ابوالحسن ابتهاج که نامش به‌عنوان موسس و اولین رئیس سازمان برنامه و بودجه به ثبت رسیده است، در پروژه تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد درخصوص پذیرش مسوولیت از سوی مدیران چنین نقل می‌کند: «تجربه شخصی من اینه که یک نفر در ایران اگر حاضر بود مسوولیت قبول بکنه، تمام اطرافیان، همکارها و دستگاه‌های دیگه تمام مسائل به دوش اون آدم می‌فرستند برای اینکه فرار از مسوولیت بکنند و این آدم بدبختی که با حسن‌نیت می‌خواست کار بکنه اون‌قدر کار بر او بار می‌شد که امکان نداشت بتونه از عهده بربیاد و نتیجه‌اش این می‌شد که یه عده اشخاص هیچ کار نمی‌کردند، هیچ‌وقت دچار خبطی هم نمی‌شدند و هیچ‌وقت مورد مواخذه قرار نمی‌گرفتند اما اشخاصی که دارای ابتکار بودند دارای جرات تصمیم‌گرفتن بودند، همیشه هم ممکن بود مرتکب یه اشتباهی بشوند اینها می‌بایستی یه روزی دچار زحمت بشوند برای اینکه جرات این تصمیم گرفتن را داشتند یکی از معایب بزرگ ایران این بود که مجازات نبود برای کار نکردن.»

در حالی که کمتر از ۲۰روز تا برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری مانده است، به نظر می‌رسد هنوز فضای انتخاباتی آغاز نشده و برنامه‌های روشن و آشکاری از سوی رهبران جناح‌های سیاسی مختلف برای انتخابات آینده تدوین نشده است.

اوایل دهه۶۰ در یک صبح زود زمستانی، در‌حالی‌که با کتاب و دفتر در زیر بغل، عازم مدرسه بودم، ناگهان متوجه جمعیت انبوهی شدم که مقابل یکی از کیوسک‌های مطبوعاتی در انتظار روزنامه‌های کثیرالانتشار بودند.

ترکیب و امتزاج دو قدرت سیاسی و اقتصادی می‌تواند منشأ و سرچشمه بسیاری از فسادهای مالی باشد و به همین دلیل در جهان مدرن بر تفکیک و مرزبندی این دو موضوع تاکید فراوانی می‌شود. ارباب سیاست باید هنگام تکیه دادن بر اریکه قدرت، خود را از تجارت و هرگونه فعالیت اقتصادی دور نگه دارند. چنین است که در زمانی که فرد میلیاردری همچون دونالد ترامپ بر مسند ریاست‌جمهوری تکیه می‌زند، دارایی خود را در اختیار یک custodian (امانت‌دار موقت) قرار می‌دهد تا از هرگونه شائبه نفوذ سیاسی در اداره امور اقتصادی پرهیز شود.

دولت رئیسی اکنون نیمه اول دوره ریاست‌جمهوری خود را سپری کرده است و چشم بر نیمه دوم دارد تا بلکه بتواند به برخی از وعده‌های انتخاباتی خود جامه عمل بپوشاند.

دولت‌هایی که در میانه راه چهار ساله خود قراردارند، همچون تیم‌های فوتبالی هستند که در بین دو نیمه در رختکن قرار دارند. از یکسو با نقاط قوت و ضعف تیم خود آشنا شده‌اند و از سوی دیگر اطلاع کاملی از خواسته‌های هواداران و همچنین موانع بیرونی دارند.

اگرچه از ابتدای تاسیس فیفا همواره مدیران آن بر غیر‌سیاسی بودن این بازی پرحاشیه تاکید کرده‌‌اند، اما هیچ ناظر بی‌‌طرفی نتوانسته است خط واضحی را بین فوتبال و سیاست ترسیم کند. یکی از سیاسی‌‌ترین بازی‌‌های تاریخ جام‌جهانی در هنگام حکومت فاشیست‌‌های ایتالیایی در جام‌جهانی ۱۹۳۸ اتفاق افتاد.

تصور کنید یک بنگاه‌دار را مامور فروش خانه خود کرده‌اید. برآورد شما از ارزش این ملک، حدود ۲ میلیارد تومان است. یک هفته بعد بنگاه‌دار به شما می‌گوید با وکالتی که از جانب شما داشته، آپارتمان را به قیمت ۱۵۰ میلیون تومان فروخته است.

