این ثروت هنگفت در ایران دود شد/ چرا گردشگری ایران از همسایگانش عقب مانده است؟
به گزارش اقتصادنیوز، روزنامه فرهیختگان نوشت:
ایران با داشتن یکی از غنی‌ترین میراث‌های تمدنی و طبیعی جهان، هنوز نتوانسته جایگاه شایسته خود را در صنعت جهانی گردشگری پیدا کند. آمار و ارقام موجود در این حوزه نیز مؤید این موضوع است.
طبق آمارهایی که در مجموعه نمافر گردآوری شده، در سالی که ترکیه بیش از ۶۲ میلیون گردشگر خارجی جذب کرده، ایران تنها میزبان حدود ۶.۴ میلیون نفر بوده است؛ عددی که حتی نسبت به ظرفیت بالقوه داخلی نیز ناچیز است، چه برسد به مقایسه با همسایگان! مجموع درآمد صنعت گردشگری در جهان در سال 2023 حدود 927 میلیارد دلار بوده؛ اما سهم ایران به‌دلیل فعال‌نشدن پتانسیل‌های بالقوه فراوان و دیگر مسائل اصلاً به چشم نمی‌آید.
البته مشکل تنها در اعداد نیست؛ بلکه در آن چیزی است که می‌توان آن را «فاصله در سیاست‌گذاری فرهنگی، اقتصادی و ارتباطی» دانست؛ فاصله‌ای که حاصلش نه‌تنها ازدست‌رفتن درآمد ارزی است، بلکه فرصت‌سوزی در تعاملات فرهنگی، برندسازی ملی و توسعه پایدار را به همراه دارد.
از ثروت تا فرصت سوخته
ایران یکی از کشورهای برتر جهان از حیث تنوع و فراوانی جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی است. در سال ۱۴۰۲ بیش از ۲۲ میلیون بازدید از اماکن تاریخی و یادمان‌های فرهنگی کشور ثبت شده است. به‌عنوان نمونه، کاخ سعدآباد با حدود 5.5 میلیون بازدید و مجموعه تاریخی نیاوران با 1.7 میلیون بازدید، یا آرامگاه حافظ با 1 میلیون و 700 هزار ، سعدی با ۹۷۰ هزار، فردوسی با ۵۴۴ هزار و خیام با ۳۳۶ هزار بازدید، نشان می‌دهند که گردشگری داخلی هنوز زنده است. اما این شور درونی، به جذب گردشگر خارجی تبدیل نمی‌شود. در همین سال، تنها ۶.۴ میلیون گردشگر خارجی وارد ایران شدند که ۹۳ درصد از آن‌ها از کشورهای همسایه بوده‌اند. اگر میانگین هزینه‌کرد هر گردشگر خارجی را حدود 750 دلار در نظر بگیریم حدود 4.8 میلیارد دلار ارزآوری به کشور داشتیم یعنی چیزی به‌اندازه 12 درصد صادرات نفتی کشور.
اما مسئله این است که با توجه به ظرفیت‌های گسترده و فراوان، ایران نتوانسته خود را در بازارهای جهانی معرفی کند. درحالی‌که بر اساس شاخص‌های مقصدهای مسلمان‌پسند (Muslim-friendly Destinations)، ایران در سال ۲۰۲۳ در رتبه هفتم قرار داشت، اما نتوانست حتی از همان ظرفیت‌های گردشگری حلال هم بهره‌برداری کند. نکته قابل‌تأمل اینجاست که دوبرابر گردشگر خارجی که در سال 1402 جذب کردیم، خروج گردشگر از کشور داشتیم، یعنی در این سال حدود 13 میلیون ایرانی سفر خارجی داشته‌اند و اگر باز میانگین هزینه‌کرد 700 دلار را در نظر بگیریم، یعنی خروج حدوداً 9 میلیارد دلار ارز از کشور.
در نقطه مقابل ما، ترکیه قرار دارد؛ به‌طوری‌که تنها در سال ۱۴۰۲ حدود ۳ میلیون ایرانی به ترکیه سفر کردند و نزدیک به ۲.۴ میلیارد دلار در آن کشور هزینه کردند. حتی در دو‌ماهه ابتدایی سال 2024 از هر ۱۰ گردشگری که وارد ترکیه شده، 1 نفر از ایران بوده است! در سال 2023، ترکیه با بیش از ۵۵ میلیون بازدید از موزه‌ها و اماکن تاریخی‌اش نشان داد که گردشگری فرهنگی نیز به‌خوبی در آنجا رشد کرده است. این کشور در سال ۲۰۲۲ توانست ۴۵.۸ میلیون بازدیدکننده فرهنگی را جذب کند و به سرعت به وضعیت پیش از کرونا بازگردد.
نکته مهم‌تر اینجاست که بیشترین سهم بازدیدکنندگان از موزه‌های دارای ورودی پولی بوده، یعنی گردشگری برای ترکیه نه فقط یک برنامه فرهنگی، بلکه یک صنعت درآمدزا و دقیقاً سیاست‌گذاری‌شده است. این کشور با بازاریابی جهانی، توسعه زیرساخت‌ها، دیپلماسی گردشگری فعال و اصلاح تصویر بین‌المللی، موفق به جذب بیش از ۶۲ میلیون گردشگر در سال ۲۰۲۳ شد که درآمدی بالغ بر ۴۶ میلیارد دلار برای این کشور به همراه داشته است (یعنی ۱۰ برابر ایران!). این یعنی ترکیه در سطح جهانی برای خود برند خوبی خلق کرده و تمامی پتانسیل‌های خود را بالفعل کرده؛ اما ایران همچنان در سطح «پتانسیل‌های بالقوه» متوقف مانده است.
گردشگری فقط دیدن نیست!
باید بپذیریم که گردشگر امروز، فقط به‌دنبال دیدن نیست، بلکه به‌دنبال زیستن است. او می‌خواهد تجربه‌ای روان، لذت‌بخش و بدون تنش داشته باشد. ایران، با وجود جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و میراثی فراوان و مهمان‌نوازی بی‌نظیر مردمش، هنوز در این مسیر با چالش‌هایی جدی روبه‌روست از جمله:
نبود زیرساخت اقامتی با کیفیت در سراسر کشور
ضعف در حمل‌ونقل هوایی، ریلی و بین‌شهری
مشکلات خدمات پرداخت برای گردشگران خارجی
ممنوعیت‌ها یا محدودیت‌های فرهنگی متغیر و بعضاً سلیقه‌ای و منطقه‌ای
عدم تسلط نیروی انسانی خدماتی به زبان‌های بین‌المللی
ناتوانی در ایجاد پلتفرم‌های دیجیتال بومی برای رزرو، راهنما و گردش مجازی در سطح جهانی
این عوامل باعث می‌شوند که ایران علی‌رغم پتانسیل بالا، در عمل مقصدی نامطمئن و پیچیده برای گردشگران بین‌المللی نسبت به برخی همسایگان باشد.
ارسال نظر