تبعات اقتصادی و محیط زیستی انتقال آب از دریای عمان به شهرهای مرکزی ایران | چرا برخی صنایع از آب انتقالی استفاده نمی‌کنند؟

به گزارش اقتصادنیوز، پروژه انتقال آب دریای عمان گرچه رسما کلید خورده است اما برخی صنایع و چهره های محیط زیستی مخالف این تصمیم هستند، اما علت چیست؟

حسن اصیلیان مهابادی استاد دانشگاه و معاون سابق سازمان حفاظت محیط زیست  در گفتگو با اقتصادنیوز درباره مزایا و معایب انتقال آب از دریای عمان به صنایع ایران گفت: اگر بخواهیم از جنبه اقتصادی به این موضوع بنگریم، این پروژه توجیه اقتصادی ندارد. فرآیند انتقال و تصفیه این آب، هزینه‌های بسیار گزافی دارد و فراتر از آن، نگهداری خطوط انتقال نیز مستلزم بودجه‌های کلانی است. بر اساس آخرین استعلاماتی که بنده از بخش صنعت داشتم، هزینه نهایی برای صنایع در حدود ۷.۵ یورو به ازای هر متر مکعب برآورد می‌شود.

هزینه انتقال آب برای صنایع به صرفه نیست

به گفته اصیلیان، بسیاری از صاحبان صنایع بزرگ، به ویژه در حوزه فولاد که در مناطق کویری همچون یزد مستقر هستند، صراحتاً اعلام کرده‌اند که این قیمت برای آن‌ها صرفه اقتصادی ندارد. آن‌ها معتقدند اگر بخواهند هزینه آب را با این نرخ محاسبه کنند، قیمت تمام‌شده آهن به قدری بالا می‌رود که تحمل آن برای مصرف‌کننده بسیار دشوار خواهد بود.

خبر مرتبط

هزینه نجومی انتقال آب دریا به شهرهای مرکزی | پوراصغر: به جای انتقال آب، باید صنایع را به مناطق ساحلی منتقل کنند

اقتصادنیوز: فرزام پوراصغر، پژوهشگر محیط‌ زیست و آمایش سرزمین با تأکید بر تبعات اقتصادی، اجتماعی و محیط‌ زیستی انتقال آب خلیج فارس به برخی صنایع واقع در فلات مرکزی می گوید: انتقال آب نه‌ تنها راه‌حل پایدار نیست بلکه موجب تشدید بارگذاری جمعیتی و صنعتی در مناطق کم‌ آب شده و چرخه معیوب کمبود آب را در شهرهایی مانند اصفهان و تهران تکرار خواهد کرد.

وی افزود: هزینه‌های انتقال آب بسیار بالا است و باید در نظر داشت با توجه به تورم موجود در کشور، این قیمت‌ها ثابت نمی‌ماند. این‌گونه نیست که بگوییم قیمت در سال آینده متعادل می‌شود؛ بلکه همگام با تورم، رشد صعودی و تصاعدی خواهد داشت. از این رو، طرح از نظر قیمت به‌صرفه نیست. 

تبعات محیط زیستی انتقال آب 

اصیلیان درباره تبعات محیط زیستی انتقال آب خاطرنشان کرد: تصفیه آب در مبدأ، میزان نمک و ناخالصی‌هایی را که باید مجدداً به دریا بازگردد، به شدت افزایش داده و شاخص EC (هدایت الکتریکی) آب را در آن مناطق بالا می‌برد. این تغییرات تأثیر مستقیمی بر زیست ماهی‌ها و جانداران آن مناطق دارد و از جنبه‌های زیست‌محیطی بسیار خطرناک است. این‌ها اثرات جبران‌ناپذیری بر محیط دریا و اقیانوس‌ها بر جای می‌گذارند.

وی درباره مشکلات شیرین سازی آب دریا و مشکلات آن برای محیط زیست، خاطرنشان کرد: شیرین‌سازی آب و انتقال آن خطرات خاص خود را دارند. در بحث انتقال، اگر لوله‌ها روی زمین باشند، یک نوع مشکل وجود دارد و اگر زیر زمین باشند، عملیات تخریب خاک در فواصل طولانی، اثرات زیست‌محیطی مخربی دارد. حتماً باید برای خطوط انتقال، مطالعات ارزیابی انجام شود. برای مثال، اگر لوله‌ها از مناطق حساسی مانند پارک ملی کویر یا حتی حاشیه‌های آن عبور کنند، تخریب و کندن خاک منجر به فرسایش سریع شده و این مناطق را به کانون‌ها و منابع تولید ریزگرد تبدیل می‌کند. همچنین بحث نگهداری لوله‌ها، پوسیدگی‌ها و نشت آب نیز مطرح است. 

