اقتصاد ایران از ابتدای دهه 1340 تا انقلاب اسلامی به روایت غنی نژاد/ چرا پهلوی دوم تیم برنده خود را از زمین بازی خارج کرد؟

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، زمانی که گمان آن می‌رفت که یک و نیم قرن فراز و نشیب‌ پس از جنگ‌های ایران و روس به تدریج در حال رسیدن به ساحل امن است؛ زمانی که امید در حال جان گرفتن بود؛ زمانی که نه‌تنها روند انحطاط متوقف شده‌بود؛ بلکه، ما در مسیر رونق قرار گرفته‌بودیم؛ ناگهان همه‌چیز در چشم برهم‌زدنی تغییر پیدا کرد. تغییری که ایران را وارد یک ریل تاریخی دیگر نمود و دهه 40، برای همیشه به مثابه یک حسرت در حافظه تاریخی ایرانیان باقی ماند. حسرتی که همواره با یک پرسش همراه است؛ پرسشی از این قسم که چرا وقتی همه‌چیز خوب پیش می‌رفت، ما تصمیم به تغییر مسیر گرفتیم؟

دهه 1340 نزد همگان معروف به دهه طلایی اقتصاد ایران است. دهه‌ایی که میانگین سالانه نرخ رشد اقتصادی بالای 10 درصد و میانگین سالانه نرخ تورم نیز کمتر از 3 درصد بود. آماری محسورکننده که باعث شد تا نام تکنوکرات‌های آن دوره همچون عالیخانی تا ابد در یاد ایرانیان بماند. آماری خیره‌کننده که اقتصاد ایران را در کنار اقتصادهای نوظهوری همچون کره‌جنوبی قرار می‌داد و مضاف بر این، از آن با عنوان نمونه‌های موفق رشد و توسعه اقتصادی یاد می‌شد.

این دهه طلایی با رویداد مهمی آغاز شد. رویدادی که سرآغاز فصل جدیدی در تاریخ ایران بود. فصل جدیدی که پایان آن نیز با رویداد غیر قابل انتظاری همراه بود. اصلاحات ارضی یا به صورت کامل‌تر، انقلاب سفید در سال 1341 سرآغاز فصل نوینی در تاریخ ایران بود. فصلی که هر چند آسیب‌های جدی به بخش کشاورزی وارد ساخت؛ اما، درخشش بخش صنعت اقتصاد ایران را به دنبال خود ایجاد کرد. درخششی که با هجوم درآمدهای نفت در ابتدای دهه 50 شمسی خیلی زود به روزهای خوش اقتصاد ایران پایان داد.

کنفرانس رامسر در تابستان 1353و تاسیس حزب رستاخیز در زمستان همان سال، در میانه بهت تکنوکرات‌ها پایان این دوره طلایی را اعلام کرد. دوره طلایی جای خود را به دوره‌ایی داد که قصد داشت که در یک شب راه صد ساله را طی کند. اما، همانگونه که هرگز این مهم در تاریخ محقق نشده‌بود؛ این‌بار نیز محقق نشد. اما، داستان اقتصاد ایران به اینجا محدود نماند. اقتصاد کشور تمام دستاوردهای دهه 40 را یکی‌ پس از دیگری از دست داد و زمانی عزم جبران نمود که دیگر دیر شده‌بود.

اینکه چرا دستگاه پهلوی دوم تصمیم به این‌چنین تغییر رویه‌ایی داد، همواره محل پرسش اهل فن علوم انسانی بوده‌است و خواهد‌بود. در خصوص چرایی انقلاب سفید، رشد و توسعه در دهه 40 و تغییر رویه اقتصادی در دهه 50، تاکنون روایت‌های مختلفی بیان شده‌است. لکن، این موضوع آنقدر پیچیده است که هر چه به آن بپردازیم، اندک است. از این روی، ما در این برنامه پای صحبت‌های دکتر موسی غنی‌نژاد نشسته‌ایم تا بار دیگر، قصه اقتصاد ایران را از ابتدای دهه 1340 تا انقلاب اسلامی مرور کنیم و دنبال پاسخ این پرسش باشیم که چرا پهلوی دوم تیم برنده خود را از زمین بازی خارج ساخت؟