چین مشتری اصلی گل محمدی ایران | «رز طائف» تهدیدی برای ایران در بازار جهانی است؟

به گزارش اقتصادنیوز، اخیرا خبری در رسانه‌ها منتشر شده مبنی بر ثبت گل محمدی به نام عربستان، که به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها واکنش‌های گسترده‌ای به‌دنبال داشت. برخی از منابع گزارش کرده‌اند که گل محمدی، یکی از محصولات شاخص و فرهنگی ایران، است و این خبر موجب نگرانی‌هایی در خصوص حقوق مالکیت معنوی این محصول در سطح جهانی و تاثیر آن بر موقعیت ایران در بازارهای جهانی شده است.

اما داستان چیست و تولید «گل محمدی عربی»، که در محدوده خاص جغرافیایی عربستان صورت می‌گیرد، چطور توانسته ثبت شود؟ بر اساس اطلاعات موجود، اقدام به ثبت گل محمدی به نام عربستان در تاریخ ۲۵ ژوئن ۲۰۲۳ (۴ تیر ۱۴۰۲) توسط مقامات عربستانی در سازمان مالکیت فکری عربستان سعودی صورت گرفته است. این ثبت به‌عنوان یک محصول محلی و با عنوان «رز عربی» یا «رز طائف» در محدوده جغرافیایی خاص عربستان انجام شده است.

به عبارت دیگر، این ثبت تنها مربوط به کیفیت گل محمدی در یک منطقه خاص از عربستان است و نه به‌عنوان یک ثبت جهانی که تمامی انواع گل محمدی تولید شده در سطح جهانی را شامل می‌شود صورت گرفته است. در حقیقت، این ثبت به‌طور دقیق به ویژگی‌های خاص گل محمدی کشت‌شده در منطقه طائف عربستان، که به‌دلیل شرایط اقلیمی و جغرافیایی منحصر به فرد خود عطر و کیفیت خاصی دارد، اشاره دارد.

علاوه بر عربستان، ترکیه هم در حال ثبت عصاره گل محمدی به نام عصاره اسپارتا در اتحادیه اروپا است و شنیده‌ها حکایت از آن دارد که بلغارستان هم در این خصوص اقداماتی صورت داده است.

با توجه به اینکه گل‌محمدی به نام ایران در بازار جهانی شناخته می‌شود، این سوال مطرح می‌شود که چرا مسوولین کشور و متولیان این بخش تاکنون در این خصوص اقدامی صورت نداده‌اند.

گل محمدی به نام عربستان ثبت جهانی نشده

در این خصوص حسین حسینی پژوهشگر دارو‌های گیاهی در گفت و گو با «اقتصادنیوز» در خصوص اقدام صورت گرفته از سوی عربستان به این نکته اشاره می‌کند که در ابتدا باید بگویم که موضوعی که در برخی از رسانه‌ها در مورد ثبت جهانی گل محمدی به نام عربستان مطرح شده، نیاز به دقت و بررسی بیشتری دارد. باید تصریح کنم که گل محمدی به نام عربستان به‌طور خاص و به‌عنوان یک محصول "لوکال" ثبت شده است و نه به‌عنوان یک محصول جهانی. یعنی این ثبت مربوط به یک منطقه جغرافیایی خاص است و کیفیت گل محمدی در آن منطقه را منعکس می‌کند. این ثبت، هیچ ربطی به ثبت جهانی گل محمدی ندارد و برخی از رسانه‌ها به اشتباه این موضوع را به‌عنوان ثبت جهانی معرفی کرده‌اند.

به گفته حسینی، در حقیقت، ما می‌دانیم که برای ثبت جهانی یک محصول، باید پیشینه‌ای قابل توجه از تولید و فرآوری آن محصول در کشور مربوطه وجود داشته باشد. عربستان هیچ پیشینه‌ای در تولید گل محمدی ندارد و به‌طور طبیعی نمی‌تواند این محصول را به‌عنوان یک تولید جهانی ثبت کند. بنابراین، به‌طور قطع می‌توانم بگویم که گل محمدی به‌عنوان یک محصول جهانی در نام عربستان ثبت نشده است.