برخی بر این باورند که ایران جامعه‌ای کوتاه‌مدت است که به دشواری می‌توان چشم‌انداز بلندمدتی در آن چه در سطح خرد و چه در سطح کلان یافت.

در بازی شطرنج «پات» به موقعیتی گفته می‌شود که یکی از بازیگران در موقعیت مات قرار ندارد، اما پس از انجام هر حرکتی در موقعیت مات قرار می‌گیرد و در واقع امکان انجام هر حرکتی از سوی بازیکن حریف سلب می‌شود. به‌نظر می‌رسد چنین حالتی شامل حال بسیاری از سیاست‌گذاران کشور نیز شده است.

جرج برنارد شاو، نمایش‌نامه‌نویس انگلیسی جمله معروفی دارد؛ «انجمن‌های تخصصی وسیله‌ای است برای فریب عوام.» شاید این جمله در ابتدا عجیب و غیر‌منطقی به نظر برسد، ولی بهتر است از زاویه تخصصی علم اقتصاد نگاهی عمیق‌تر به آن بیندازیم.

زمان قدیم این باور رواج داشت که هرگاه که سُم اسب‌ها در طویله بر زمین کوبیده می‌شود، زلزله یا بلایی طبیعی در راه است. نقش همین سم اسب‌ها را در ادبیات اقتصاد، شاخص‌های پیشرو (leading indicator) ایفا می‌کنند.

خاطرات خرداد ۵۷ را که تیم ملی فوتبال ایران برای اولین بار به جام جهانی آرژانتین صعود کرده بود و من مشغول انجام امتحانات پایان سال دوران ابتداِیی بودم، هیچ‌گاه فراموش نمی‌کنم. ایران در آخرین بازی خود در برابر پرو قرار گرفت که اگر با اختلاف ۴ گل از این بازی پیروز بیرون می‌آمد، به دور بعد صعود می‌کرد. ولی ورق برگشت و تیم ایران ۴ گل در تور دروازه خود دید.

در مبانی اقتصاد مالی، زمانی واژه حباب به یک بازار خاص اطلاق می‌شود که قیمت‌های معاملاتی با ارزش ذاتی تفاوت آشکاری داشته باشد. اگرچه این تعریف در ظاهر ساده به‌نظر می‌رسد، ولی به واسطه مناقشه در تخمین ارزش ذاتی به همان تمثیل فیل مولانا مبدل شده است که هر تحلیلگری بخشی از آن را در ذهن تداعی می‌کند. مثلا ابتدا باید مشخص شود مبنای قیمت‌گذاری، ارزش ذاتی است یا ارزش جایگزینی یا ارزش فعلی جریان‌های درآمدی آتی.

همان‌گونه که حادثه ۱۱ سپتامبر مسیر سیاست جهان را در ریل جدیدی قرار داد و گفت‌وگوی تمدن‌ها را به برخورد تمدن‌ها تبدیل کرد.

«گرهی که با دست باز می‌شود، نباید با دندان باز کرد.» این ضرب‌المثلی است که ما ایرانیان سال‌هاست شنیده‌ایم، ولی در عرصه سیاست‌گذاری مطمئنم گره‌هایی که سعی کرده‌ایم با دندان باز کنیم، بسیار بیش از گره‌هایی است که با دست باز کرده‌ایم. کارشناسان بارها درخصوص بنزین ارزان و کمبود سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل عمومی تذکر داده‌اند.

یک مجتمع مسکونی ۲۰ واحدی را در نظر بگیرید که هریک از ساکنان ماهانه هزینه‌ای را بابت شارژ می‌پردازند. ممکن است در این مجتمع مناقشه‌ای ایجاد شود و هیچ‌کس حاضر به پرداخت شارژ نشود. در اولین احتمال ممکن است پرداخت‌کنندگان متوجه شوند که برای مثال شارژ پرداختی یک آپارتمان ۱۲۰ متری کمتر از مبلغ پرداختی یک آپارتمان ۸۰ متری است؛ در حالی‌که هزینه شارژ باید متناسب با متراژ آپارتمان‌ها تعیین شود.

نزدیک یک قرن پیش مالاریا (که در آن زمان به تب و لرز یا تب نوبه شهرت داشت) بزرگ‌ترین تهدید زندگی هر ایرانی بود.

