انسان فریفته هوش مصنوعی شده است

هوش مصنوعی دست ساخته بشریت زندگی نوینی را برای ما رقم زده و ارتباطات جدیدی  را برای ما به ارمغان آورده است. حاکمیت هوش مصنوعی نوع ارتباطات ما را دگرگون کرده همین موجب شد تا گروه ارتباطات و دانش شناسی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات با همکاری گروه ارتباطات و رسانه انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا به مناسبت« روز جهانی ارتباطات» نشستی تخصصی تحت عنوان «ارتباطات در عصر حاکمیت دیجیتال» با مدیریت افسانه مظفری دانشیار دانشگاه و مدیر گروه علوم ارتباطات و دانش‌شناسی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات و رئیس گروه ارتباطات و رسانه انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا برگزار کند.  

این نشست ضمن میزبانی از محمد محمدپور کارشناس شهرهوشمند، هادی نیلفروشان عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، امید علی مسعودی رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره و فاطمه امیرحسینی مدرس دانشگاه سوره و نویسنده کتاب فراتر از ارتباطات؛ به محفلی برای تبادل نظرداغ دانشجویان برای «شوق و نگرانی» در مورد تطور ارتباطات درعصر حاکمیت هوش مصنوعی تبدیل شد.

*تحولی بزرگ

در ابتدای نشست افسانه مظفری رئیس گروه مطالعاتی ارتباطات و رسانه انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا و مدیر نشست گفت : پدیده هوش مصنوعی در این مقطع زمانی بسیار فراگیر شده و زندگی را کلا متحول کرده است. این تحول هرچند بسیار خوشایند بوده  و زندگی ما را راحت کرده است اما از سوی دیگر موجب  نگرانی شده است که مبادا هوش مصنوعی جایگزین انسان شود. وجود چنین دغدغه‌هایی موجب شد تا چنین نشستی با حضور کارشناسان محترم برگزار شود.

* روابط  عمومی مصنوعی

در ابتدای جلسه، امیدعلی مسعودی ضمن اشاره به اعتراف «مو یان» برنده چینی جایزه نوبل ادبیات به کمک گرفتن از chatGPT   برای تهیه متن سخنرانی‌اش گفت: در آینده نزدیک در حوزه ارتباطات و روابط عمومی با چت‌بات‌های اختصاصی روبرو خواهیم شد که  ضمن اتوماسیون‌سازی، فعالیت روابط عمومی را خودکار کرده و روابط عمومی مصنوعی را  شکل می‌دهد. این قابلیت به ما کمک می‌کند تا در حوزه ارتباطات انسانی کارهای خلاقانه‌ای انجام دهیم حتی می‌توان تولیدات رسانه‌ای در مورد سازمان را رصد و گزارش تهیه کرد.   

رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره  در ادامه افزود: برخی از شرکت‌های بزرگ روابط عمومی همچون هاب اسپات نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی را بکار گرفتند.شرکت معتبر تولید محتوا که به تازگی کار خود را در آمریکا شروع کرده است به کمک chatGPT برای روابط عمومی‌ها بیانیه مطبوعاتی تهیه وتوزیع می‌کند و این کار خسته‌کننده و وقت‌گیر را تسهیل می‌کند. این شرکت در تمام حوزه‌ها به شما سرویس داده و شخصی‌سازی پیام را انجام می‌دهد. البته امکان دسترسی به داده‌ها و علایق پیشتر ایجاد شده است.

