هشدار اروپا به آمریکا درباره مخدوش شدن برجام
به گزارش اقتصادنیوز ، پس از آنکه روز چهارشنبه مجلس نمایندگان آمریکا قطعنامه‌ای را با عنوان «قانون اجرایی برنامه موشکی بالستیک ایران و تحریم‌های بین‌المللی» با اکثریت آرا به تصویب رساند، روز جمعه 13 سناتور جمهوری‌خواه در نامه‌ای به نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل خواستار بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تاسیسات نظامی جمهوری اسلامی و همچنین تشدید راستی‌آزمایی از اجرای تعهدات ایران در چارچوب توافق هسته‌ای با 6 قدرت جهانی شدند. دیوید پردو، سناتور جمهوری‌خواه از ایالت جورجیا، روز جمعه پنجم آبان متن این نامه را که روز پنج‌شنبه 27 اکتبر امضا شده (چهارم آبان)، منتشر کرده است. امضاکنندگان این نامه نگرانی خود را از وضعیت کنونی بازرسی‌ها و راستی‌آزمایی برجام که توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درحال اجرا است، اعلام کرده‌اند.
تد کروز، مارکو روبیو، دیوید پردو، مایک لی جان بازمن، جانی ایزاکسون و جان باراسا از جمله امضاکنندگان این نامه هستند. این درحالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون هشت بار پایبندی ایران به تعهداتش را تایید کرده است. در بخشی از نامه 13 سناتور جمهوری‌خواه آمده است: «به هنگام اعلام توافق «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) پرزیدنت اوباما وعده داد که در چارچوب این توافق بازرسان قادر خواهند بود هر زمانی که اراده کنند به هر مکان مشکوک دسترسی داشته باشند.» نویسندگان این نامه تاکید کرده‌اند؛ اما در عمل به‌نظر می‌رسد چنین امری اتفاق نمی‌افتد؛ زیرا اخیرا مقام‌های نظامی ایران گفته‌اند که اجازه بازرسی از تاسیسات نظامی را نخواهند داد.
توانمندی موشکی ایران قابل مذاکره نیست
در این باره امیر احمدرضا پوردستان، جانشین فرمانده کل ارتش درباره احتمال مطرح شدن مذاکرات در موضوع موشکی توسط غرب با بیان اینکه توانمندی موشکی ایران از قابلیت‌هایی است که به هیچ عنوان قابل مذاکره نیست، گفت: «اجازه بازدید از مراکز نظامی به هیچ شخصیت و هیچ کشوری داده نخواهد شد.» به گزارش روابط‌عمومی ارتش، جانشین فرمانده کل ارتش تاکید کرد که ستاد کل نیروهای مسلح موضع ایران اسلامی را درحوزه دفاعی مشخص کرده است.
موضوع بازرسی از مراکز نظامی یک بار برای همیشه بسته شده است
از سوی دیگر بهروز کمالوندی، سخنگو و معاون امور بین‌الملل سازمان انرژی اتمی در مصاحبه با خبرگزاری صداوسیما نیز تاکید کرد: «موضوع بازرسی از مراکز نظامی کشورمان یک بار برای همیشه بسته و به مهر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممهور شده است.» کمالوندی در پاسخ به این پرسش که آیا آقای آمانو زمینه‌ساز مطالبات غیرقانونی آمریکا برای بازرسی از مناطق نظامی ایران است، گفت: «متاسفانه رویترز در این باره خبرسازی کرد و اصلا این‌طور نبود که مواضع آمانو این‌گونه باشد، او اعلام کرد که موضوعی به‌عنوان بازرسی از مراکز نظامی در برجام وجود ندارد.» به گفته کمالوندی، این موضوع نه فقط در برجام، بلکه در پروتکل الحاقی و پادمان نیز مطرح نیست، آنچه اهمیت دارد این است که در مراکزی که فعالیت‌های هسته‌ای صورت می‌گیرد، آژانس می‌تواند درخواست کند و دسترسی داشته باشد و طبعا اگر جایی فعالیت هسته‌ای وجود ندارد خودبه‌خود از موضع درخواست‌های آژانس خارج می‌شود و نه فقط، درخواست دسترسی به حوزه نظامی بلکه بسیاری حوزه‌های دیگر نیز شامل این رویه می‌شود.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی با اشاره به این موضوع که وقتی در جایی هیچ‌گونه فعالیت هسته‌ای صورت نمی‌گیرد، دلیلی بر ورود به آنجا وجود ندارد، ادامه داد: «در سال‌های گذشته در رسانه‌های بین‌المللی با تبلیغات بی‌پایه، وانمود کردند در سایت پارچین فعالیت‌هایی صورت می‌گیرد و در نهایت مجبور شدیم، یک بار برای همیشه به این موضوع پایان دهیم که چنین اتفاقی هم افتاد و این پرونده بسته شد و شورای حکام نیز آن را تایید کرد.»