حکایت برآمدن دو کار به یک کرشمه، اگرچه در عرصه خصوصی افراد بعضا به مناقشه می‌انجامد، اما در عرصه عمومی و سیاست‌گذاری نیز خالی از جذابیت‌ نبوده است.

در پی حوادث روزهای اخیر و به‌ویژه سقوط هواپیمای مسافری مساله پاسخگویی دولت‌ها بابت سیاست‌ها و عملکردشان در صدر مطالبات مردم قرار گرفته است.

شیخ اجل سعدی در کتاب بی‌نظیر خود گلستان در باب قناعت چنین روایت می‌کند: «بر آن کدخدا زار باید گریست / که دخلش بود نوزده و خرج بیست.» هرچند این سخن در کشور ما به ضرب‌المثلی تبدیل شده است که همه ایرانیان در ذهن دارند، اما وصف حال سند مالی دولت نیز است. سندی که هرسال از سوی دولت تدوین می‌شود و در معرض رای نمایندگان ملت قرار می‌گیرد.

پیش از آنکه به بحث اصلی ورود کنم، لازم می‌بینم مقدمه نه‌چندان کوتاهی را ارائه کنم.

با نگاهی اجمالی به طرح‌های تحقیقاتی در مراکز متعدد پژوهشی کشور که از قضا به دست سیاست‌گذاران و مقامات اجرایی کشور می‌رسد، می‌توان دریافت که این طرح‌ها مملو از عباراتی‌اند که به لحاظ دستور زبان فارسی مجهول، بدون قید زمان و مکان و فاقد هر گونه قید توصیفی هستند که در نتیجه همین وضعیت، همچنان محبوس در آرشیو گزارش‌های تحقیقاتی باقی می‌مانند.

اقتصادنیوز: در بستر تغییرات پارادایمی فلسفه‌های شناختی در عصر مدرن و تشکیک در ایده‌های مطلق‌نگر، انسان مدرن به تدریج از تلاش برای یافتن ایده‌های آرمانی، یگانه و کمال‌گرا دست می‌کشد. آن زمان که حماسه به تراژدی بدل شد و قهرمان به انسان معمولی، رفته‌رفته اتوپیای موعود به مثابه امر موهوم کنار گذاشته شد و جای خود را به امر واقع، رویکردهای واقع‌نگر و روش‌های تجربه‌گرایانه سپرد. بشر نیز به تدریج پذیرفت که خواستن الزاما توانستن نیست و توانستن نیز تضمینی برای شدن نمی‌دهد. حالا دیگر وعده‌های بزرگ یا از روی فریب بود یا محصول غفلت و نادانی می‌نمود.نمود عینی چنین تغییری را می‌توان در آخرین انتخاب آکادمی سلطنتی علوم سوئد در اعطای جایزه نوبل اقتصاد به «آبیجیت بانرجی»، «استر دوفلو» و «مایکل کریمر» برای پژوهش در حوزه «روش‌های تجربی برای کاهش فقر جهانی» دریافت. جایی که جایزه بزرگ نوبل اقتصاد نه به یک ایده بزرگ برای مساله‌ای کلان، بلکه به ایده‌های اجرایی‌تر و قابل‌کنترل‌تر برای مسائلی در مقیاس‌های کوچک‌تر اعطا شده است. این سه پژوهشگر حوزه اقتصاد توسعه، بر مبنای نظریه‌های اقتصاد خردی، با به‌کارگیری روش آر.سی.تی یعنی آزمایش‌های کنترل‌شده تصادفی، بر روی سیاست‌های قابل اجرا با ضریب اطمینان بالا درباره اثرات علت و معلولی متمرکز شده، و به نتایج متقن درباره مکانیزم ایجاد فقر و نحوه مقابله کارآمد با آن دست یافته‌اند. «دنیای اقتصاد» در نشستی با حضور اقتصاددانان و علاقه‌مندان به حوزه اقتصاد، به بررسی ایده‌ها و مدل‌های ارائه شده توسط نوبلیست‌های ۲۰۱۹ پرداخت. گزارش بخش‌هایی از این نشست را در ادامه بخوانید.

