افزایش کم‌سابقه شکاف تورم تولید و مصرف

به گزارش اقتصادنیوز همچنین در آخرین ماه تابستان، شکاف میان نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه مصرف‌کننده و تولید‌کننده به بیشترین مقدار طی نیم دهه گذشته رسیده است؛ این موضوع باعث می‌شود در ماه‌های آتی اثر نرخ تورم تولید‌کننده یا پیش‌نگر در شاخص مصرف‌کننده منعکس شود.

 آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد نرخ تورم ماهانه در سه ماه تابستان، روند زیگزاگی داشته است، اما نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در شهریور با ثبت رقم ۴/ ۴۴ درصد به بیشترین مقدار طی ۵ سال اخیر رسیده و روند صعودی طی سه ماه ثبت کرده است. براساس آمارها تورم ۶ ماهه شاخص بهای تولید‌کننده نیز به سطح ۳۵ درصد رسیده، رقمی که در مدت مشابه سال قبل، ۹/ ۴ درصد گزارش شده بود.

حرکت زیگزاگی تورم ماهانه

بانک مرکزی شاخص بهای تولید‌کننده در آخرین ماه تابستان را منتشر کرد. این آمار نشان می‌دهد نرخ تورم تولید‌کننده در شهریور به رقم ۸/ ۱۵۷ واحد رسیده است. این شاخص براساس سال پایه ۱۰۰=۱۳۹۵ به شرح زیر است. به بیان دیگر، شاخص بهای تولید‌کننده از سال ۱۳۹۵ تا شهریور سال‌جاری ۸/ ۵۷ درصد رشد کرده که بخش قابل‌توجهی از این رشد در ماه‌های اخیر بوده است. شاخص بهای تولید‌کننده در مرداد به رقم ۲/ ۱۴۴ واحد رسیده بود، در نتیجه نرخ تورم ماهانه شاخص بهای تولید‌کننده در شهریور معادل ۴/ ۹ درصد گزارش شده است. البته این رقم در مقایسه با دیگر ماه‌های اخیر بیشترین مقدار نبوده زیرا در تیرماه سال‌جاری، نرخ تورم ماهانه به ۳/ ۱۰ درصد رسیده است، اما به نظر می‌رسد که هنوز در شهریورماه روند نزولی در نرخ تورم تولید‌کننده حاکم نشده و در ماه‌های اخیر بیشتر حرکت آن زیگزاگی بوده است.

تورم نقطه‌به‌نقطه در صدر نیم دهه

اما روند افزایشی شاخص بهای تولید‌کننده باعث شد در شهریورماه نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه این شاخص به ۴/ ۴۴ درصد برسد و افزایش قابل‌توجهی را ثبت کند. این بیشترین رقم تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده در ۵ سال اخیر است. آخرین بار در شهریور سال ۹۲ و پس از نوسان ارزی این سال، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه به این سطح رسیده بود و پس از این ماه روند نزولی را پشت سر گذاشت. حال بار دیگر نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه به این سطح رسیده است. بیشترین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در سال‌های اخیر به خرداد سال ۹۲ می‌رسد که این نرخ ۴۹ درصد گزارش شده بود، اگر در ماه‌های آتی، روند نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه افزایشی باشد، این تورم سطوح جدیدی را ثبت خواهد کرد. تورم نقطه‌به‌نقطه که تغییرات شاخص بهای مصرف‌کننده نسبت به مدت مشابه سال قبل را در نظر می‌گیرد، در مرداد سال‌جاری ۸/ ۳۳ درصد گزارش شده بود. بنابراین طی یک ماه نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه ۶/ ۱۱ واحد درصد افزایش یافته است.