*معضلی به نام اشتغال

مظفری مدیر نشست در تکمیل سخنان مسعودی گفت: من با بحث شما موافقم. هوش مصنوعی مزایای زیادی دارد اما این بحث به صورت جدی مطرح است که اگر قرار است که هوش مصنوعی جای انسان را بگیرد. چه بلایی بر سر اشتغال انسان می‌آید و انسان به چه سمتی سوق داده می‌شود؟ این دغدغه در کشور ما که موضوع اشتغال نگرانی زیادی را ایجاد کرده است، مضاعف می‌شود. موضوع دیگر این است که با چنین دستاوردی آیا ذهن انسان تنبل نمی‌شود؟ متاسفانه در حال حاضر ما با دانشجویانی روبرو هستیم که تمام کارهای تحقیقاتی خود به کمک هوش مصنوعی انجام می‌دهند. در این صورت چه بلایی بر سر مهارت‌های انسان می‌آید. این موضوع در کشور ما که میزان کار مفید در ادارات بسیار کم بوده و پرت زمانی بالا است، اهمیت پیدا می‌کند. اگر قرار شود که  هوش مصنوعی جایگزین میزان کار اندکی که توسط دانشجویان یا کارمندان انجام می‌شود ، بشود در این صورت ما چه کاری را باید انجام دهیم. در چنین شرایطی با وقت اضافه‌ای که برای بسیاری از ما ایجاد می‌شود باید چه کار کرد؟

* غرق شدن ایرانیان در فناوری

مسعودی در ادامه افزود: هوش مصنوعی پدیده‌ای ناشناخته است. در برخورد با فناوری همواره سه مرحله وجود دارد. مرحله اول ترس نگرانی و طرد مرحله دوم امتحان کردن و ازمون کردن و مرحله سوم غرق شدن در فناوری است. این رفتار ایرانیان در برخورد با تمام پدیده‌ها مشهود است. هوش مصنوعی در واقع روابط انسانی ما را دگرگون کرده و مسیر ما را عوض می‌کند. یک هستی‌شناسی جدیدی در ارتباطات انسانی حاکم شده است. بدنبال تغییر هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی هم تغییر کرده است.  

رئیس هیات مدیره انجمن سوادرسانه ای ایران به ارزش داده اشاره و تصریح کرد: در این عصر دیگر داده خام اهمیت زیادی ندارد بلکه داده‌ها باید پردازش شود. سرمایه‌داری در حال دستکاری ما است اگر تا دیروز اخبار را دستکاری می‌کرد در حال حاضر مغز ما دستکاری می‌کند. در این معرفت‌شناسی، خدای اطلاعات جایگزین خدای واقعی شده است. برخی از افراد در جهان عاشق هوش مصنوعی شدند. داده‌پرستی جانشین بت‌پرستی شده است. خدای اصلی که بر همه چیز چیره بود، کنار گذاشته شده است. در حال حاضر انسان دچار سرریز اطلاعاتی شده است. استفاده از اطلاعات توسط انسان، حد را گذرانده است. به همین دلیل، انسان امروز دچار اضطراب شده و در حال ورود به عصر تنهایی است. به نظر میرسد که هوش مصنوعی همان گاو سامری است که ما را فریب داده اما نمی‌توان واقعیت خدمات آن را نادیده گرفت چون انسان به شدت فریفته او شده است.

*مثلث تکنولوژی، اقتصاد و سیاست

رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره گفت:هوش مصنوعی واقعی نیست و روح ندارد اما خرید و فروش می‌شود. در آینده ناچار هستید که بابت خدمات آن پول پرداخت کنید. انسان انتظار دارد که هوش مصنوعی برای او همه کاری را انجام دهد و همه چیز را به او بگوید. من یک مثلثی را در معرفت‌شناسی هوش مصنوعی ترسیم می‌کنم که تکنولوژی در راس بوده و اقتصاد و سیاست دو راس دیگر را تشکیل می‌دهد.

مسعودی تصریح کرد: در رمان معروف 1984 جورج اورول برادر بزرگ، فردی بود که در بالا قرار داشت و تمام کارهای ما را تماشا می‌کرد. هوش مصنوعی می‌تواند همه چیز ما را ثبت کند و حتی با هوش مصنوعی قادرند انسانی همچون ما بسازند که مثل ما حرف بزند و عمل کند و در قالب آوارتار ملک خریداری کند.