مدت‌هاست هرگاه در مجلس یا محفلی حضور می‌یابم و عده‌ای مطلع می‌شوند که دانش‌آموخته اقتصاد هستم، پرسشی را مطرح می‌کنند که واقعا با دشواری بسیار قادر به پاسخگویی هستم. پرسش ساده این است که با وجود این همه دانشکده‌های اقتصاد و فارغ‌التحصیلان در گرایش‌های مختلف، شما اقتصاددانان به چه کاری مشغول هستید که وضعیت اقتصاد کشور چنین است؟

هنگامی که بیمار به پزشک مراجعه می‌کند، پس از بررسی علائم بالینی برای وی دستورهای مختلفی شامل رادیولوژی، آزمایش خون یا نمونه‌برداری‌های گوناگون تجویز می‌شود تا با دسترسی کامل به اطلاعات بیمار و آنچه در معاینه یافته شده، پزشک به بهترین تشخیص و تجویز ممکن دست یابد. سیاست‌گذاران، اقتصادگردانان و حتی مردم عادی ممکن است با مشاهدات عینی به حدسیاتی در مورد امور جاری کشور دست یابند.

پرسش مهمی که در ماه‌های اخیر در بسیاری از محافل کارشناسی و گاه خانوادگی شاهد آن بوده‌ام این است که آیا در شرایط تحریم‌های سخت کنونی و احتمال وقوع درگیری‌های محدود نظامی، همچنان می‌توان به تئوری‌ها و نظریات اقتصاد آزاد توسل جست، یا شرایط ویژه خود راهکارهای ویژه‌ای را می‌طلبد، که باید شاهد نظریات اقتضایی باشیم که براساس مقتضیات زمانی و مکانی تغییر می‌کنند.

هر زمان که بحث اصلاح قیمت حامل‌های انرژی مطرح می‌شود، گروهی از سیاست‌گذاران یا اقتصاددانان وطنی انگار که نقشه گنج را یافته‌اند یا صندوقچه‌ای از اشیای قیمتی دشمن را به غنیمت گرفته‌اند، درخصوص تقسیم مساوی درآمد حاصله، یا بازتوزیع منابع حاصله بین اقشارخاص که از آن به عنوان دهک‌های درآمدی نام برده می‌شود، داد سخن سر می‌دهند.

اکنون تقریبا مدت‌هاست که تقریبا روزی را پشت سر نمی‌گذاریم، مگر آنکه خبری در مورد افشای یک فساد اقتصادی یا دستگیری یکی از متخلفان به گوش نرسد. اگرچه نقش رسانه‌های آزاد به‌عنوان بازجوی افکار عمومی درخصوص کشف و اعلام این مفاسد قابل کتمان نیست و در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته در طرحی به نام «پلیس سوت زن» برای برملا‌کنندگان این تخلفات پاداش‌هایی هم منظور می‌شود.

«خانه دائی یوسف» کتاب اتوبیوگرافی بی‌نظیری است از یکی از اعضای پروپاقرص حزب توده ایران که پس از مدت‌ها زندگی مخفی تصمیم می‌گیرد به‌طور غیرقانونی از مرز خارج شود و خود را به مدینه فاضله‌ای به نام اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی برساند. وی در سراسر کتاب توضیح می‌دهد که چگونه در تجارب روزانه خود درمی‌یابد، آنچه در ذهن پرورانده، چیزی جز یک کاخ پوشالی نبوده است.

بیماری را تصور کنید که پس از مدت‌ها درد در قفسه سینه و سرایت درد به دست چپ، به جراح قلب مراجعه می‌کند و پس از معاینات بالینی و آنژیوگرافی مطلع می‌شود که باید جراحی قلب باز انجام دهد. پزشک می‌گوید در صورت انجام ندادن جراحی هیچ‌گونه شانسی برای بهبودی وجود ندارد؛ اما در صورت جراحی، شانس قابل‌توجهی برای بهبودی وجود دارد (هرچند انجام جراحی با ریسک فاکتورهای متعددی روبه‌رو است).

​ارزش هر واحد بیت‌کوین که اکنون به نزدیک ۱۳۰ میلیون تومان رسیده است، با استفاده از نهاده اولیه‌ای به نام برق تولید می‌شود که قیمت استفاده از آن حتی در پیک مصرف به کمتر از یک سنت در هر کیلووات ساعت می‌رسد. قیمتی که به لحاظ بین‌المللی فقط با زیمبابوه و ونزوئلا قابل قیاس است. بیت‌کوین با قیمت ۲ دلار در سال ۲۰۱۲ آغاز به کار کرد و پس از نزدیک ۵ سال به مرز ۲۰ هزار دلار رسید.

