دیده می‌شود که دست کم به بازارهای مالی سیگنال مثبت بفرستد؟
در این خصوص اقتصادنیوز با علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفتگو کرده است.
بیگدلی معتقد است که اگر ایران در همین چند روز باقی‌مانده از خود ابتکار عمل نشان ندهد، احتمال فعال شدن اسنپ‌بک و بازگشت تحریمهای شورای امنیت بسیار جدی است.
مشروح گفتگوی اقتصادنیوز با علی بیگدلی را بخوانید؛
************
* آقای بیگدلی! چند روز منتهی به مکانیسم ماشه با سفر آقای پزشکیان به نیویورک همزمان شده است. در این روزهای آخر، امیدی هست که جلوی فعال شدن اسنپ‌بک گرفته شود؟
مشکل اصلی ما با اروپایی‌هاست، اروپا سه شرط مطرح کرده است: اول اینکه کارشناسان آژانس باید بیایند، دوربین‌های خود را نصب کنند و براساس قطعنامه‌ای که شورای حکام در آخرین جلسه خود صادر کرده، گزارشی کامل از همه تأسیسات سالم یا آسیب‌دیده ایران تهیه و به آژانس ارائه دهند.
دوم اینکه تکلیف اندوخته غنی‌سازی بالای ۴۰۰ کیلوگرم مشخص شود. آقای عراقچی گفته‌اند ممکن است نیمی از آن به ۲۰ درصد کاهش یابد و نیم دیگر به کشور خارجی منتقل شود.
اما شرط سوم این است که ایران باید مستقیماً با آمریکا مذاکره کند. بیانات رهبری که پیش از سخنرانی آغاز پزشکیان در مجمع عمومی سازمان ملل بود، پیام روشن درباره این شرط اروپایی بود.
اگر پزشکیان نتواند با سه کشور اروپایی توافق کند شرایط دشوارتر خواهد شد
من در مصاحبه‌ای هم گفته بودم که اگر آقای پزشکیان پیام تازه‌ای برای اروپا ندارد، بهتر است این سفر انجام نشود. اگر ایشان نتواند با سه کشور اروپایی دست‌کم بر سر ورود کارشناسان آژانس توافق کند که تا الان هم نشده است، شرایط دشوارتر خواهد شد.
ملاقات‌های آقای عراقچی با وزرای خارجه این سه کشور و حتی دیدارهای متعدد با آقای گروسی نتیجه عملی نداشته است. در حالی‌که ایران باید الان ابتکار عملی نشان دهد، اما متأسفانه دست دولت بسته است، چون فشار دلواپسان در داخل بسیار قوی‌تر است.
معتقدم به احتمال زیاد مکانیسم ماشه فعال خواهد شد. چنین شرایطی می‌تواند به زیان ما تمام شود؛ یعنی با بازگشت هیئت ایرانی و ناکامی در جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه، با یک شرایط سخت اقتصادی و انزوای سیاسی عمیق روبه‌رو خواهیم شد.
* اظهارات اروپایی‌ها که تأکید بر این است که ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد، در مقابل آمریکایی‌ها که هیچ سطحی از غنی‌سازی را نمی‌پذیرند. با این شرایط فکر می‌کنید ایران می‌تواند با اروپا وارد مذاکره شود؟
اروپا گفته ما باید مستقیماً با آمریکا مذاکره کنیم که این در تعارض با محتوای قطعنامه ۲۲۳۱ است؛ چراکه ترامپ در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و بنابراین دیگر نقش مستقیمی در برجام ندارد که اکنون اروپایی‌ها یکی از شروط خود را مذاکره مستقیم ایران با آمریکا قرار می‌دهند. ترامپ هم در سخنرانی خود ایران را بزرگ‌ترین حامی و خطرناک‌ترین کشور دنیاست خواند که از تروریسم حمایت می‌کند. او گفت که آمریکا سایت‌های ایران را هدف قرار داده است. بنابراین از این جهت ارتباط ما با آمریکا قطع است و این خواسته، توقعی خارج از چارچوب برجام محسوب می‌شود.