*تطوری تاریخی

محمد پوردانش‌آموخته هوش مصنوعی تصریح کرد: دنیا در حال تغییر اساسی از نظر کانسپتی است. بر همین اساس ابزار هم خیلی تغییر می‌کند سه کانسپت اصلی در هستی‌شناسی وجود دارد. یک کانسپت مربوط به غربیان است. از اسطوره شناسی شروع  و به دنیای امروز می‌رسد. در هستی‌شناسی غربیان، خدایان زیادی وجود داشت. این خدایان هستی را آفریده بودند. افریده‌ها در حکم برده‌ها بودند. این افریده‌ها در خدمت خدایان بودند و برای آنها کار می‌کردند تا خدایان بتوانند خوش بگذرانند. این کانسپت در تفکر ارسطو دیده می‌شود که مقوله کارکردن را متعلق به بردگان دانسته و فکر کردن را متعلق به جامعه فرادست می‌داند. طبیعتا این تطور تاریخی در نظام برده‌داری، کار را از انسان سلب کرده و او را به کانسپت ربوتیک می‌رساند. در ادامه این ربات باید بتواند خودش تصمیم‌گیری کند. و کارهای بزرگ را از روی دوش انسان بردارد. در واقع هوش مصنوعی یک تطور تاریخی است که از این بنیان شروع می‌شود.

محمدپور در ادامه افزود: هستی‌شناسی دیگری وجود دارد که ادیان توحیدی، درگیر آن تفکر هستند. دین زرتشت و ادیان سامی.در تفکر غربی خدا شدن مجاز است و برای خدا شدن باید لوازم و ابزار خداشدن را به دست بیاورید. قدرت و دانش و ثروت را به دست بیاورید که از آن به عنوان مثلث زر و زور و تزویر یاد می‌شود. در تفکر غربی خدا شدن مجاز است. در مورد ادیان سامی و دین زرتشت تفکر این است که ما پروردگاری داریم که در تعامل با او عبودیت برایمان مطرح است و نهایتا جایگاهی که انسان می‌تواند برای آدمی بدست بیاورد،فضای پیامبری است که  آن هم انتخابی نیست برخلاف هستی شناسی غربی که انسان می‌تواند خدا شدن را انتخاب کند اینجا پیغمبر شدن انتخابی نیست.

*هوش مصنوعی فراتر از تکنولوژی

محمدپور کارشناس هوش مصنوعی گفت: تفکر ایرانی فریز شده از سه هزار سال،تفکری است که خدا را بذر و دانه‌ای می‌داند که خودش را در هستی گسترش داده و در این مسیر به موجودات دیگر تغییر پیدا می‌کند. در تفکر خسروانی ایرانیان،تفکر خدا شدن وجود دارد چون هر بذری قسمتی از خدا را در درون خود دارد. این تفکر به ما می‌گوید که برای خدا شدن باید نو بشوید. کانسپت نوروز در واقع بنیان نهم ایین خسروانی است. ایین خسروانی دوازده بنیان دارد که نهمین آن نوروز است. نوروز مکانیزمی است که ادمی نو می‌شود و توانایی افرینش‌گری درونی پیدا می‌کند. این کانسپتی است که ایرانیان کهن به آن خدا می‌گفتند. انالحقی که حلاج میگفت مصداق همین است. عرفان ایرانی را باید در همین راستا تحلیل کرد. هدف از بیان این سخنان چیست. واقعیت این است که وقتی در مورد هوش مصنوعی صحبت می‌شود باید مراد از آن مشخص شود. گاهی در حکم تکنولوژی دیده می‌شود. در این زمینه امکان دارد که نقدهای زیادی وجود داشته باشد چون تکنولوژی ابزار است.

