اورهال هواپیماهای غول‌پیکر روسی توسط متخصصان ارتش +تصاویر

پس از دوران دفاع مقدس و با ورود هواپیماهای ایلوشین به کشورمان پایگاه هوایی شیراز به محل اصلی استقرار این هواپیماها تبدیل شد و از آن زمان به بعد، اورهال هواپیماهای C-130 و ایلوشین نیروی هوایی در این پایگاه هم، انجام می‌شود.

هواپیمای ایلوشین 76 یک هواپیمای ترابری سنگین روسی با چهار موتور جت است که توانایی حمل 40 تن بار را دارد. این هواپیما 5 نفر خدمه شامل خلبان، کمک خلبان، افسر ناوبری، مهندس پرواز و یک نفر لود مستر(متخصص حمل بار) دارد.

این هواپیما در دهه 70 وارد نیروی هوایی ارتش شده و به عنوان یک هواپیمای ترابری سنگین بکارگیری می‌شود. ایلوشین 76  قابلیت انجام عملیات‌های تاکتیکی و ترابری را دارد و به همین دلیل عملیاتی بودن و حفظ توان آن، از اهمیت بالایی در نیروی هوایی ارتش برخوردار است.

از زمان تحویل این هواپیما به نیروی هوایی ارتش 27 سال می‌گذرد و متخصصان نهاجا طی این سال‌ها می بایست چند مرحله اورهال و تعمیر اساسی روی این هواپیما انجام می‌داده‌اند. در ابتدا متخصصان روس برای اورهال و تعمیر این هواپیما به نیروی هوایی کمک می‌کردند اما به دلیل تحریم‌ها این کمک‌ها ادامه نیافت و نیروهای فنی نهاجا خودشان اورهال این هواپیما را به عهده می‌گیرند.

در ادامه سفرمان به شیراز وارد بخش اورهال هواپیماهای ایلوشین در پایگاه هوایی شیراز که می‌شویم 2 هواپیمای ایلوشین را می‌بینیم که اورهال آنها تقریبا به مراحل پایانی رسیده و منتطر الحاق موتور هواپیما هستند.

ایلوشین های پایگاه شهید دوران که مراحل پایانی اورهال را طی می‌کنند

با کارشناس فنی اورهال این هواپیما هم صحبت می‌شویم. او در ابتدا هواپیما را برایمان معرفی می‌کند و می‌گوید:  این هواپیمای ایلوشین TD-76 است که برای حمل بار، حمل چترباز، حمل مجروح و بار ریزی از آن استفاده می‌شود. این هواپیما می‌تواند 40 تن بار با خود حمل کند و مجموعا این هواپیما می‌تواند با 190 تن وزن( وزن هواپیما، وزن سوخت و وزن بار)، تیک آف کند.

به هواپیما که نگاه می‌کنیم می‌بینیم یکی از موتورهای هواپیما سرجای خودش نیست از کارشناس اورهال در این باره می‌پرسیم. می‌گوید: یکی از موتورهای هواپیما را هنوز به هواپیما ملحق نکرده‌اند زیرا موتورها را باید به نوبت باز کنند و برای تعمیر ارسال کنند تا نقطه ثقل هواپیما به‌هم نخورد.

به سراغ هواپیمایی می‌رویم که 90 درصد اورهال آن  تکمیل شده و به گفته متخصصان پایگاه شیراز  طی یک ماه آینده به چرخه عملیاتی باز می‌گردد. پس از آنکه توضحیات کارشناس درباره روند کلی اورهال تمام می‌شود با او همراه می‌شویم تا به سراغ بخش‌های مختلف هواپیما برویم و توضیحات تخصصی او را بشنویم.

