نبض تورم در نیمه نخست امسال کند شد؛ آخرین تصویر چاپ پول در ایران

به گزارش اقتصادنیوز در واقع عبدالناصر همتی ادعا دارد به واسطه آنکه به برخی خواسته‌ها برای چاپ پول و تامین اعتبار تن نداده‌ میزان رشد پایه پولی مدیریت شده است.

اما چگونه می توان ادعای رییس کل بانک مرکزی را راستی آزمایی کرد یا اینکه درجه ایستادگی را برآورد کرد؟

برای آنکه سخن رئیس کل بانک مرکزی راستی آزمایی شود باید اول مقادیر پایه پولی ونقدینگی برآورد شود. چون در مطالب سکان دار بانک مرکزی به مقدار ها اشاره نشده و تنها رشد پایه پولی و نقدینگی نسبت به پایان سال گذشته اعلام شده است.

در شهریورماه بنا بر اعلام بانک مرکزی میزان پایه پولی نسبت نسبت به اسفند سال گذشته 5.4 درصد رشد داشته با این میزان رشد مقدار پایه پولی به 372 هزار میلیارد تومان می رسد که در مقایسه با رقم آخر سال قبل 19 هزار میلیارد تومان بیشتر شده است.

رشد نقدینگی هم در همین مقطع 15.5 درصد گزارش شده با این رقم مقدار کل نقدینگی 2 هزار و 855 هزار میلیارد تومان برآورد می شود. رقم اضافه شده به نقدینگی حدود 370 هزار میلیارد تومان است. نکته جالب در خصوص مقدار اضافه شده به نقدینگی در فاصله اسفند 98 تا شهریور 99 شباهت آن با کل رقم پایه پولی است که در یک بازه تاریخی تجمیع شده است.

اما دستیابی به این اعداد به تنهایی نمی‌تواند به صحت‌سنجی ادعای رئیس کل بانک مرکزی کمک کند و برای داشتن سنگ محک باید رو به مقایسه آورد. ابتدا قبل از آنکه با روندهای آماری و مقایسه‌ای ایستادگی بانک مرکزی محک زده شود باید روشن شود پایه پولی و نقدینگی چیست؟

پایه پولی به زبان ساده

برای مقایسه پایه پولی و نقدینگی سه مقطع تعریف شده است،مقطع فصلی،شش ماهه و سالانه.

در این مقاطع ابتدا روند پولی که توسط بانک مرکزی منتشر شده و در چرخه اقتصاد در اختیار بانک‌های تجاری قرار می‌گیرد؛ بررسی شده است. این پول در اقتصاد به عنوان پایه پولی شناخته می شود. پایه پولی از دو طریق منابع و مصارف، تعریف و محاسبه می‌شود. و مقادیر سمت منابع و مصارف پس از کسر در حالت خالص در چهار سر فصل نشان داده می شود.

خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی؛ شامل: موجودی ارز و خالص مطالبات از خارج

ذخایر طلا

خالص مطالبات بانک مرکزی از دولت؛ شامل: مطالبات از بخش دولتی، سپرده‌های بخش دولتی، حساب سرمایه بانک مرکزی،اوراق قرضه دولتی.

پایه پولی از آن جهت اهمیت دارد که هرگونه افزایش در پایه پولی منجر به افزایش چند برابر آن (معادل ضریب فزاینده پولی) در کل عرضه پول می‌شود و اگر معادل این رقم به تولیدات و خدمات اقتصاد کشور اضافه نشود اثر جدی بر افزایش قیمت کالاها و خدمات دارد.

نقدینگی به زبان ساده

در اقتصاد به پول در دست مردم و سپرده های جاری پول گفته می شود در کنار پول سپرده های مدت دار هم وجود دارد که کارکرد شبیه پول  اما با درجه نقدشوندگی پایین تری دارد. به این  بخش شبه پول می گویند زیرا نزدیک ترین کارکرد به پول را دارد. مجموعه این دو بخش هم به عنوان نقدینگی شناخته می شود.

تغییرات مقدار و ترکیب نقدینگی در اقتصاد بسیار اهمیت دارد زیرا همانند پایه پولی بر رشد تولید و قیمت اثر دارد. در هر اقتصادی، رشد بخش واقعی وابسته به رشد نقدینگی است ولی از طرف دیگر اگر رشد نقدینگی بیش از رشد تولید باشد، آثار آن به صورت رشد قیمت‌ها ظاهر می‌شود.