همچنین سخنگو و معاون امور بین‌الملل سازمان انرژی اتمی ابراز امیدواری کرد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وظایفش را حرفه‌ای، مستقل و بدون پذیرش فشارهای سیاسی به درستی انجام دهد.
درخواست سناتورهای جمهوری‌خواه از هیلی
از سوی دیگر سناتورهای جمهوری‌خواه در نامه اخیرشان به هیلی ادعا کرده‌اند: «ما باور داریم بدون بازرسی از تاسیسات نظامی ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌تواند به جمع‌بندی قابل اعتمادی درخصوص راستی‌آزمایی از تعهدات ایران در بند «تی» توافق هسته‌ای برسد.» امضاکنندگان این نامه از سفیر آمریکا در سازمان ملل خواسته‌اند بر ضرورت پیگیری این بخش توافق هسته‌ای تاکید کند. بند «تی»، بخشی از متمم اول برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام در زمینه تعهدات هسته‌ای است. این بخش به «فعالیت‌هایی که می‌تواند در طراحی و توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای مشارکت کند» اشاره دارد.
از آزمایش موشکی بالستیک ایران جلوگیری می‌کنیم
پس از انتشار این نامه نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل با تکرار ادعاهای بی‌اساس این کشور علیه ایران گفت: «آمریکا تلاش‌های ایران برای کنترل سوریه را عقب خواهد راند و مانع از آزمایش‌های موشکی بالستیک این کشور خواهد شد.» به گزارش «ایسنا» هیلی در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان، به تکرار مواضع تند رئیس‌جمهور کشورش در قبال ایران پرداخت و گفت: «جامعه بین‌الملل آزمایش موشک‌های دوربرد کره‌شمالی را که قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای دارند، نپذیرفت. ایران نیز باید همین استاندارد را رعایت کند؛ چرا به ایران اجازه می‌دهید چنین کاری انجام دهد.» هیلی در ادامه ادعاهای خود گفت: «آمریکا تلاش‌های ایران را برای کنترل سوریه به عقب خواهد راند. ما اجازه نخواهیم داد ایران (سوریه را) تصرف کند. ما همچنین از آزمایش‌های موشکی بالستیک ایران جلوگیری خواهیم کرد.»
سفر آمانو به تهران
در شرایطی که سناتورهای آمریکا با کمک نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل که از جمله مخالفان سرسخت برجام به‌شمار می‌رود درحال سنگ‌اندازی در مسیر برجام هستند، شب‌گذشته یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد تهران شد. پیش‌تر خبرگزاری رویترز درخصوص بند «تی» از مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پرسیده بود و وی در پاسخ گفته بود که ابزار آژانس برای راستی‌آزمایی در این زمینه «محدود» است. از سوی دیگر سخنگوی سازمان انرژی اتمی درباره اهداف و برنامه سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران گفت: «ما به‌طور دوره‌ای با مسوولان آژانس دیدار و گفت‌وگو می‌کنیم همچنانکه اخیرا آقای صالحی با وی دیدار داشت و در مناسبت‌های مختلف با مسوولان این نهاد درباره موضوعات مختلف مانند مسائل مرتبط با برجام، موضوعات پادمانی و مسائل پروتکلی دیدار و گفت‌وگو می‌کنیم.»