برخی صنایع استفاده از آب انتقالی را نپذیرفته اند زیرا...

به گفته این استاد دانشگاه، ممکن است اکنون این هزینه‌های نگهداری محاسبه نشده باشد اما در آینده قطعاً روی قیمت تمام‌شده هر متر مکعب آب اضافه خواهد شد. در حال حاضر برخی صنایع وجود اینکه آب را آورده‌اند، به دلیل عدم صرفه اقتصادی، استفاده از آن را نپذیرفته‌اند.

وی گفت: واقعیت این است که اگر تولیدکنندگان بخواهند از این آب استفاده کنند، ناچارند این هزینه را روی میزان تولید خود بکشند. برای مثال، قیمت هر تن آهن افزایش می‌یابد که این موضوع بازار را تحت تأثیر قرار داده و خود باعث تشدید تورم در جامعه می‌شود. احتمال دیگر این است که این صنایع فعلاً آب را آورده باشند تا تنها در شرایط بحرانی که دیگر هیچ آبی در داخل کشور در دسترس نباشد، از آن استفاده کنند.

صنایع نباید در فلات مرکزی احداث می شدند

این کارشناس حوزه محیط زیست درباره انتقال آب و احداث صنایع در فلات مرکزی تاکید کرد: ریشه این مشکل به فقدان مطالعات آمایش سرزمین برمی‌گردد. این مطالعات در کشور ما یا انجام نشده و یا به صورت ناقص تنها برای یکی دو استان صورت گرفته است. در نبود آمایش سرزمین، صنایع بر اساس ترجیحات شخصی و سیاسی مستقر شده‌اند. مثلاً صنعتگران دوست دارند محل کارشان نزدیک محل زندگی‌شان باشد و به همین دلیل بیشترین صنایع در استان‌های تهران، البرز و قزوین متمرکز شده‌اند.

اصیلیان گفت: در مورد صنایع فولاد هم اگرچه مطالعات ارزیابی انجام شده، اما به نتایج آن توجه نشده است. این مطالعات غالباً فرمالیته بوده و مطمئنم که امتیاز لازم زیست‌محیطی را نیاورده‌اند، اما تحت فشارهای سیاسی نمایندگان مجلس یا وزرایی که دوست داشتند صنعت را به استان خود ببرند، مستقر شده‌اند. استان اصفهان اکنون از نظر توان خودپالایی از مرز انفجار گذشته است و استقرار صنایع آلاینده و آب‌بر در اطراف آن، منجر به فرونشست زمین و کاهش شدید روزهای پاک شده است.آینده نگری را درباره مشکلاتی که این صنعت می تواند برای آب، خاک و هوای استان داشته باشد بررسی نکردند. 

صنایع آب بر باید جابجا شوند

وی ادامه داد: باید برای جابه‌جایی صنایع آب‌بر از استان‌های کم‌آبی مثل اصفهان، یزد، قزوین و البرز برنامه‌ریزی کنیم. از سوی دیگر باید به سمت تکنولوژی‌های جدید و تولید پاک (Clean Production) حرکت کنیم. تکنولوژی‌های قدیمی که متعلق به حدود 100 سال پیش است و برای تولید هر تن آهن حدود ۳۰۰۰ متر مکعب آب مصرف می‌کند، در حالی که تکنولوژی‌های روز دنیا این میزان را به ۳۰۰ لیتر کاهش داده‌اند.

صنایع باید به روز شوند

این تحلیلگر محیط زیست گفت: ما ناچاریم تمام صنایع قدیمی خود را به‌روزرسانی کنیم. با این کار هم مصرف آب به شدت کاهش می‌یابد با توجه به در منطقه خشک و نیمه خشک قرار داریم و هم می‌توانیم پروتکل‌های جهانی مربوط به تغییرات آب و هوایی و کاهش گازهای گلخانه‌ای را رعایت کنیم. در غیر این صورت، به دلیل قدیمی بودن صنعت، هرگز نخواهیم توانست استانداردهای جهانی را در بحث پسماند و آلایندگی آب و خاک و هوا رعایت کنیم.