سرهنگ قذافی در بخش آخر «کتاب سبز» که به روایتی پاسخی به «کتاب قرمز» مائو است، درباره حضور تماشاچیان فوتبال در استادیوم‌ها می‌نویسد: «رفتن به رستوران و نگاه کردن به غذاخوردن دیگران، همان‌قدر احمقانه است که جمعیتی به ورزشگاه بروند و ورزش کردن دیگران را تماشا کنند.» ولی بعدها آنقدر به فوتبال علاقه‌مند شد که بخشی از منابع نفتی به یغما رفته کشورش را در سری A ایتالیا سرمایه‌گذاری کرد.

​نهادها و انجمن‌های صنفی اکنون در جهان به‌عنوان سازمان واسط بین مردم و سیاست‌گذار تعریف شده و نقش مهمی را به‌عنوان تریبون عمومی برای اطلاع‌رسانی درخصوص اولویت‌ها و سیاست‌های پیشنهادی دارند. اهمیت این سازمان‌ها آنچنان است که حتی نقش لابی‌گری در این سازمان‌ها در بسیاری از کشورهای درحال توسعه به رسمیت شناخته شده است.

چندی پیش با یکی از بستگانم که پس از مدت‌ها به کشور بازگشته بود، برای ویزیت نزد یکی از پزشکان اسم و رسم‌دار تهران رفتیم. پس از خروج از اتاق چهره‌اش را دیدم که بسیار عبوس و خشمگین بود. ازش پرسیدم: «حرفی زده که تو را ناراحت کرده»، گفت: «نه»، گفتم: «بیماری صعب‌العلاجی داری؟» گفت: «نه اصلا»، پرسیدم علت این خشم و عصبانیت پس از ویزیت پزشک چیست.

پس از مدت‌ها بحث، سرانجام شورای پول و اعتبار در اواخر فروردین‌ماه سال جاری مجوزهای لازم برای اجرای عملیات بازار باز را به بانک مرکزی اعطا کرد. . عملیات بازار باز (OMO) به فعالیتی از سوی بانک مرکزی اطلاق می‌شود که به‌منظور جذب یا عرضه منابع به یک یا گروهی از بانک‌ها به انجام می‌رسد. بانک مرکزی می‌تواند به‌طور ساده اوراق قرضه دولتی را در این بازار بخرد یا بفروشد.

نقل است که در زمان اتحاد جماهیر شوروی گروهی از مقامات حزب کمونیست برای ملاقات با همتایان بریتانیایی خود عازم لندن می‌شوند. در هنگام مذاکرات یکی از مقامات روسی پرسشی را مطرح کرد. پرسش این بود؛ در شهر بزرگی مانند لندن، مسوولیت توزیع نان را چه سازمانی برعهده دارد. در پاسخ به این سوال مقام انگلیسی جواب داد: «هیچ سازمانی»، در لندن مسوولیت توزیع نان برعهده سازمانی نیست.

​سیل اخیر که بسیاری از مناطق کشور را درنوردیده است، پیام دیگری داشت حاکی از آنکه اگر به علل و عوامل طبیعی توجه درخوری نشود و به باد فراموشی سپرده شوند، این نظام علت و معلولی، ما را فراموش نخواهد کرد و در یک لحظه همه چیز را با خود می‌برد و به صغیر و کبیر رحم نمی‌کند تا بلکه درس عبرتی فراموش نشدنی به ما بدهد که ممکن است ما را فراموش کنید؛ ولی ما هیچ‌گاه شما را فراموش نخواهیم کرد.

هر زمان سانحه‌ای هوایی یا حادثه غیر‌مترقبه‌ای رخ می‌دهد که عامل انسانی در آن دخیل است، دولت‌ها کمیته حقیقت‌یاب تشکیل و موضوع را از جوانب مختلف مورد بررسی قرار می‌دهند تا نقش هریک از عوامل انسانی و فنی در بروز حادثه مشخص شود که از این حیث نه فقط بتوان مقصران احتمالی را مورد پیگیری قرار داد، بلکه بتوان تجارب مهمی را برای پیشگیری از حوادث آتی اندوخت.