بانک مرکزی آمار تورم متوسط را در ماه‌های اخیر گزارش کرده است، براساس آمارهای این گزارش نرخ تورم متوسط شاخص بهای مصرف‌کننده در شهریور به سطح ۲/ ۱۸ درصد رسیده است. این رقم در مرداد ۲/ ۱۵ درصد گزارش شده بود و در نتیجه طی یک ماه سه واحد درصد نرخ تورم متوسط افزوده شده است. این موضوع نشان می‌دهد که سرعت افزایش نرخ تورم در سه ماه گذشته بسیار بالا بوده، زیرا در برخی سال‌های گذشته، در کل سال، نوسان نرخ تورم از ۵ واحد درصد تجاوز نمی‌کرد، اما آمارها نشان می‌دهد در سه ماه تابستان سال‌جاری نرخ تورم متوسط حدود ۷ واحد درصد نوسان داشته است. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در نیمه نخست سال‌جاری تورم ۶ ماهه شاخص بهای تولید‌کننده ۳۵ درصد بوده است، این در حالی است که در نیمه نخست سال قبل این روند ۹/ ۴ درصد بوده است. همچنین در نیمه دوم سال قبل، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه ۷ درصد افزایش یافته است.

ارتباط تورم تولید‌کننده و مصرف‌کننده

شاخص بهای تولید‌کننده یا شاخص (PPI(Producer Price Indexمانند شاخص بهای مصرف‌‌کننده (CPI) از جمله شاخص‌های قیمتی است که در بررسی روند سطح قیمت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. شاخص بهای تولید‌کننده یکی از معیارهایی است که به منظور سنجش عملکرد اقتصادی، از سطح عمومی قیمت‌ها محاسبه و منتشر می‌شود. از این رو، تاثیر قابل‌توجهی بر تصمیم‌گیری صاحبان صنایع، سرمایه‌گذاران و حتی سیاستمداران خواهد داشت. هدف از محاسبه شاخص بهای تولید‌کننده، اندازه‌گیری تغییرات قیمت‌هایی است که تولیدکنندگان در ازای فروش کالاها و خدمات خود دریافت می‌کنند. به‌عبارت دیگر می‌توان عنوان کرد که این شاخص، قیمت کالاها در کارخانه و مبدا تولید را در نظر می‌گیرد. این شاخص به‌صورت یک شاخص وزنی از قیمت عمده‌فروشی کالاها یا قیمت‌های تولید‌کننده محاسبه می‌شود؛ به همین دلیل برخی شاخص بهای تولید‌کننده را شاخصی می‌دانند که روندهای قیمتی در بازارهای عمده‌فروشی، صنایع تولیدی و بازار کالاها را منعکس می‌کند. در ادبیات اقتصادی از این شاخص به‌عنوان یک شاخص پیش‌نگر (Leading Indicator) یاد می‌شود؛ به این معنی که با بررسی این شاخص می‌توان از سطح تغییر قیمت‌ها در بازار کالا و خدمات مصرفی یا تورم اطلاع کسب کرد. به بیان دیگر، هر افزایش یا کاهش قیمت در شاخص بهای تولید‌کننده با یک وقفه زمانی در شاخص بهای مصرف‌‌کننده نیز مشاهده می‌شود. از این رو از تغییرات شاخص بهای تولید‌کننده به‌عنوان پیشگویی برای تورم استفاده می‌کنند. علاوه‌بر این، شاخص بهای تولید‌کننده روند تغییرات قیمت‌ها را از دیدگاه تولید‌کننده و خریدار در بخش‌های مختلف اقتصادی (کشاورزی، صنعت و خدمات) نشان می‌دهد.