اورهال سیستم‌های الکترونیک

یکی از بخش‌های پیچیده در هر هواپیمایی بخش الکترونیک آن هواپیما است و برای همین تعمیر این بخش‌ کاری بسیار سخت و تخصصی است که دانش فنی بالایی را می‌‌طلبد. سختی کار آنجایی بیشتر می‌شود که بدانیم هواپیماهای روسی طوری طراحی می‌شوند که قطعات الکترونیک هر هواپیما فقط مختص خود آن هواپیما ساخته می‌شود و قابل استفاده روی هواپیمای دیگر نیست. یعنی نمی‌شود قطعات الکترونیک یک ایلوشین را روی ایلوشین دیگر نصب کرد. از کارشناس می‌پرسیم که چگونه توانستید بخش‌های الکترونیک هواپیما را تعمیر کنید؟

می‌گوید: قطعات الکترونیک و سایر قطعات این هواپیما را از جاهایی باید تامین کرد که مورد تایید کنترل کیفی باشد. خدا را شکر به مرحله‌ای رسیده‌ایم که تمام مراحل اورهال این هواپیما را خودمان انجام می‌دهیم. امروز در کنار هر نیروی با تجربه یک نیروی جوان هم قرار داده ایم تا این تجربیات به نسل جوان منتقل شود.

تجهیزات الکترونیک هواپیمای ایلوشین که توسط متخصصان پایگاه شهید دوران اورهال شده‌اند

در ادامه به بخش اطفاء حریق هواپیما می‌رسیم. ایلوشین دارای یک سیستم اطفاء حریق است که در مواقع اضطراری و زمانی که موتورهای هواپیما دچار آتش سوزی می‌شوند، این سیستم بکار افتاده و آتش سوزی موتورهای هواپیما را خاموش می‌کند. این سیستم از سه مخزن حاوی مواد اطفاء حریق در دو طرف هواپیما برخوردار است که هرگونه آتش سوزی در هواپیما را در مواقع لزوم، خاموش می‌کند.

اما متخصصان نیروی هوایی بابهره گیری از توان دانشگاه‌های کشور و جهاد خوکفایی پایگاه شهید دوران موفق‌شد‌ه‌اند هم مخازن و هم سیستم اطفا حریق هواپیماهای ایلوشین را اورهال کنند و هرجا نیاز به تامین قطعه داشته آن را در داخل کشور ساخته و روی هواپیما نصب کرده‌اند.

بخشی از سیستم اطفا حریق هواپیمای ایلوشین

اورهال کابین و سیستم‌های ناوبری

پس از دیدن بخش الکترونیک، به سراغ کابین هواپیما می‌رویم. کابین هواپیما بخش اصلی هدایت و ناوبری هواپیماست که از کنار هم قرار گرفتن فناوری‌های متخلف تشکیل می‌شود. اما هدیات هواپیما ایلوشین در دوبخش انجام می‌شود. یک بخش در کابین اصلی هواپیما و یک بخش هم در زیر کابین اصلی هواپیما که محل قرارگیری افسر ناوبری هواپیما است.

افسر ناوبری هواپیما وظیفه کنترل رادارهای هواپیما(رادار آب و هوا و رادار مسریابی) و تعیین مسیر دقیق حرکت هواپیما را برعهده دارد و همچنین اگر هواپیما مجهز به دوربین عکسبرداری باشد، وظیفه ثبت تصاویر نیز با این افسر است.

با پیچیدگی‌ و حساسیتی که این بخش از هواپیما دارد، اورهال آن کار آسانی نیست و شرکت سازنده هواپیما دانش فنی این کار را در نحصار خود دارد. اما متخصصان نیروی هوایی ارتش در پایگاه شهید دوران  به این حوزه تخصصی هم ورود کرده‌اند و موفق  شده‌اند ب اانحصار شکنی در تعمیر رادارها و سیستم ناوبری هواپیما، گام مهمی در تعمیرات سنگین ایلوشین بردارند.

کابین هواپیمای ایلوشین که بدست متخصصان پایگاه شهید دوران اورهال شده است

قطعات سیستم‌های ناوبری این هواپیما جزو تایم چنج اورهال (بازه تعمیراتی) نیست و باید دائما مورد چک و باز بینی قرار گیرد و هیمن موضوع موجب ایجاد اطمینان بالایی در صحت کار متخصصان نهاجا می‌شود.