​تهدیدات پیش روی اقتصاد ایران، نه فقط به اضطراب زایدالوصفی نزد مردم انجامیده است، بلکه از این حیث سیاست‌گذاران نیز بی‌نصیب نمانده‌اند و آثار دودلی و تردید در تصمیم‌گیری به شدت در بیانات، رفتار و مصوبات آنان مشهود است. همچون هواپیمایی که هنگام نقص فنی در حین پرواز، نه فقط مسافران پرواز اختیار از کف داده‌اند، بلکه در کابین خلبان هم اندک نشانه‌ای از آرامش و قاطعیت در ناوبری دیده نمی‌شود.

به همین دلیل در یک مسیر مه‌آلود و پرخطر، حتی پرتجربه‌ترین رانندگان هم ممکن است دچار خطای دید شوند و سانحه هولناکی را بیافرینند. درحالی‌که دولت تا اواسط سال گذشته بر دستاورد بزرگ خود درخصوص تک‌رقمی کردن نرخ تورم تاکید داشت، اکنون با خروج ترامپ از برجام و تشدید تحریم‌ها شاهد تورم ۳۰ درصدی هستیم و مشخص نیست که آیا این نرخ می‌تواند در این حد بماند یا خیر.

​اختلاف‌نظر درخصوص اصلاحات بازار محور اکنون جای خود را به اجماع نظر داده است. اما اجماع بر اصل انجام کار به معنی تسهیل اصلاحات صورت نگرفته است و اکنون اختلاف‌نظر عمیقی درخصوص توالی سیاست‌های اصلاحی و همچنین سرعت اجرای اصلاحات پدید آمده است. در واقع در تدوین استراتژی اصلاحات علاوه‌بر آنکه باید به این سوال پاسخ دهیم که چه سیاستی باید به اجرا برسد، باید به مجموعه سوالاتی پاسخ داد. ​اختلاف‌نظر درخصوص اصلاحات بازار محور اکنون جای خود را به اجماع نظر داده است. اما اجماع بر اصل انجام کار به معنی تسهیل اصلاحات صورت نگرفته است و اکنون اختلاف‌نظر عمیقی درخصوص توالی سیاست‌های اصلاحی و همچنین سرعت اجرای اصلاحات پدید آمده است. در واقع در تدوین استراتژی اصلاحات علاوه‌بر آنکه باید به این سوال پاسخ دهیم که چه سیاستی باید به اجرا برسد، باید به مجموعه سوالاتی پاسخ داد.

​پیرزنی را تصور کنید که با دستی بر کمر و دستی دیگر بر زنبیل به بازار شهر می‌رود تا مایحتاج خود را خریداری کند. اطلاعات ایشان از ریاضیات چیزی در حد چهار عمل اصلی است و نه از ویژگی‌های تابع مطلوبیت اطلاعی دارد و نه از شرایط مرتبه اول و دوم لاگرانژ تاکنون چیزی به گوشش خورده است. اما خود بیش از هرکس دیگری می‌داند که بودجه امروزش در چه حدی است و خرید چه کالاهایی و به چه میزانی در اولویت قرار دارد.

​تاریخ ۴۰ ساله پس از انقلاب نشان می‌دهد که هرگاه کشور با بحران ارزی روبه‌رو شده است، موضوع بازگشت ارز حاصل از صادرات به موضوعی حیاتی تبدیل می‌شود که هرگونه عقب‌نشینی از آن جایز شمرده نمی‌شود. از شرایط دشوار اقتصادی کشور در دهه ۶۰، بحران ارزی در اوایل دهه ۷۰ و ماه‌های اخیر پس از خروج آمریکا از برجام، همه شواهد بارزی از بگیروببند صادرات برای بازگشت ارز به کشور است.

​چندی پیش یکی از شبکه‌های تلویزیونی فیلم مستندی از زمان ابرتورم در آرژانتین پخش کرد. در صحنه‌ای از فیلم، رئیس‌جمهور وقت با عصبانیت رئیس‌کل بانک مرکزی را خطاب قرار داد که چرا برای پرداخت حقوق معوقه کارکنان دولت پول چاپ نمی‌کند، رئیس‌کل بانک مرکزی با درماندگی در پاسخ گفت قربان قیمت ارز آنقدر بالا رفته است که برای واردات کاغذ اسکناس هم پول نداریم.

