موج‌سواری بایدن در منطقه خاورمیانه / آمریکا شرکای خاورمیانه‌ای را متقاعد می‌کند؟

در جلسه روز یک‌شنبه این نشست هم برت مک‌گورک، هماهنگ‌کننده کاخ سفید در امور خاورمیانه و شمال آفریقا، در ارتباط با راهبرد دولت بایدن در خاورمیانه گفته: «ما از سال ۱۹۴۶ اینجا بوده‌ایم و جایی نمی‌رویم. اگر آزموده شویم، از مردم خود دفاع خواهیم کرد و این از جمله از طریق نیروی نظامی در هر زمان که لازم باشد، خواهد بود و چنان‌چه از قوه قهریه استفاده کنیم، آماده هستیم قاطعانه این کار را بکنیم». او مسئله ایران را نقطه مشترک پنل‌های مختلف این نشست معرفی کرده و گفته: «فرض کابینه بایدن از همان ابتدا این بوده که حکومت ایران دشمن است و فعلا نیز به همین وضع باقی خواهد ماند». او از بازدارندگی، دیپلماسی و تنش‌زدایی به عنوان سه محور اصلی رویکرد ایالات متحده در قبال ایران یاد کرده و تاکید کرده: «رئیس‌جمهور بایدن گفته که ما به دیپلماسی متعهد هستیم. اما در صورت شکست دیپلماسی، آماده در پیش گرفتن سایر گزینه‌ها هستیم».

اسرائیل به دنبال «معماری دفاع مشترک پایدار»

این در حالی است که ایال هولاتا، مشاور امنیت ملی اسرائیل، در پنل پایانی نشست گفت‌وگوی منامه ضمن آن‌که پذیرش اسرائیل در سنتکام (فرماندهی مرکزی ایالات متحده) را سمبلی برای نه تنها اتحاد نزدیک اسرائیل با ایالات متحده بلکه پذیرش اسرائیل در منطقه به عنوان یک «شریک دفاعی سازنده» دانسته، ادعا کرده که اسرائیل هرگز اجازه نمی‌دهد ایران هسته‌ای شود و بر لزوم تداوم همکاری‌ها درباره «معماری دفاع مشترک پایدار» تاکید کرده است.

این در حالی است که هم‌زمان با آن بنی‌گانتز وزیر دفاع اسرائیل گفته از توافقی که برنامه هسته‌ای ایران را به عقب براند و از طریق اعمال نظارت موثرتر بر سایت‌های اتمی‌، این توانمندی را از ایران سلب کند، حمایت می‌کند. او گفته حامی «توافق هسته‌ای بلند‌مدت‌تر و قوی‌تر که نظارت دقیق‌تری بر آن اعمال شود» است؛ هر چند به زعم او وضعیت حال حاضر مغایر با این شرایط است. یوسی کوهن، رییس پیشین موساد، سازمان جاسوسی اسرائیل، نیز  نشست مشترک با گانتز گفته توافقی که بر اساس «برچیدن تاسیسات هسته‌ای ایران در نطنز و فردو» تنظیم شود، از نظر اسرائیل خوب است.

سختیِ فروشِ ایده‌های جدید به مشتریان خاورمیانه‌ای

به بهانه مباحث طرح شده در نشست «گفت‌وگوی منامه»، هلن کوپر با انتشار یادداشتی در روزنامه نیویورک‌تایمز با عنوان «ایالات متحده تلاش می‌کند تا متحدان عرب را متقاعد کند که آن‌ها را رها نخواهد کرد» ضمن بررسی تحولات این نشست از نگرانی‌های مقامات خاورمیانه نسبت به موضع ایالات متحده حکایت کرده است:

دولت بایدن در تلاش است تا متحدان عرب خود را متقاعد کند که ایالات متحده، علی‌رغم تصوارت متفاوتی که ایجاد شده، از خاورمیانه خسته نشده و درها هم‌چنان به روی منطقه گشوده است. با این حال فروش این ایده به مشتریان در منطقه کاری سخت است.

در نشست «گفت‌وگوهای منامه» که از روز شنبه در بحرین آغاز شده، در آستانه آغاز مجدد مذاکرات بین‌المللی برای احیای توافق هسته‌ای ایران، لوید جی آستین، وزیر دفاع ایالات متحده، با سؤالات سختی مواجه شده است که عموما در حول این می‌گردد که چگونه متحدان عرب با ضربات سیاست امنیت ملی آمریکا که هر چهار تا هشت سال یک بار با رئیس‌جمهور جدید تغییر می‌کند، روبرو شوند.

