کاغذِ سفید؛ به سقوط دولت می انجامد یا سقوط دینار؟

به گزارش اقتصادنیوز، چند روز قبل و پیش از آن‌که بانک مرکزی عراق مفاد پیش‌نویس قانون بودجه دولت برای سال 2021 را اعلام کند، پلیس ضدشورش عراق به محوطه بیرونی مقر بانک مرکزی در مرکز شهر بغداد اعزام شد. پیش‌بینی می‌شد با انتشار این پیش‌نویس موجی از خشم و اعتراض بار دیگر عراق را در بر گیرد.

حساسیت‌‌برانگیزترین بند بودجه مربوط به تصمیم بانک مرکزی در کاهش 22 درصدی نرخ ارزش دینار در برابر دلار است. به گفته بانک مرکزی عراق، این کاهش در نتیجه بحران شدید نقدینگی ناشی از پایین بودن قیمت نفت صورت گرفته است. در حال حاضر نرخ رسمی دلار 1180 دینار است، در حالی که در بودجه سال آینده 1450 دینار پیش‌بینی شده است. 

نخستین کاهش نرخ ارز عراق در دهه گذشته

این اولین کاهش نرخ ارز است که دولت عراق طی یک دهه‌ گذشته انجام داده است. مسئله‌ای که خشم مردم را برانگیخته است، چرا که معتقدند دولت برای تامین هزینه‌های خود جیب آن‌ها را نشانه رفته است. کاهش احتمالی ارزش دینار خیابانها را در التهاب فرو برده است. در حالی که هفته گذشته در صرافی‌ها دلار با ارزشی در حدود  1300 دینار مبادله می‌شد، در حال حاضر این مبلغ به بالاتر از 1400دینار رسیده است.

از زمان سقوط قیمت نفت در اوایل سال جاری، عراق با یک بحران نقدینگی بی‌سابقه دست به گریبان است. دولت این کشور صادرکننده نفت، برای پرداخت حقوق ماهیانه کارمندان و بازنشستگان مجبور به استقراض 5 میلیارد دلار از بانک مرکزی شده است؛ کشوری که درآمد نفت 90 درصد بودجه‌اش را تشکیل می‌دهد. تلاش‌ها برای اصلاحات اقتصادی نیز تاکنون در این کشور ناکام مانده و تا به امروز دولت برای اجرای برنامه‌های خود اقدام به وام‌گیری کرده است.

سیاستهای ضعیف دولت عراق عامل کسری بودجه

بانک مرکزی عراق این اقدام را حاصل توافق نخست وزیر، وزیر دارایی و قانونگذاران اعلام و تأکید کرده کاهش ارزش دینار تنها برای یک بار اتفاق می‌افتد. بر اساس بیانیه این بانک، سیاست‌های ضعیف اقتصادی طی دهه گذشته مسبب این وضعیت است و این بانک چاره‌ای جز مداخله ندارد، زیرا برنامه‌ریزی اقتصادی ضعیف و سیاست‌های مالی سیاستمداران عراقی، این کشور را به یک کشور صرفا صادر کننده نفت خام تقلیل داده و بخش عمده‌ای از دارایی‌های دولت صرف پرداخت هزینه‌های جاری می‌شود. با شرایط فعلی پیش‌بینی می‌شود دولت عراق در سال آینده دچار 40 میلیارد کسری بودجه باشد.

سیاست‌های اصلاحی دولت مصطفی الکاظمی که کاغذ سفید نامیده می‌شود به شدت بر روی کاهش سهم دستمزد کارمندان در بودجه متمرکز شده است. پیش از این علی علاوی ، وزیر دارایی ، گفته بود که در مذاکرات با صندوق بین‌المللی پول کاهش نرخ برابری دینار در برابر دلار به طور جدی مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهاد صندوق بین‌المللی پول نرخ 1600 دینار در برابر دلار بوده است. 

پیش بینی تورم سنگین در عراق

اگر چه یکی از مقامات دولت عراق گفته گزینه‌های چندانی برای انتخاب وجود ندارد و ذخایر ارزی عراق تا سال آینده به زیر 20 میلیارد دلار می رسد، اما رسمی شدن این نرخ منوط به تائید پارلمان است. ژوئن 2021 عراق شاهد برگزاری انتخابات پیش از موعد است،  این در حالی است که از دیروز شهرهای مختلف عراق صحنه اعتراض به این پیشنهاد هستند. 

همین یک ماه پیش معترضان در استان سلیمانیه ساختمان‌های دولتی را به دلیل تأخیر در پرداخت حقوق سوزاندند. روز دوشنبه، صدها نفر در میدان تحریر بغداد گرد هم آمدند و خواستار تغییر دولت شدند. بر روی تابلویی که معترض جوانی در دست داشت نوشته شده بود: دولت باید قبل از دینار سقوط کند. معترضان معتقدند که این طرح از سویی باعث کاهش درآمدهای مردمی شده که بخش عمده‌شان در استخدام دولت هستند و از سوی دیگر تورم سنگینی را هم در پی خواهد داشت.

رسانه‌ها علاوه بر اعتراضات در بخش‌های مختلف کشور، خبر از افزایش قیمت مواد غذایی و هجوم مردم برای خرید انبوه مواد غذایی داده‌اند. اکنون باید دید در روزهای آتی بازی خطرناک دلار و دینار چه کسی را به زیر خواهد کشید. دولتی که در پی اصلاحات اقتصادی است و یا مردمی که زیر فشارهای فزاینده اقتصادی تاب‌آوری‌شان را از دست داده‌اند.