​سیاست‌گذاری در کشورهای در حال توسعه و بالاخص آنان که بحران‌های بزرگی را پشت سر گذاشته‌اند یا بحران‌های دیگری را پیش رو دارند، با دشواری‌های فراوانی روبه‌رو‌ است. از یک سو در این کشورها یا برنامه‌های مدونی وجود ندارد، یا این برنامه‌ها به مرحله اجرا درنیامده‌اند، یا از همه مهم‌تر پس از تدوین و اجرا قادر نبوده‌اند به اهداف از پیش تعیین شده دست یابند. همین سیکل معیوب نه فقط اعتماد به نفس سیاست‌گذاران را سلب کرده است، بلکه امید مردم به آنکه دولت‌های مسلط قادر باشند اولویت‌های آنان را تشخیص یا راه حل‌های عاجلی را برای آن ارائه دهند، کم رنگ می‌سازد.

​در شرایط فورس‌ماژور که دولت‌ها با بحران‌های داخلی، فشارهای خارجی و حتی خطرات جنگ‌های قریب‌الوقوع روبه‌رو می‌شوند، استدلال برای اداره کشور با مبانی اقتصاد آزاد با دشواری‌های بسیاری روبه‌رو است. در شرایط سختی که معمولا بودجه دولت با کسری‌های سنگینی مواجه است، تجارت خارجی تحدید یا حتی مختل می‌شود و بنگاه‌های خصوصی انگیزه‌ای برای نگاه بلندمدت و سرمایه‌گذاری موثر از خود نشان نمی‌دهند.

در ژاپن به‌دلیل قرار گرفتن در محل اتصال سه صفحه اوراسیا، اقیانوس آرام و فیلیپین زلزله‌ها و سونامی‌های عظیمی رخ داده و به همین دلیل اقدامات پیشگیرانه و مهمی برای کاهش تلفات و خسارات ناشی از زلزله انجام شده است. ژاپن در سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۹۵، ۱۴ زلزله با بزرگی بیشتر از ۵/ ۶ ریشتر را تجربه کرد. تا قبل از زلزله کوبه در سال ۱۹۹۵ مجموعا بیش از ۸ هزار نفر جان خود را بر اثر این حوادث از دست دادند.

خاطرم هست در زمان نوجوانی، پدربزرگم خاطره‌ای از یکی از دوستان دوران جوانی‌اش برایم نقل کرد که از خوانین بزرگ غرب کشور بود و در دهه ۲۰ به حزب توده گرویده بود. این حزب در آن سال‌ها برو و بیایی داشت و تیراژ روزنامه «رهبر» به سردبیری ایرج اسکندری به ۱۲۰ هزار نسخه رسیده بود که با فاصله بسیار جلوتر از روزنامه اطلاعات قرار داشت. حزب توده در یک گردهمایی حزبی در آبادان چند ده هزار نفر را به میدان آورده بود.

آمریکایی‌ها ضرب‌المثل معروفی در مورد دولت‌هایی دارند که پس از پیروزی در انتخابات قدرت را به دست می‌گیرند؛ «در هنگام مبارزات انتخاباتی می‌توان شعر گفت، ولی پس از پیروزی در انتخابات باید نثر گفت.» آن هنگام که گرد و خاک مبارزات انتخاباتی فرو می‌نشیند و وعده وعیدها برای کسب محبوبیت رای‌دهندگان به پایان می‌رسد، دولت‌ها با انبوهی از مشکلات فروخفته روبه‌رو می‌شوند.

خاطرم هست در زمان دانشجویی که به‌عنوان یک مهندس پاره‌وقت در مکانیزاسیون یکی از شرکت‌های بیمه‌ای کشور مشغول به کار بودم، در آخر وقت تمام سیستم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری را تحویل کارمندان مربوطه می‌دادم؛ ولی در صبح روز بعد با کمال تعجب شاهد از هم پاشیدگی سیستم‌ها بودم. در ابتدا در این تصور بودم که شاید اَجِنه به این اداره رفت‌و‌آمد می‌کنند.