در روابط بین‌الملل گفته می‌شود که «حق با قوی است». تهران الان در موقعیت ضعف قرار گرفته و اعلام کرده ایم که زیر بار این فشارها نخواهیم رفت؛ اما این فشارها می‌تواند اقتصاد ما را به‌شدت آسیب‌پذیر کند و مشکلات معیشتی مردم را تشدید کند. اگر پرونده ایران به شورای امنیت برود و وارد فصل هفتم منشور ملل متحد و بندهای مربوطه شود، همه کشورهای دنیا ممکن است ما را تحریم کنند و اگر به آن مرحله کشیده شود، بار دیگر بستر حمله برای اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای کشور فراهم خواهد شد.
کوتاه‌ترین و بهترین راه این است که بازرسان آژانس بیایند و گزارش نهایی خود را به شورای حکام ارائه دهند
* دولت گفته که اورانیوم بالای ۶۰ درصد ایران مدفون شده است. این موضوع تا چه حد می‌تواند طرف مقابل را مجاب کند که مسئله به نحوی حل شود؟
به هیچ‌وجه آنها را مجاب نخواهد کرد. این موضوع قبلاً هم از سوی شورای عالی امنیت ملی مطرح شده بود و آقای عراقچی هم در داخل کشور و در خارج ـ حتی در قاهره ـ به آن اشاره کرده بود که این اورانیوم از دسترس ما خارج است. اما طرف مقابل به هیچ‌عنوان چنین استدلالی را نمی‌پذیرد. چون می‌گویند کارشناسان باید اجازه داشته باشند که بیایند و موضوع را بررسی کنند.
مشکل اصلی ما این است که در داخل کشور تعارضات عمیقی وجود دارد و فضای سیاسی به‌شدت دوقطبی و متعارض شده است. هر کسی درباره مسائل سیاسی اظهار نظر می‌کند. این اظهارنظرهای متناقض مانع آن می‌شود که بتوانیم از یک استراتژی واحد در سیاست خارجی پیروی کنیم. به همین دلیل طرف مقابل به هیچ‌وجه نمی‌پذیرد که 409 کیلوگرم اورانیوم مدفون شده است.
آنها تأکید دارند که کارشناسان باید بیایند، بررسی کنند و گزارش دهند؛ و این گزارش برای اروپایی‌ها بسیار مهم است. اما ما هنوز چنین اجازه‌ای به کارشناسان نداده‌ایم. اگر این گزارش تهیه نشود، نه با اروپا و نه با آمریکا امکان مذاکره نخواهیم داشت.
من در مصاحبه با اقتصادنیوز هم گفته بودم که در یک چهارضلعی گرفتار شده‌ایم: آمریکا، اروپا، اسرائیل و آژانس. کوتاه‌ترین و بهترین راه رهایی این است که از ضلع آژانس وارد عمل شویم؛ یعنی اجازه دهیم کارشناسان بیایند، دوربین‌هایشان را نصب کنند و گزارش نهایی خود را به شورای حکام ارائه دهند. اما ایران این مسیر را نپذیرفته است. بنابراین همه درها به روی ما بسته شده و هر روز بسته‌تر هم می‌شود.
هنوز زمان داریم
* وزیر خارجه آلمان گفته بود که حتی بعد از اعمال تحریم‌ها هم درهای مذاکره به روی ایران باز خواهد بود. به نظر شما پس از فعال شدن مکانیسم ماشه، شرایط برای مذاکره مهیا خواهد بود؟ و آیا شبیه همین روزهای منتهی به فعال شدن مکانیسم خواهد بود؟
مکانیسم ماشه عملاً از نیمه‌شب ششم مهرماه فعال می‌شود. ما حدود سی‌وپنج روز فرصت داریم. ابتدا ۱۵ روز برای تشکیل کمیسیون کارشناسان در نظر گرفته شده، سپس ۱۵ روز دیگر برای تشکیل کمیسیون وزرای خارجه. در مجموع یک ماه زمان خواهیم داشت. پس از آن هم پرونده ما پنج روز در شورای امنیت باقی می‌ماند تا قطعنامه صادر شود.