افزایش شکاف تورم تولید و مصرف

در ماه‌های اخیر، نرخ تورم تولید‌کننده و مصرف‌کننده روند صعودی داشته‌اند، اما به نظر می‌رسد سرعت رشد تورم تولید بیشتر بوده است. در حال حاضر آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد تفاوت نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده و مصرف‌کننده به رقم ۱۳ واحد درصد رسیده است که این رقم نیز طی یک دهه اخیر بیشترین مقدار بوده است. در سال‌های گذشته که از میزان نرخ تورم هر دو سطح کم شده بود، فاصله دو نرخ تورم نیز کاهش یافته بود، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ماه‌های اخیر، با افزایش نوسان، فاصله این دو نرخ تورم نیز بیشتر شده است. بخشی از کالاهای تورم تولید‌کننده و مصرف‌کننده مشابه هم هستند، بنابراین این نوسان در هر دو به یک مقدار گزارش شده است، اما افزایش شکاف حاکی از آن است که در ماه‌های آتی، فشار تورم تولید‌کننده بر تورم مصرف‌کننده تداوم خواهد داشت و امکان دارد، حتی در صورت کاهش نرخ تورم تولید‌کننده، نرخ تورم مصرف‌کننده به روند افزایشی خود ادامه دهد. نکته قابل‌توجه این است که در اردیبهشت ماه سال‌جاری فاصله نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده و مصرف‌کننده در سطح صفر بوده، اما به فاصله چند ماه پس از انتقال نوسانات بازار ارز به بازارهای تولید و مصرفی کشور، شکاف نرخ تورم تولید‌کننده و مصرف‌کننده روند افزایشی قابل‌توجهی را ثبت کرده است. کارشناسان معتقدند نرخ تورم تولید‌کننده و مصرف‌کننده در بلندمدت دارای رفتار یکسانی هستند و در نتیجه می‌توان پیش‌بینی کرد که در ماه‌های آتی، بخشی از نرخ تورم تولید به مصرف انتقال یابد.

زیر گروه‌های تورم تولید‌کننده

در گزارش شاخص بهای تولید‌کننده که از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شود، ۷۰۸ قلم کالا و خدمات تولیدی در هشت گروه اصلی و سه گروه اختصاصی تقسیم‌بندی شده است. در این تقسیم‌بندی، کالاها و خدمات تولیدی در سه دسته‌بندی «کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری» (در این گزارش این گروه را به اختصار کشاورزی می‌نامیم)، «ساخت (صنعت)» و «خدمات» قرار می‌گیرند. در گزارش شاخص بهای تولید‌کننده، وزن هر یک از گروه‌ها اهمیت آن را در محاسبه شاخص بهای تولید‌کننده مشخص می‌کند. در این محاسبات، ضریب اهمیت کل شاخص مساوی عدد ۱۰۰ قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال گروه ساخت یا صنعت با ضریب اهمیت ۵۲ واحد حدود نیمی از وزن کل شاخص بهای تولید‌کننده را تشکیل می‌دهد. علاوه‌بر این، در گزارش شاخص بهای تولید‌کننده، گروهکشاورزی معادل ۱۷ درصد و کل خدمات نیز ۳۱ درصد از وزن کل را در اختیار دارند. بنابراین می‌توان عنوان کرد در مجموع حدود دوسوم وزن شاخص بهای تولیدی را کالاهای تولید‌کننده و حدود یک‌سوم وزن کل شاخص را خدمات تشکیل می‌دهد. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه بخش صنعت در شهریور به ۱/ ۶۱ درصد و نرخ تورم ماهانه این گروه به ۹/ ۱۳ درصد رسیده است. بنابراین به دلیل اهمیت این گروه، دلیل افزایش نرخ تورم را می‌توان تغییرات قیمتی گروه صنعت عنوان کرد. این گروه شامل بخش‌هایی نظیر تولید فرآورده‌های غذایی، فلزات، پوشاک، مواد شیمیایی، وسایل نقلیه موتوری، کاغذ، منسوجات و سایر گروه‌های با اهمیت است. نرخ تورم ماهانه گروه کشاورزی نیز در شهریور ۱/ ۸ درصد بوده و نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه ۳۷ درصد گزارش شده است. این گروه نیز شامل زیربخش‌هایی نظیر تولید محصولات کشاورزی و کاشت محصولات سالانه است. در شهریورماه سال‌جاری نرخ تورم گروه حمل‌و‌نقل ۷/ ۶ درصد بوده که نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه به ۳/ ۳۱ درصد رسیده است. این گروه نیز شامل حمل‌و‌نقل زمینی، هوایی، انبارداری و فعالیت پست و پیک است.