متخصصان جوان نیروی هوایی ارتش به همراه متخصصان دانشگاه‌های کشور توانسته‌اند برخی قطعات سیستم ناوبری این هواپیما را که نیاز به تعویض داشته، خودشان بسازند  البته چون ساخت قطعات هواپیما از دانش فنی بالایی برخوردار است، قطعات ساخته شده توسط شرکت‌های داخلی باید از کنترل کیفی سفت وسخت نهاجا عبور کند تا روی هواپیما نصب شود.

اما در کابین این هواپیما دو بخش مهم دیگر هم وجود دارد. یکی سیستم های ارتباطی و رادیویی و یکی هم سیستم تهویه هوای داخل کابین وشیشه‌های هواپیما است.

در حوزه سیستم های رادیویی هواپیما هم تست‌ها و آزمایشات لازم را انجام می‌شود تا مشخص شود که آیا هواپیما می‌تواند با تمام فرکانس‌های مجاز، تماس بگیرد و یا قادر به برقراری ارتباط با مسافت‌های دور هست یا نه.

 در بخش‌های دیگر، اورهال تمام سیستم‌های داخل کابین وشیشه‌های هواپیما را تحت فشار هوا قرار می‌دهند تا از سالم بودن آنها اطمینان حاصل کنند. زیرا سیستم‌های هواپیما و شیشه‌های نباید در پرواز یخ بزنند. سال‌ها است که متخصصان صنایع اپتیک صنایع دفاع، موفق شده‌اند شیشه‌ انواع هواپیماها از جمله هواپیمای ایلوشین را خودشان بسازند.

مسئول اورهال هواپیماهای ایلوشین پایگاه شهید دوران اما از سختی‌های کار اورهال سیستم‌های الکترونیک ایلوشین برایمان می‌گوید: "در بحث اینسترومنت‌های(دستورالعمل‌ها) هواپیما هیچ گونه کوتاهی پدیرفته نیست البته ما اکثر این سیستم‌ها را تعمیر کرده‌ایم. در ابتدای امر که به این حوزه ورود پیدا کرده بودیم برای تعمیر این بخش‌ها پیش از پرواز آزمون و خطا انجام می‌دادیم. بارها شده بود که یک سیستم را تعمیر می‌کردیم و جواب نمی‌گرفتیم. اما آنقدر تلاش کردیم تا بالاخره موفق به تعمیر آن شدیم."

جالب است بدانید که در فرآیند چک و اورهال هواپیما، در حوزه سیستم‌ها مربوط به موتور هواپیما هم که شامل نشان‌گرهای داخل کابین است، موتور به دور صد در صد رسانده می‌شود تا تمام قسمت‌های مربوط به درجه حرارت داخل موتور، فشار روغن، فشار بنزین و درجه حرارت آنها، چک شده و ایرادیابی شود.

لاستیک‌های ایرانی روی ایلوشین روسی

 بخش دیگری از اورهال، روی سیستم‌های کنترل فرامین و ارابه‌های فرود هواپیما انجام می‌شود. در این بخش هواپیما روی جک های مخصوصی قرار می‌گیرد و تمامی چرخ‌ها و ارابه‌عهای فرود هواپیما باز شده و مورد چک وارزیابی قرار می‌گیرند. پس از آن قطعات معیوب برای تعمیر و یا تعویض به کارگاه‌های پایگاه‌ شیراز و یا فرماندهی آماد نهاجا در تهران ارسال می‌شوند.

متخصصان پایگاه شهید دوران در حال تعمیر ارابه‌های فرود و تعویض لاستیک‌های هواپیما

در بیرون هواپیما، از کارشناس اورهال درباره لاستیک‌هایی که در ایلوشین استفاده می‌کردند پرسیدم. گفت از زمانی که شرکت های داخلی موفق به تولید لاستیک هواپیما شده‌اند در این هواپیما هم از لاستیک‌های ساخت شرکت‌های ایرانی استفاده می‌کنیم، چون این لاستیک‌ها بسیار بهتر از لاستیک‌های خارجی عمل می‌کنند و مقاومت بهتر و طول عمر بیشتری دارند.

