قدم بزرگ مردم در میانه جنگ؛ حاکمیت هم 10 قدم برمی‌دارد؟

این واقعیتی انکارنشدنی است که پیش از 23 خرداد 1404، شکافی عمیق میان مردم و حاکمیت وجود داشت که این روزها بیش از گذشته و با صدایی رساتر باید درباره آن سخن گفت و دلایل آن را واکاوی کرد. شکافی که به تعبیر محمد فاضلی، مردم و حاکمیت را در موقعیت «صلح مسلح» قرار داده بود. 

فاضلی در تبیین نظر «صلح مسلح» خود گفته بود که «صلح مسلح یعنی بخش‌هایی از حاکمیت آماده اعمال خشونت هستند و بخش‌هایی از جامعه نیز چنین آمادگی‌ای دارند. هر دو طرف منتظر فرصتی برای بروز خشونت‌اند».

اما شاید فاضلی هم که چنین تعبیری را برای تبیین رابطه مردم و حاکمیت به کار برده بود، فکر نمی‌کرد روزی در میانه یک جنگ تمام عیار و تجاوز نظامی دشمنی که اتفاقا بر روی همین شکاف حساب باز کرده بود تا مردم هم مقابل حاکمیت بایستند، اتفاق دیگر رقم بخورد که هیچ‌کس تصورش را نمی‌کرد.

در میانه این جنگ، مردم واکنشی از خود نشان دادند که نشان از سطح بلوغ بالای جامعه داشت و کمتر کسی انتظار آن را می‌کشید. تجاوز نظامی و تعرض به خاک کشور، باعث شد بخش‌های مختلف جامعه که تکه تکه شده بودند، به هم بپیوندند و در کنار هم در مقابل تجاوزگر هم‌صدا شوند. 

مردم ناراضی از شرایط اقتصادی، جوانانی که شاید خیلی‌هایشان سال 1401 کف خیابان بودند، زنانی که سر و وضعشان در قاب تصاویر صداوسیما و خبرگزاری‌ها نشان می‌داد، گذرشان به گشت ارشاد خورده یا حداقل پیامک‌های حجاب را دریافت کرده‌اند، زندانیان سیاسی در زندان‌ها و... همه مانند تکه‌های یک پازل بهم پیوستند و مانند یک ارکستر، سمفونی وحدت را اجرا کردند. 

تصویر دیگر این روزها، واکنش مردم به گشت‌های بسیج، یگان‌های ویژه و گشت‌های انتظامی بود. شاید قبل از 23 خرداد، خیلی از این مردم مقابل این نیروها بودند، اما حالا که این نیروها را حافظ امنیت و در کنار خود می‌دید، با لبخند پشت ترافیک ایست و بازرسی‌ها می‌ایستادند و به آنها خدا قوت و خسته نباشید می‎گفتند.

این تصاویر، بلوغ مردم را به تصویر کشید و نشان از قدم بزرگ آنها در کنار نظام برای تقویت جبهه خودی در مقابل دشمن داشت. اما حالا واکنش نظام به قدم بزرگ مردم از همه‌چیز مهمتر است.

گذر از وضعیت «صلح مسلح» به این سادگی برای مردم و حاکمیت  میسر نبود که امروز به دست آمده است. این وضعیت اما می‌تواند مانند آتش‌بس نظامی، متزلزل و ناپایدار باشد و چیزی که می‌تواند آن را پیدار کند، قدم‌هایی است که حاکمیت در پاسخ به مردم به سمت آنها برمی‌دارد.

قدم‌های حاکمیت به سمت مردم و ایجاد اصلاحات در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، با هدف بازسازی سرمایه اجتماعی و کم‌کردن فاصله با مردم، می‌تواند هم کم‌هزینه‌تر از بازسازی توان نظامی و بازدارندگی ایران باشد و هم آینده این خاک و مرز و بوم را بیشتر از هر اقدام دیگری تضمین کند.

امروز نیاز داریم نظام سیاسی از موشک تازه‌ای رونمایی کند که سوخت آن را مردم تامین کرده‌اند و هدف آن هم انسجام داخلی و همراهی با خواست و اراده مردم است. مردم قدم بزرگی برداشتند، حاکمیت هم 10 قدم برمی‌دارد؟ فهم این مسئله و پاسخ به این سوال، آینده ایران را مشخص می‌کند.