کوبا چگونه تحریم های آمریکا را تاب آورد؟

 سال 1959 بود که فیدل کاسترو با انقلاب کمونیستی‌اش اختیار امور را در کوبا به دست گرفت. این اقدام در دوران جنگ سرد و روابط پر تنش آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی، منجر به خشم مقامات آمریکایی شد و واکنش آن‌ها چیزی نبود جز «تحریم»!

از اصطلاح «فناوری فرانکنشتاین» چه می‌دانید؟

تحریم‌ها علیه کوبا باعث شد این کشور به فناوری‌های روز دنیا دسترسی محدودی داشته باشد. مردم و مهندس‌ها در این کشور ناچار شدند به راهکارهای مبتکرانه و نوآورانه‌ای روی بیاورند تا قلب اقتصاد از تپش نایستد. اینجا بود که فناوری تازه‌ای خلق شد.

مردم یاد گرفتند قطعات قدیمی، تجهیزات دستِ‌دوم و ابزارهای نامتجانس را با هم ترکیب کنند و چیزی را به وجود آورند که به آن «فناوری فرانکنشتاین» (Frankenstein Tech) می‌گویند.

این اصطلاح به نوعی از فناوری اشاره دارد که از قطعات ناهمگون (قدیمی، متفاوت، بازمانده از برندهای مختلف) ساخته شده است. مثل همان هیولایی که از قطعات مختلف بدن خلق می‌شد. در زمینه فناوری، یعنی وقتی افراد به جای قطعه استاندارد، ترکیبی از اجزای مختلف را برای کارکرد یک دستگاه به کار می‌برند.

خودروی فرانکنشتاین در کوبا به خودرویی گفته می‌شود که قطعات آن متعلق به برندهای مختلف باشد یا حتی قطعات بی‌ربط خانگی در آن به کار رفته باشد

آنچه در رابطه با کوبا جاذبه دارد این است که مردم بالفعل دست به ساختن ابزارهای فیزیکی «بداهه» می‌زنند تا نیازهایشان را تامین کنند. این اقدام در مواقع تحریم شدید و کمبود قطعات ضروری می‌تواند حیاتی باشد.

نمونه‌هایی از فناوری فرانکنشتاین در کوبا

کوبایی‌ها در واکنش به تحریم، دست به خلق ابزارهای نوآورانه زدند. خودروهای کلاسیک فرانکنشتاین مهم‌ترین نمونه است.

یکی از معروف‌ترین جلوه‌های این پدیده در کوبا، خودروهای کلاسیک مونتاژی است. این خودروها متعلق به دهه 1950 میلادی است و با قطعات دیگر برندها و ماشین‌های وارداتی، اصلاح شده‌اند. مثلا:

• موتور تویوتا روی شاسی یک فورد قدیمی
• ترکیب فرمان و قطعات خودروهای وارداتی
• استفاده از تجهیزات خانگی و قطعاتی که برای ماشین نبوده‌اند و یا به شکل سفارشی، دستکاری شده‌اند

همه این موارد نمونه‌هایی از خلاقیت فنی ناشی از محدودیت قطعات است. در کوبا گاهی اوقات به این خودروها، ماشین‌های فرانکنشتاین هم می‌گویند چون اجزای مختلفی در ترکیب با هم دیده می‌شوند.

مزایای فناوری فرانکنشتاین

گزارش‌های بسیاری وجود دارند که نشان می‌دهند مردم از اشیا روزمره و قطعات الکترونیک ساده، ماشین‌های دست‌ساز می‌سازند تا نیازهای پایه‌ای‌شان را تامین کنند. این ابزارها شاید ظریف یا پیچیده نباشند اما نمادی از مقاومت فنی در شرایط محدود به شمار می‌آیند. مزایا و نقاط قوت را می‌توان به این شکل در نظر گرفت:

1. استقلال از زنجیره‌های بین‌المللی: وقتی دسترسی به قطعات استاندارد برقرار نیست، ترکیب و بازسازی امکان ادامه فعالیت را فراهم می‌کند.
2. خلاقیت و یادگیری علمی: کسانی‌که این ابزارها را می‌سازند، مهارت فنی بالایی پیدا می‌کنند و با شرایط محلی آشنایی بیشتری دارند.
3. کاهش هزینه: استفاده از قطعات دستِ‌دوم یا بازسازی‌شده، هزینه را پایین می‌آورد که در مقایسه با واردات قطعات جدید و گران، قابل مقایسه نیست.
4. انطباق محلی: این روش‌ها می‌توانند بهتر با شرایط ویژه محیطی، آب‌وهوا، برق نامنظم و زیرساخت محدود سازگار شوند.

البته محدودیت‌هایی هم در رابطه با فناوری فرانکنشتاین وجود دارد. برای مثال معمولا قطعات ناسازگار ممکن است به خوبی با هم کار نکنند و عمر دستگاه را کاهش دهند. همچنین، به دلیل استاندارد نبودن ممکن است امنیت و اعتماد به آن‌ها پایین باشد.

به هر حال، کوبا نوعی از فناوری را برای خود خلق کرده که بتواند در دل تحریم‌های سخت و طولانی‌مدت باز هم به حیاتش ادامه دهد. این کشور با همین نوآوری‌ها، هرچند وضعیت مطلوبی را برای مردم ایجاد نکرده، اما شش دهه به عمرش ادامه داده است.