هوش مصنوعی  یک متدولوژی

محمدپور در ادامه افزود: قبل از اینکه هوش مصنوعی را ابزار ببینیم. هوش مصنوعی را باید متدولوژی دید. متدولوژی ورای ابزار قرار می‌گیرد. البته به مکانیسم ابزاری هم می‌رسد اما برای دنیای غرب تنها ابزار نیست. اقای دکتر مسعودی به درستی بیان کردند که ما به عنوان نسل گذشته در مواجهه با تکنولوژی مراحل مقاومت ، پذیرش نسبی و در نهایت شیفتگی را پشت سر می‌گذاریم و مهمتر اینکه کانسپت را بهم می ریزیم. در مورد هوش مصنوعی هم همین روال حاکم است. هوش مصنوعی در غرب بستر فلسفی دارد و از مبحث آگاهی و خودآگاهی شروع شده و در نهایت به ابزارهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری می رسد.

این کارشناس هوش مصنوعی تصریح کرد:  نباید تصور کرد که هوش مصنوعی مجموعه‌ای است از ابزارها و نرم‌افزارها که تلاش دارد تا داده‌ها را پردازش کند و در نهایت یک خروجی را به عنوان حل مساله در اختیار انسان قرار دهد. این بخشی از داستان است اما اصل داستان به نگاه فلسفی هستی‌شناسانه بازمی‌گردد و اینکه انسان چگونه می‌تواند به خدایی برسد. حداقل دنیای غرب تکلیف خودش را با انسان چه به درستی یا نادرستی مشخصا تعریف کرده است.

*نقشه جاودانگی

محمدپور به نقشه جاودانگی اشاره کرد و گفت: الان نقشه جاودانگی در دنیای غرب مطرح شده است که در سال 2070 مکانیسمی ایجاد خواهد شد که انسان ابدیت را به دست خواهد آورد. اگر تا امروز بحث برسر این بوده که قدرت و ثروت و دانش داشته باشیم که همین فلسفه زایش اینترنت را رقم می‌زند در نهایت کانسپت  جاودانگی  هم مطرح می‌شود. با توجه به اینکه دنیای غرب تکلیف خود را  در تعامل با انسان روشن کرده ون برمبنای آن برساختهای جامعه و مکانیزمهای ارتباطی را طراحی کرده است. توسعه پایدار با هفده اصل از دل این مباحث بیرون می‌آید. ما به عنوان یک فرهنگ پویا با سابقه ده هزار ساله تا کنون هیچ کاری انجام ندادیم نه به باور خودمان توانستیم برگردیم نه توانستیم با دنیای غرب تعامل کنیم.

*بنا شدن تکنولوژی بر زیرساخت نادرست

محمدپور خطاب به مسعودی گفت: ایشان به عصر تنهایی اشاره کردند اما یادمان نرود که عصر سوشیال‌هم اغاز شده است. در واقع نحوه استفاده  من از ابزار ICT ، یک تصمیم شخصی است که به نگرش فلسفه‌‌ای انسانها بازمی‌گردد. در کشوری همچون ایران، دردوره قاجار اقبال  به رشته علوم انسانی بیشتر بود اما در دوره پهلوی، تفکر تکنولوژیک گسترش یافت که مهمترین دلیل آن به نظامی بودن رضاخان و شناخت او از ابزار بازمی‌گشت. توسعه تکنولوژیک بدون ایجاد بستر صورت گرفت. این مسیر همچنان ادامه یافته است به همین دلیل نه تکنولوژی را خوب می فهمیم و نه زیرساخت علوم انسانی را . این انتقاد را به عنوان فردی اعلام می‌کنم که هوش مصنوعی خوانده و نگرش تکنولوژیکی دارد. اجازه داده نشد که این مباحث بر روی زیرساخت‌های انسان شناسی، جامعه شناسی و فلسفه بنا شود.  

*مدیر گروه ارتباطات و رسانه انجمن ایرانی مطالعات غرب اسیا