بنابراین حتی در این مدت هم فرصت داریم. حتی اگر قطعنامه شورای امنیت هم صادر شود، باز این حق و زمان را خواهیم داشت که اعلام آمادگی کنیم برای پذیرش کارشناسان آژانس. در این صورت، می‌توانیم روند فعال شدن مکانیسم ماشه را در همان بازه متوقف کنیم.
در سیاست خارجی خود یک استراتژی واحد نداریم
* آقای لاریجانی گفته بودند که ما در یک ماه اخیر همه راه‌ها را برای جلوگیری از مکانیسم ماشه طی کرده‌ایم. شما چطور به این موضوع نگاه می‌کنید؟
معتقدم اگر اقدامی شده بود، دیگر نیازی نبود که آقای عراقچی به ملاقات وزرای خارجه سه کشور برود. می‌توانم پیش‌بینی کنم که مکانیسم ماشه فعال خواهد شد. البته از تاریخ ششم مهر به بعد هم می‌توانیم اعلام کنیم که آمادگی داریم جلوی اجرای مکانیسم ماشه و اعمال تحریم‌ها را بگیریم. اما واقعیت این است که اگر قرار بود کاری انجام شود، باید در همین چند روز گذشته صورت می‌گرفت.
الان فضا کمی ملتهب است؛ چون ما در سیاست خارجی خود یک استراتژی واحد نداریم و هر کسی به‌گونه‌ای اظهار نظر می‌کند و همین مسئله اوضاع را خراب‌تر کرده است. به همین دلیل بود که من قبل از سفر آقای پزشکیان به نیویورک هم گفتم اگر حامل پیام سازنده‌ای نیست، بهتر است سفر نکند.
روسیه و چین هم مجبورند از تحریمهای شورای امنیت تبعیت کنند
* بسیاری می‌گویند وقتی تحریم‌ها برگردد آثار اقتصادی چندانی نخواهد داشت، چون تحریمهای آمریکا وسیع‌تر از تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل است. شما این حرف را چقدر قبول دارید و فکر می‌کنید چقدر می‌تواند بر اقتصاد تأثیر بگذارد؟
ما سه نوع تحریم داریم: اول، تحریمهای آمریکا؛ که خود آن دو نوع است. یک نوع، تحریمهای مستقیمی است که آمریکا علیه ایران وضع کرده است. دیگری تحریمهای ثانویه آمریکاست که به کشورهای دیگر هشدار داده که در صورت معامله با ایران تحریم خواهند شد. دومین نوع تحریم، تحریمهای اتحادیه اروپاست که هنوز به‌طور کامل اجرایی نشده است. سوم، تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل است؛ در این حالت همه کشورهای جهان موظف‌اند ایران را تحریم کنند. حالا ما با بسیاری از کشورها اصلاً مبادله‌ای نداریم که بخواهند ما را تحریم کنند، اما نکته اصلی اینجاست که اگر قطعنامه در شورای امنیت تصویب شود، آیا روسیه و چین هم آن را اجرا خواهند کرد یا نه؟
برخی از مقامات روسیه و چین گفته‌اند که ما تبعیت نمی‌کنیم. اما واقعیت این است که آنها نمی‌توانند از اجرای آن سر باز بزنند، به‌ویژه چون هر دو کشور عضو دائم شورای امنیت و دارای حق وتو هستند و پیش‌تر همین قطعنامه را امضا کرده‌اند؛ همان‌طور که سه کشور دیگر یعنی آمریکا، انگلیس و فرانسه هم امضا کرده بودند. بنابراین روسیه و چین هم مجبورند تبعیت کنند.
ارسال نظر