تنگنای تنظیم‌ مجدد سیاست‌ها؛ نگران از کنار گذاشته شدن

با توجه به اینکه در حال حاضر بایدن تلاش می‌کند تا از سیاست‌های دونالد جی.ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا دوری گزیند، برخی از متحدان عرب از این‌که در این میانه گیر افتاده‌اند و باید سیاست‌های خود را دوباره تنظیم کنند، ابراز ناامیدی کرده‌اند. به عنوان مثال، امارات متحده عربی، پس از این‌که سال‌ها لحن تندتری را به کاری می‌بردند، اکنون در حال برداشتن گام‌هایی برای کاهش تنش های خود با تهران است.

خروج جنجال‌برانگیز آمریکایی‌ها از افغانستان در ماه اوت پس از بیست سال، وعده خروج نیروهای رزمی آمریکایی از عراق تا پایان سال جاری و هیاهوی اخیر دولت بایدن مبنی بر قرار گرفتن چین به عنوان بزرگ‌ترین و جدی‌ترین اولویت امنیت ملی کشور، باعث شده تا مقامات در خاورمیانه –جایی که در طول بیست سال اخیر بزرگ‌ترین نگرانی‌ امنیت ملی آمریکا محسوب می‌شد- احساس کنند که کنار گذاشته شده‌اند.

فرهاد علاالدین، رئیس شورای مشورتی عراق، موسسه‌ای تحقیقاتی در بغداد، در جلسه پرسش و پاسخ روز شنبه در کنفرانس موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در منامه، خطاب به آستین گفت: «اکنون که برای خروج نیروهای رزمی خود از عراق آماده هستید و با خروج افغانستان، نگرانی‌های زیادی در اینجا وجود دارد، شرکای شما در صحنه نگران هستند و برخی از آنها شروع به فرار کرده‌اند».

در مقابل وزیر دفاع آمریکا تلاش کرد تا به همتایان خود در بحرین اطمینان دهد که ایالات متحده هم‌چنان درگیر خاورمیانه خواهد بود. آستین با اشاره به «ناراحتی‌های و گله‌های زیادی که می‌شنوم»، اصرار داشت که «ما در آینده این علایق و منافع را رها نمی‌کنیم».

پیگیری مقابله با ایران؛ محدودیت گزینه‌ها

در شرایطی که برت مک‌گورک، هماهنگ کننده امور خاورمیانه کاخ سفید و رابرت مالی، نماینده بایدن در امور ایران، به وزیر دفاع در منامه پیوستند، آستین گفته که دولت بایدن -حتی در شرایطی که تلاش می‌کند توافق هسته‌ای 2015 را احیا کند- به دنبال مقابله با ایران است؛ و این در حالی است که مقامات به طور خصوصی گفته‌اند که نسبت به این‌که به زودی پیشرفتی در مذاکرات هسته‌ای حاصل شود چندان خوشبین نیستند. آستین ادعا که ما با روند دیپلماتیک در حل مسئله هسته‌ای متعهد هستیم، اما اگر ایران مایل به تعامل جدی نباشد، ما تمام گزینه‌های لازم برای حفظ امنیت ایالات متحده را بررسی خواهیم کرد.

با این حال این گزینه‌ها بسیار محدود هستند. تحلیل‌گران اذعان می‌کنند در شرایطی که ترامپ، با وجود تمام رویکرد خصمانه‌اش نسبت به تهران، به دلیل ترس از ایجاد یک درگیری طولانی‌مدت دیگر آمریکا در منطقه از حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران خودداری ‌کرد، حال احتمال بسیار کم‌تری وجود دارد که بایدن دست به چنین اقدامی بزند. مهم نیست که آقای آستین به «چند گزینه» اشاره می‌کند. در واقع، نگرانی‌ها در مورد اختلال در مذاکرات هسته‌ای در آینده یکی از دلایلی است که دولت آمریکا تاکنون از پاسخ‌گویی به جمهوری اسلامی برای حمله ماه گذشته پهپادی  به پایگاه نظامی آمریکا در جنوب سوریه [که آمریکا ایران را متهم به دخالت در آن می‌کند] خودداری کرده است. مقامات آمریکایی ادعا کرده‌اند که حمله هواپیمای بدون سرنشین که تلفات جانی نداشت، انتقام ایران از حملات هوایی اسرائیل در سوریه بوده است.

برایان کاتولیس، معاون سیاست‌گذاری در موسسه خاورمیانه، سیاست دولت بایدن در منطقه را نوعی موج سواری می‌خواند. او هشدار داد که ممکن است این رویکرد با دردسرهای بزرگی همراه باشد. به گفته کاتولیس گفت: «در یک منطقه متلاطم، دریاها می‌توانند مواج شوند و امواج در یک لحظه جمع شوند و شناور ماندن در آن را غیرممکن می‌شود».