کوتاهی ایران در ثبت گل‌محمدی

این کارشناسان حوزه گیاهان دارویی در خصوص اینکه چرا ایران گل محمدی را به‌عنوان یک محصول جهانی ثبت نکرده و آیا کوتاهی‌ها و ضعف‌هایی در این زمینه وجود داشته است نیز به این نکته اشاره می‌کند به طور قطع کوتاهی‌هایی در این زمینه وجود داشته است. یکی از مشکلات اصلی در این حوزه، عدم توجه کافی به صنعتی‌سازی و فرآوری گل محمدی در داخل کشور است. ما به‌طور سنتی بر روی بخش‌های سنتی تولید گل محمدی تمرکز کرده‌ایم و کمتر به فرآوری و تولید محصولات جانبی از گل محمدی پرداخته‌ایم. در کشورهای دیگر مانند «ترکیه» و «بلغارستان»، این توجه به فرآوری و تولید محصولات مختلف از گل محمدی به‌طور جدی پیگیری شده است، و به همین دلیل آن‌ها از ما جلو زده‌اند. اگر ما همچنان به این مسیر سنتی ادامه دهیم، احتمالاً در آینده هم شاهد از دست دادن موقعیت‌های جهانی خواهیم بود.

او در ادامه افزود: در جلساتی که ما قبلاً در کانون گل محمدی داشتیم و با همکارانی که در این حوزه فعال بودند، همواره بر اهمیت ثبت و حفظ هویت گل محمدی تاکید می‌کردیم، اما متاسفانه هیچ اقدام مؤثری در این زمینه صورت نگرفت. در واقع، اگر سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها به‌طور جدی وارد عمل می‌شدند و برای ثبت جهانی گل محمدی تلاش می‌کردند، شاید امروز این موضوع مطرح نمی‌شد.

حسینی در ادامه با این نکته اشاره می‌کند که ترکیه هم در این خصوص اقداماتی صورت داده‌ است و دلیل اقدام این کشور به این موضوع باز می‌گردد که کشورهایی مثل ترکیه، بحث فرآوری عصاره گل محمدی و توسعه محصولات مربوط به اون به یک صنعت تبدیل شده که به شدت ارزش افزوده داره. این در حالی است که ایران هنوز در بخش سنتی‌تر فرآوری این محصول به سر می‌برد و این نکته می‌تونه یه ضعف ساختاری و اقتصادی بزرگ باشه. برای مثال، در زمینه عصاره‌گیری و محصولات فرعی گل محمدی، بسیاری از کشورها هنوز نتونسته‌اند به طور جدی ورود کنند، که این فرصت خیلی خوبی برای ایران محسوب می‌شود.

چین مشتری اصلی گل محمدی ایران

با توجه به اقدام صورت گرفته این سوال مطرح می‌شود که ایران چه جایگاهی در بازار جهانی گل‌محمدی دارد، در این خصوص حسینی به این نکته اشاره می‌کند که، ایران در حال حاضر جایگاه خوبی در بازار جهانی محصولات گل محمدی دارد. در حوزه گلاب و اسانس گل محمدی، ایران در حوزه خلیج فارس به خوبی شناخته شده است. برخی شرکت های ایرانی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گلاب و اسانس گل محمدی به کشورهای مختلف هستند. همچنین، حجم بالایی از محصولات مرتبط با گل محمدی، از جمله غنچه و گلبرگ، به کشورهای مختلف صادر می‌شود. از نظر شهرت جهانی نیز، ایران نسبت به کشورهای ترکیه و بلغارستان اعتبار خاصی دارد.

وی در ادامه افزود: اگر بخواهیم در بازار جهانی رقابت کنیم، باید بیشتر به فرآوری و صادرات محصولات جانبی مانند عصاره گل محمدی توجه کنیم. در حال حاضر، بسیاری از کشورها به‌ویژه چین، از جمله مشتریان اصلی گل محمدی ایران هستند و به‌دنبال خرید گل، غنچه، گلبرگ خشک شده، و عصاره آن هستند. به‌طور کلی، تقاضا برای گل محمدی ایرانی در بازار جهانی بسیار بالا است و اگر ما بتوانیم در زمینه فرآوری و نوآوری در محصولات گل محمدی بیشتر فعال شویم، قطعامی‌توانیم جایگاه بهتری در بازارهای جهانی پیدا کنیم.

به گفته حسینی، عمده تقاضا برای گل محمدی ایرانی از کشورهای چین و کشورهای حوزه خلیج فارس است. چین به‌ویژه در خرید گل محمدی و اسانس آن پیشتاز است. این کشور گل محمدی را برای تولید اسانس و محصولات مختلف مرتبط با آن استفاده می‌کند. علاوه بر چین، کشورهایی مانند امارات متحده عربی، عربستان سعودی و قطر نیز به‌طور مرتب گل محمدی و محصولات جانبی آن را از ایران وارد می‌کنند.