سه تصویر از پایه پولی و نقدینگی

برای بررسی روند این دو متغیر اثر گذار بر نرخ تورم و رشد تولید کالا و خدمات سه مقطع در نظر گرفته شده است، سه ماه، شش ماهه و یک ساله. در ابتدا روند پایه پولی و رکوردهای آن در این سه مقطع بررسی می شود مهم ترین رکورد پایه پولی در این بررسی کاهش 11 هزار و 500 میلیارد تومانی پایه پولی در پایان تابستان نسبت به بهار است. این رقم یعنی چاپ پول در اقتصاد ایران علاوه بر آنکه نرخ رشد منفی داشته به لحاظ مقداری نیز کم شده است. اما مقدار نقدینگی در همین دوره مشابه دومین رکورد به جهت میزان افزایش را ثبت کرده است. یعنی دو اتفاق غیر هم جهت در دو متغیر کلیدی.

روند سه ماهه:

روند سه ماهه پایه پولی در تابستان نشان می دهد که در مقایسه با پاین بهار حجم پایه پولی 11 هزار و 500 میلیارد تومان کاهش داشته که این میزان کاهش به معنای رشد منفی سه درصد است. این میزان بیشترین کاهش فصلی دست کم در 10 سال گذشته است. از منظر رشد نیز یک رکورد دیگر ثبت شده است و آن کمترین رشد فصلی در 7 سال گذشته است. پیش از این کمترین رشد فصلی در خرداد ماه سال 92 رخ داده بوده که رقم آن منفی 6 درصد ثبت شده است. ظاهرا در بررسی سه ماهه حق با آقای همتی است اما باید برای نتیجه گیری کمی بیشتر تحقیق کرد.

در پویشی دیگر مقایسه سه ماهه نقدینگی در پایان سه ماهه دوم سال جاری با آخر بهار نشان می دهد میزان افزایش نقدینگی 185 هزار میلیارد تومان بوده است. این رقم در مقایسه با حداقل 10 سال گذشته دومین رکورد از لحاظ میزان افزایش است. پس با وجود کاهش پایه پولی مقدار نقدینگی اضافه شده به اقتصاد چندان تغییر نداشته است.

دلیل آن را اجمالا می توان در دو جا جست و جو کرد. پایه پولی به این خاطر کم شده که دولت اوراق فروخته شده در بازار اولیه را در حساب خود نزد بانک مرکزی کارسازی کرده است اما به هر دلیلی به بانک مرکزی سفارش برداشت از حساب و واریز به خزانه نداده است. این اتفاق به صورت موقت خالص بدهی های دولت به بانک مرکزی را کم کرده است. اما در کنار این بانک مرکزی با هدف مدیریت تبعات اقتصادی کرونا و پرداخت وام نرخ سپرده قانونی بانک ها را کم کرده است. در واقع قدرت خلق نقدینگی بانک ها افزایش یافته است.

روند شش ماهه پایه پولی

در مقیاس شش ماهه اختلاف پایه پولی در پایان نیمه اول سال جاری نسبت به پایان سال گذشته 19 هزار میلیارد تومان بوده با این حساب پایه پولی تنها 5.4 درصد رشد داشته است. این درحالی است که تا قبل از این بیشترین کاهش در خرداد 97 و کمترین رشد شش ماهه پایه پولی در پایان نیمه اول سال 94 بوده است. بنابراین این ارقام و داده ها در این مقطع رکوردهایی 3 ساله و 5 ساله محسوب میشوند. نقدینگی هم در این مدت 15 درصد رشد داشته و به جهت مقداری حدود 370 هزار میلیارد تومان بوده است.

روند سالانه پایه پولی و نقدینگی

در روند سالیانه میزان افزایش پایه پولی این میزان در شهریور ماه به 77 هزار میلیارد تومان رسیده است.این در حالی است که میزان افزایش نقدینگی سالانه در شهریور ماه بالاترین حد خود را داشته است. این رقم معادل با 716 هزار میلیارد تومان بوده است که رکورد بیشترین رقم افزایش نقدینگی تاکنون را دارا است. از جهت دیگر رشد سالانه نقدینگی نیز در این مقطع زمانی 33.7 درصد بوده که پس از آذر سال 93 یک رکورد به حساب می آید.

ضریب فزاینده نقدینگی

ضریب فزاینده نقدینگی نمایانگر قدرت خلق پول بوده و حاصل تقسیم نقدینگی بر پایه پولی است. این رقم در شهریور ماه به بیشترین میزان خود دست کم در ده سال گذشته رسید، این میزان 7.64 درصد محاسبه شد که نشان می دهد.