مساله مردم کاهش مصرف نیست/ در دوران تحریم حاکمیت باید در حوزه اقتصاد انعطاف بیشنری داشته باشد

 به گزارش اقتصادنیوز گزیده این گفت‌وگو به این شرح است:

*طبیعتاً وقتی کل اقتصاد تحت فشار، کوچک‌تر می‌شود، درآمدها کاهش می‌یابد و به خانوارها هم فشار وارد می‌شود. این فشار به صورت کاهش سطح زندگی آنها دیده می‌شود. نکته اول در این زمینه این است که آیا تبعات این فشارهای خارجی در همان سطحی که وارد می‌شود به اقتصاد کل سرایت می‌کند یا بیشتر می‌شود؛ مثلاً اگر 20 درصد فشار از خارج وارد شود، ممکن است با اتخاذ سیاست‌هایی کاهش تولید و به تبع آن افت درآمد خانواده میانگین در حدود 20 درصد بماند و همچنین ممکن است با سیاست‌های نادرست این فشار به کاهش بیشتری در تولید ناخالص داخلی تبدیل شود و مثلاً به 30 درصد برسد. 

*در شرایط بحرانی بازارها قدرت اداره شوک‌ها را ندارند. هیچ نوع مکانیسمی در سیستم بازار نیست که اگر در اثر شوک یک فرد فقیر یا آسیب‌پذیر از بازی خارج شد،‌ بتواند مثلاً با گرفتن وام به بازی برگردد و از بین نرود. نظام بازار که حتی در شرایط عادی به نابرابری درآمدی توجه نمی‌کند در شرایط بحرانی به مراتب بدتر هم عمل می‌کند. اینجا دولت‌ها باید به خانوارهای فقیر کمک مالی برسانند و از وضعیت خانواده‌های آسیب‌پذیر هم غافل نشوند. در ایران نظام حمایت از خانوارهای فقیر نسبتاً خوب کار می‌کند. حدود 10 تا 15 درصد از جمعیت ما فقیر هستند که با کمک بهزیستی و کمیته امداد از حداقل‌های معیشتی برخوردار می‌شوند. 

*چندین مکانیسم برای جلوگیری از آسیب به خانوارها در شرایط بحران وجود دارد؛ یارانه به تولیدکننده یا واردکننده کالا، توزیع مستقیم کالا، توزیع کوپن و همچنین پرداخت یارانه نقدی مستقیم به خانوارها. اگر این چهار شق را کنار هم بگذاریم، به نظر من اولی از همه بدتر است؛ اینکه دولت سعی کند کالاهای اساسی را به نحوی مثلاً با دادن یارانه ارزی ارزان کند یعنی همین کاری که دولت آقای روحانی الان انجام می‌دهد. خودشان هم به‌ سرعت دیدند که سیستم بسیار پیچیده است و وقتی به افرادی دلار 4200تومانی برای واردات کالاهای اساسی می‌دهند به هیچ‌وجه کالا به همان قیمت به دست خریدار نمی‌رسد. 

*مکانیسم دیگر کوپن است که در شرایط بسیار بحرانی می‌تواند بهتر از سایر سیستم‌ها کار کند. در سیستم کوپنی درواقع دولت موظف است به فروشنده کالا تفاوت قیمت یارانه‌ای و هزینه فروشنده را بپردازد و واردکننده یا فروشنده ملزم می‌شود کالا را به دست کسانی برساند که دولت به آنها کوپن داده و از ریزش یارانه جلوگیری می‌شود. این سیستم علاوه بر کشور خودمان در دهه 60، در کشورهای مختلف از جمله آمریکا در زمان جنگ اجرا شده است. 

*در شرایط فعلی ایران، مهم‌ترین موضوعی که سیاستگذار باید به آن توجه کند افزایش انعطاف در اقتصاد و فضای کسب‌وکار است. اگر در دوران صلح ساخت جاده و فراهم کردن زیرساخت‌های ارتباطی وظیفه دولت است، در دوران تحریم این یکی از وظایف دولت است که انعطاف اقتصاد را بالا ببرد تا عوامل تولید بتوانند راحت‌تر از یک بخش به بخش دیگر بروند. به این ترتیب تولیدکننده‌ای که به خاطر تحریم‌ها بازار خود را از دست داده،‌ می‌تواند به تولید کالای دیگری بپردازد. دولت باید با کم کردن هزینه‌های بوروکراتیک به تولیدکنندگان کمک کند راحت‌تر سرمایه و فعالیت خود را از یک بخش به بخشی دیگر ببرند تا منابع تولید اشتغال از بین نروند.