رقص ناموزون واشنگتن و تحریرالشام؛ چگونه الجولانی در اولویت کاخ سفید قرار گرفت؟

به گزارش اقتصادنیوز، جنگ داخلی 13 ساله سوریه در دسامبر به طور ناگهانی پایان یافت، زمانی که شورشیان وابسته به گروه اسلامی "هیئت تحریرالشام" (HTS) از دژهای خود در شمال غرب کشور به سمت جنوب پیشروی کردند و باعث سقوط دولت بشار اسد شدند.

در مدت چند هفته، دولتی که شش دهه بر سر کار بود به پایان رسید. هیئت تحریرالشام، تحت رهبری احمد الشرع عملگرایی که اکنون حکومت سوریه را هدایت می‌کند. با این حال، سوالات بسیاری در مورد اینکه چگونه الشرع کشوری متنوع و پرتنش را متحد خواهد کرد، آیا قادر به مهار عناصر سخت‌گیر هیئت تحریرالشام خواهد بود و آیا می‌تواند حمایت دیگر جوامع سوریه را جلب کند و رویکردی معتدل داشته باشد؟ این عبارات بخشی از یادداشت فارن افرز است که اقتصادنیوز آن را در سه بخش ترجمه کرده که بخش نخست آن با عنوان «کردها در آینده پسااسد؛ مانور ترکیه بر گسل‌های قومی در شام/ آیا آنکارا و واشنگتن هم‌صدا می‌شوند؟» و بخش دوم با تیتر «پشت پرده خلع سلاح پ‌ک‌ک؛ هم‌صدایی پنهان آنکارا و واشنگتن در شام/ ترامپ کردهای سوریه را قربانی می‌کند؟» منتشر شده و بخش سوم و نهایی در ادامه آمده است.

بازنگری در تحریم‌های آمریکا علیه سوریه

برای کمک به دولت دمشق در تثبیت وضعیت سوریه و مبارزه مؤثر با داعش، ایالات متحده باید در سیاست تحریم‌های خود بازنگری کند. برآورد بانک جهانی در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد بازسازی سوریه پس از ویرانی‌های گسترده جنگ داخلی، بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. در حالی که مردم این کشور نیازمند کمک‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی‌اند، تحریم‌های ایالات متحده جریان سرمایه و کالا را که سوریه به‌شدت به آن نیاز دارد، مسدود کرده‌اند.

در ژانویه، کارآفرینان سوری تأکید کردند که معافیت‌های موقتی دولت بایدن برای بخش انرژی و کمک‌های بشردوستانه، با مقیاس نیازهای بازسازی تناسبی ندارد. حتی اگر دولت آمریکا نخواهد همه تحریم‌ها را لغو کند، می‌تواند معافیت‌های یک‌ساله و قابل تمدید برای بخش‌های کلیدی مانند مالی، ساخت‌وساز، بهداشت، آموزش، حمل‌ونقل و کشاورزی اعمال کند. چنین اقداماتی بار مالی برای دولت آمریکا نخواهد داشت، اما می‌تواند مسیر را برای کمک کشورهای منطقه و سرمایه‌گذاران خصوصی هموار سازد. مانع اصلی، تحریم‌های ثانویه‌ای است که انگیزه سرمایه‌گذاران را سرکوب می‌کند.

در غیاب چنین سرمایه‌گذاری‌هایی، سوریه در شرایط بحرانی باقی خواهد ماند و ناتوان از مقابله با تهدید داعش، همان‌گونه که بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۴ شاهد بودیم.

چرخش سیاست غرب؛ فرصتی برای سازش، نه سلطه

حمایت از انتقال قدرت در سوریه نباید به معنای خیانت به کردها تلقی شود. امنیت و رفاه کردها و دیگر اقلیت‌ها منوط به آن است که دولت آینده، حقوق برابر همه شهروندان را به رسمیت بشناسد. هنوز مشخص نیست که گروه تحریرالشام تا چه حد به ایجاد دموکراسی متعهد است، اما وضعیت فعلی در مناطق تحت کنترل دولت جدید نسبت به دوران حزب بعث، از آزادی‌های بیشتری حکایت دارد؛ اعتراضات مسالمت‌آمیز برگزار می‌شود، مناسک مذهبی اقلیت‌ها آزادانه برگزار می‌گردد و نشانه‌هایی از تنوع فرهنگی و دینی دیده می‌شود.

دونالد ترامپ در توییتی در ۸ دسامبر، پس از خروج بشار اسد از کشور، تأکید کرد که آینده سوریه باید توسط خود سوری‌ها رقم بخورد. این دیدگاه، هرچند جنجالی، حامل یک حقیقت کلیدی است؛ تدوین قانون اساسی جدید، شامل احتمالاتی مانند غیرمتمرکزسازی و فدرالیسم، باید فرایندی بومی، تدریجی و صبورانه باشد. این قانون، مقدمه‌ای برای انتخابات و آغاز دموکراسی واقعی خواهد بود؛ انتخاباتی که تنها زمانی معنا دارد که با حاکمیت قانون و تضمین آزادی‌های سیاسی و فردی همراه باشد.

کشورهای غربی باید تمرکز خود را بر تشویق دولت جدید سوریه به رعایت حقوق تمام شهروندان معطوف کنند و از دخالت مستقیم یا تقسیم‌بندی اقلیت‌ها بر مبنای قومیت یا مذهب خودداری ورزند.

آمریکا باید نیروهای دموکراتیک سوریه را ترغیب کند که در ساختار جدید کشور ادغام شوند. حضور نظامیان آمریکایی باید محدود و دارای جدول زمانی مشخص باشد. ادغام گروه‌های کردی و عرب در ارتش جدید سوریه و مذاکره بر سر ترتیبات انتقالی، باید شامل بازگشت خدمات دولتی، کنترل مرزها و بازگشایی نهادهای اداری مرکزی باشد.

واشنگتن نیازی به ورود به جزئیات این مذاکرات ندارد. بلکه باید پیامی روشن به دمشق ارسال کند؛ اگر دولت جدید درصدد حذف مدیریت خودمختار یا تحمیل انتقال بدون همکاری با کردها باشد، این اقدام خطر درگیری‌های تازه را به همراه دارد و روند لغو تحریم‌ها را متوقف خواهد کرد.

همزمان، پیام به کردها نیز باید شفاف باشد؛ اکنون زمان سازش‌های دشوار در زمینه مسائل امنیتی و اداری فرا رسیده است. آمریکا نباید برای اختصاص سهمیه‌های خاص قومی یا مذهبی در ساختار جدید سوریه فشار بیاورد؛رویکردی که در عراق جواب نداد و تحریرالشام نیز آن را رد می‌کند.

راه ساختن یک دموکراسی واقعی در سوریه، از مسیر مشارکت عمومی و تضمین آزادی‌های سیاسی و فردی می‌گذرد. این مسیر، هرچند کند و دشوار، اما باید توسط خود سوری‌ها طی شود؛ نه با نسخه‌پیچی خارجی و نه با مداخله نظامی.