او اشاره به لاستیک هواپیما اشاره کرده و با افتخار، نام یک شرکت ایرانی را که روی آن نقش بسته به ما نشان می‌دهد و می‌گوید، مدت‌ها برای تامین این لاستیک‌ها مشکل داشتیم وکسی به ما لاستیک این هواپیما را نمی فروخت  اما امروز با افتخار لاستیک‌هایی در داخل کشور ساخته می‌شود که از نمونه خارجی بهتر هستند.

در بخش بعدی نوبت به سیستم‌های لودمستر یا حمل بار این هواپیما می‌رسد. یکی از خدمه هواپیماهای ایلوشین افسر لود مستر یا متخصص حمل بار این هواپیما است. وظیفه این فرد آن است که با توجه بهمقصد پرواز هواپیما تعیین می‌کند که هواپیما یابد چه میزان سوخت دریافت کرده و چه میزان بار می‌تواند با خود حمل کند. همچنین نوع بسته بندی بار و نحوه چینش آن در هواپیما هم به عهده افسر لودمستر هواپیما است.

جرثقیل حمل بار در هواپیمای ایلوشین

قسمت بار هواپیمای ایلوشین و محل استقرار لودمستر هواپیما

جایگاه استقرار افسر لود مستر هواپیما در قسمت بار و پشت جایگاه خلبان است. در این قسمت یک صندلی تعبیه شده که لود مستر وری آن نشتسه و در کنار او هم تمامی سیستم‌های مورد نیاز برای کنترل جرثقیل‌ها و حمل بار هواپیما قرار گرفته‌اند. در هواپیمای ایلوشین 4 چرثقیل در دو طرف قسمت بار هواپیما تعبیه شده است که هرکدام توان جابجایی 2.5 تن بار را دارند و به وسیله آنها بار را داخل هواپیما جابه جا می‌کنند.

باری اورهال این بخش هم مانند سایر بخش‌های هواپیما ابتدا باید تمامی بخش های مربوطه باز شده، مورد چک و باز بینی قرا بگیرند و در صورت بروز هرگونه ایراد آنها بر طرف می‌شوند. اما پیچیدگی این بخش از هواپیما زمانی مشخص می‌شود که بدانیم در ساختار آن تلفیقی از قطعات الکترونیکی و مکانیکی با هم بکار رفته‌اند و تعمیر آن مهارت خاصی می‌خواهد و متخصصان نیروی هوایی به ایت توانمندی رسیده‌اند که این بخش را هم تعمیر و اورهال کنند.

انحصار شکنی نهاجا در تعمیر موتورهای ایلوشین

اما شاید مهمترین دستاورد متخصصان پایگاه شهید دوران شیراز، تعمیر و اورهال موتورهای هواپیمای ایلوشین است. در حوزه اورهال، تعمیر اساسی موتورهای هواپیما تنها در اختیار کشورهای سازنده هر هواپیما است و دانش فنی تعمیر آن تنها در اختیار شرکت‌های سازنده هواپیما است. اما متخصصان پایگاه شهید دوارن نهاجا با ورود به حوزه تعمیر و اورهال موتورهای هواپیمای ایلوشین کار بزرگی انجام داده‌اند و به حوزه انحصاری تعمیر موتور ورود کرده‌اند.

متخصصان پایگاه شهید دوران در حال پیاده سازی و تعمیر موتورهای هواپیمای ایلوشین

متخصصان پایگاه شهید دوران حتی تجهیزات باز کردن موتور از بال هواپیما را هم خودشان ساخته‌اند و در تمامی مراحل تعمیر موتور این هواپیما به خودکفایی رسیده‌اند.به کارگاه تعمیر موتور هواپیمای ایلوشین هم سری زیدیم و از نزدیک در جریان دستاوردهای متخخصان نهاجا قرار گفتیم. ماجرای تعمیر موتورهای این هواپیما را در قسمت های بعدی این پرونده ذکر خواهیم کرد.