تئوریسین«همه چیز» در ایستگاه آخر

مهم‌ترین کار پژوهشی هاوکینگ نظریه «تابش هاوکینگی» بود که برگشت‌پذیر بودن اطلاعات از سیاه‌چاله‌ها ادعا می‌کرد. هاوکینگ به واسطه تالیف نظریات پیچیده فیزیکی به زبان همه‌فهم یکی از شناخته‌شده‌ترین دانشمندان قرن بیست‌ویک بود. «دنیای اقتصاد» در این گزارش به بهانه مرگ خالق «تئوری همه‌چیز» به بررسی زندگی و نظریات علمی استیون هاوکینگ پرداخته ‌است.

پایان اعجوبه معلول

روز سه‌شنبه «استیون هاوکینگ» فیزیکدان و کیهان‌شناس بریتانیایی در ۷۶ سالگی درگذشت. هاوکینگ درآغاز دهه سوم از زندگی خود دچار بیماری «خواب‌اندامی» شده‌ و توان حرکتی و قوه تکلم خود را به کلی از دست داده ‌بود. با این‌وجود کارهای علمی او به خصوص در زمینه «سیاه‌چاله‌ها»، «گرایش کوانتومی» و «نقاط تکینگی» هاوکینگ را به یکی از برجسته‌ترین فیزیکدانان قرن بیست‌ویکم تبدیل کرد. هاوکینگ پس از سپری کردن دوره لیسانس در دانشگاه آکسفورد به‌عنوان شاگرد اول وارد دوره تحصیلات تکمیلی در دانشگاه کمبریج شد. در یکی از روزهای پایانی تحصیل، استیون در اثر سرخوردن از پله‌های دانشکده دچار ضربه مغزی شد و برای مدتی حافظه خود را از دست داد. تکرر این حادثه برای دانشمند جوان نشانه بیماری خطرناکی بود. بیماری «ADL» که به گفته پزشک رفته رفته توان حرکت را از هاوکینگ می‌گرفت و در عرض سه سال به زندگی وی خاتمه می‌داد. باخبر شدن از این بیماری استیون را برای مدتی،«در انتظار مرگ» به خلوت فرستاد تا اینکه آشنایی و ازدواج با «جین وایلد» بار دیگر استیون را به پشت میز کار خود فرستاد. استیون در ۲۳ سالگی تحصیلات دکترای خود را آغاز کرد و توانست از رساله دکترای خود با عنوان «خواص جهان در حال بسط» دفاع کند. با پیشرفت بیماری هاوکینگ رفته رفته اعصاب حرکتی او به‌طور کامل از کار افتاد. با این وجود شرکت سوییفت بریتانیا با استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی دستگاهی ساخت که می‌توانست با برآورد ذهن فیزیکدان معلول به جای او صحبت کند. با وجود استفاده از هوش مصنوعی برای تکلم، هاوکینگ هوش مصنوعی پیشرفته را تهدیدی برای نوع بشر می‌شمرد چرا که عقیده داشت با پیشرفت هوش مصنوعی سرعت بازطراحی این پدیده‌جدید از توانایی بیولوژیک بشر فراتر خواهد رفت. به همین دلیل هاوکینگ معتقد بود باید مرز مشخصی برای پیشرفت هوش مصنوعی در نظر گرفته ‌شود. هاوکینگ که عضو دپارتمان ریاضیات کاربردی و فیزیک نظری دانشگاه کمبریج بود توانست به «کرسی لوکاس» نیز دست پیدا کند. موقعیتی آکادمیک که پیش از هاوکینگ در اختیار دانشمندانی چون نیوتون و دیراک نیز بوده است. هاوکینگ به‌‌رغم تمرکز بر مفاهیم پیچیده علمی، در بین عموم مردم بسیار شناخته‌شده بود، تا حدی که در میان عموم به‌عنوان «انیشتین دوم» شناخته می‌شود. عنوانی که البته بسیاری از فیزیکدانان برجسته از آن استفاده نمی‌کنند. هاوکینگ در نهایت روز یکشنبه در سن ۷۶‌سالگی در منزلش در کمبریج درگذشت.

تئوری همه‌چیز

هاوکینگ با انتشار مقاله‌ای درباره تابش سیاه‌چاله‌ها به شهرت رسید. تا پیش از انتشار مقالات هاوکینگ اغلب فیزیکدانان سیاه‌چاله را دارای تراکم بی‌نهایت می‌دانستند که در نتیجه هر جسمی در میدان این گرانش عظیم تحت تاثیر قرار گرفته و به «نقطه تکینگی» سیاه‌چاله سقوط می‌کند. منظور از نقطه تکینگی نقطه‌ای است که میدان گرانش در آن از هر عددی بزرگ‌تر است. هاوکینگ در این مقاله ادعا کرد شدت تراکم سیاه‌چاله‌ها به حدی نیست که هرجسمی از آنها گریزناپذیر باشد و نور و برخی دیگر از امواج قادرند از سیاه‌چاله نیز ساطع شوند. در نتیجه تحت این فرض سیاه‌چاله‌ها نیز در حال از دست دادن ماده دچار «تبخیر» و مرگ خواهند شد. به عقیده هاوکینگ برخی از سیاه‌چاله‌های کوچک که در زمان پیدایش زمین به‌وجود آمده‌اند به احتمال بسیار در حال حاضر در حال مرگ هستند. پدیده‌ای که البته تا کنون نشانه خارجی از آن به ثبت نرسیده ‌است. طرح این قضایا تقریبا همزمان بود با کشف تابش زمینه کیهانی و منجر به پذیرش مهبانگ یا انفجاربزرگ شد. این کار هاوکینگ زمینه‌ساز تحولی جدی در کیهان‌شناسی شد. پس از آن بالاخره کیهان‌شناسان پذیرفتند که عالم ما از یک انفجار بزرگ شروع شده و در حال انبساط است. شهرت هاوکینگ در میان عموم نیز بیشتر به کتاب‌هایی برمی‌گردد که تلاش کرده‌اند مفاهیم پیچیده فیزیکی را به زبان عمومی بیان کنند. در این بین کتاب «تاریخچه مختصر زمان» یا «از انفجار بزرگ تا سیاه‌چاله‌ها» توانست رکورد فروش آثار علمی در جهان را جابه‌جا کند. کتاب «جهان در پوست گرد» نیز که در سال ۲۰۰۲ به انتشار رسید جایزه معتبر «آونتیس» را برای این کیهان‌شناس به همراه داشت. این کتاب یک راهنمای مصور برای نظریات برجسته در زمینه کیهان‌شناسی است. هاوکینگ در واقع در تلاش بود تا پیوندی بین مکانیک کوانتوم و پیدایش هستی پیدا کند. تئوری که بتواند همه‌چیز را تا حد خوبی توضیح دهد.