کابینه دولت دوازدهم از دیروز آغاز به کار کرد و علاوه بر 24 میلیون نفری که رای اعتماد به رئیس‌جمهور را به صندوق ریختند، همه طرفداران رقیب و حتی همه آنان که در انتخابات شرکت نکردند، در انتظار آنند که ثمرات انتخابات اخیر را به‌طور ملموسی در زندگی روزمره خود احساس کنند. در بسیاری از نظام‌های دموکراتیک در هنگام مبارزات انتخاباتی، نامزدها وعده‌های بسیاری می‌دهند.

دولت‌هایی که دور دوم تصدی خود را آغاز می‌کنند، همچون تیم‌های فوتبالی هستند که در بین دو نیمه قرار دارند. از یکسو با نقاط قوت و ضعف تیم خود آشنا شده‌اند و از سوی دیگر اطلاع کاملی از خواسته‌های هواداران و همچنین موانع بیرونی دارند. همان‌گونه که نیمه دوم بازی را نیمه مربیان نام نهاده‌اند، توانایی مدیریت و تیم‌سازی روسای قوه مجریه نیز در این برهه کوتاه، اما سرنوشت‌ساز مشخص می‌شود.

پوپولیسم یک دکترین سیاسی است که در آن عوام توسط یک گروه نخبه خاص مورد سوء‌استفاده قرار می‌گیرند. پوپولیسم همچون ظرفی است که می‌تواند توسط یک ایدئولوژی مظروف از چپ تا راست یا حتی میانه مورد بهره‌برداری قرار بگیرد. در آمریکای لاتین معمولا پوپولیسم توسط احزاب چپ به کار گرفته می‌شود؛ در حالی که پوپولیسم اروپایی و اکنون در آمریکا، متناظر با تفکراتی از جناح راست است.

سال‌هاست قانون‌گذاران پی برده‌اند که باید بین سیاست و اقتصاد مرزهای دقیق و شفاقی ترسیم شود، که زمینه سوءاستفاده یکی از دیگری فراهم نشود. بسیاری از ثروتمندان تلاش می‌کنند تا از ثروت خود در جهت قدرت سیاسی بهره ببرند و از سوی دیگر بسیاری از صاحبان قدرت سیاسی نیز مایلند در چند صباحی که در مصدر کار قرار دارند، برای خود اندوخته‌ای فراهم کنند تا در دوران کناره‌گیری از دولت، بتوانند این منابع را به‌عنوان پلی برای بازگشت مجدد به قدرت به‌کار بیاندازند.

آینده‌نگری حتی در با ثبات‌ترین اقتصادهای جهان امری به غایت دشوار، حتی برای خبره‌ترین تحلیلگران است. این امر به دلایل متعددی از جمله عوامل درون‌زا و برون‌زا مرتبط است. از یکسو پیش‌بینی رفتار سیاست‌گذاران در قالب مدل‌های اقتصادی، به خودی خود، امری دشوار و پیچیده است و از سوی دیگر اقتصاد همواره از عوامل متعددی فرمان می‌گیرد که در کنترل هیچ‌یک از عوامل داخلی نیست.

همان‌گونه که از ماه‌ها قبل از مسابقات ورزشی تیم‌ها به اردوی آمادگی می‌روند و با کرکری خواندن برای رقیب، خود را برای یک رویارویی بزرگ آماده می‌کنند، احزاب سیاسی هم از مدت‌ها قبل از رقابت‌های انتخاباتی با برگزاری کمپین‌های تبلیغاتی، خود را برای وزن‌کشی در روز برگزاری انتخابات آماده می‌کنند. برای مثال در آمریکا انتخابات درون‌حزبی تقریبا از 18 ماه قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری آغاز می‌شود.

آن زمان که هوشنگ خانشقانی ساختمانی 10 طبقه در مجاورت چهارراه مخبرالدوله می‌ساخت، تصور نمی‌‌کرد پایه‌گذار بدعتی جدید در ساختمان‌سازی تهران باشد. ساختمانی 10 طبقه که تا هشت سال بعد – زمان ساخت ساختمان پلاسکو – در همان نزدیکی به تنهایی در چشم‌انداز تهران مدرن خودنمایی می‌کرد. ساختمان 10 طبقه مهندس هوشنگ خانشقانی، ساختمان پلاسکو و آلومینیوم که هر دو متعلق به یک مالک بوده‌اند و به یک صورت ساخته شده‌اند.