معاون سازمان انرژی اتمی با اشاره به طرح مباحث مخالف برجام از جانب هیات حاکمه آمریکا و رویدادهای مرتبط با آن افزود: «سفر آمانو می‌تواند تلاشی برای تقویت برجام و با اهمیت باشد.» کمالوندی در پاسخ به اینکه مقامات ایران از آمانو برای دفاع از حقوق هسته‌ای کشورمان در برابر هجمه‌های آمریکا چه انتظاری دارند، تاکید کرد: «انتظار ما این است که آژانس وظایف حرفه‌ای‌اش را انجام دهد کما اینکه تاکنون انجام داده و در هشت گزارش، پایبندی کشورمان را به برجام اعلام کرده است.» همچنین آمانو درحالی به ایران سفر می‌کند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا دو هفته پیش از تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای وین سر باز زد و تهدید کرد که اگر کنگره ایالات‌متحده یا متحدان آمریکا علیه ایران سختگیری نکنند، واشنگتن از این توافق خارج خواهد شد. به‌دنبال عدم تایید پایبندی ایران به برجام از سوی ترامپ، کنگره آمریکا تا اواسط ماه دسامبر فرصت دارد تا در قبال توافق اتمی وین و تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران تصمیم‌گیری کند.
تشدید تلاش‌های اروپا برای حفظ برجام
با وجود تهدیدات ترامپ مبنی بر اینکه اگر دیگر کشورها با آمریکا درخصوص برجام همراهی نکنند از این توافق خارج خواهد شد، کشورهای اروپایی بر تشدید تلاش‌ها برای حفظ برجام تاکید دارند. شورای روابط خارجی اروپا در گزارش اخیرش ضمن هشدار درباره پیامدهای مخدوش شدن توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵، از جمله تشدید تنش‌های منطقه‌ای و لطمه وارد شدن به نظام منع اشاعه هسته‌ای، تاکید کرد که اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی باید تلاش‌های خود را برای حفظ برجام تشدید کنند.
به گزارش «ایرنا» در گزارش جدید اندیشکده شورای روابط خارجی اروپا (ECFR) آمده است: «شکاف و اختلاف بین اروپا و آمریکا درباره ایران تعمیق خواهد شد. لفاظی‌های شدید و اقدامات اخیر دولت دونالد ترامپ (رئیس‌جمهوری آمریکا) حاکی از آن است که راهبرد آمریکا منحصرا بر منزوی ساختن و مهار ایران متمرکز است. اما پیامدهای این سیاست آمریکا از خسارت وارد کردن به نظام منع اشاعه هسته‌ای که اروپا به ایجاد آن کمک کرده است نیز فراتر خواهد رفت.»
بی‌ثباتی در خاورمیانه
همچنین در بخش‌هایی دیگر از گزارش آمده است: «این اقدامات آمریکا می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر در خاورمیانه منجر شود و دیپلماسی با ایران برای حل‌وفصل موضوعات منطقه‌ای را به‌شدت محدود سازد.»
اندیشکده شورای روابط خارجی اروپا در این گزارش تاکید کرده است: «کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا باید تلاش‌های خود را برای محافظت از برجام تشدید کنند و از جمله باید طرح‌های قوی احتیاطی برای مقابله با کارشکنی‌های آمریکا در توافق هسته‌ای آماده کنند. این اقدام باید برسازوکارهای حقوقی، سیاسی و اقتصادی برای دفاع از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های ثانوی آمریکا متمرکز باشد.»
از دیگر موضوعاتی که در این گزارش بر آن تاکید شده، این است که اروپا باید ائتلافی برای رهبری دیپلماسی مقتدرانه با ایران درباره موضوعات غیرهسته‌ای ایجاد کند که تمرکز آن بر آزادی دریانوردی در خلیج‌فارس و مناقشه‌ها در یمن و عراق باشد. این دیپلماسی همچنین باید به نگرانی‌های موجود از برنامه موشکی بالستیک ایران در یک چارچوب منطقه‌ای بپردازد.
براساس این گزارش، چنین تعاملی باید به‌دنبال یک فهم پراگماتیک در این باره باشد که ایران و اروپا کجا می‌توانند به تامین منافع یکدیگر کمک کنند و همچنین فضایی برای همکاری و رقابت عادی ایجاد کند.
گزارش اندیشکده شورای روابط خارجی اروپا در پایان تاکید می‌کند: «در مجموع محافظت از برجام و مدیریت یک رابطه تازه با ایران بهترین راه برای اروپا است که بتواند نفوذ معناداری بر موضوعات امنیتی منطقه‌ای و جهانی داشته باشد. در صورتی که توافق هسته‌ای مخدوش شود، امید کمی وجود دارد که بتوان درباره سایر مسائل با ایران به پیشرفت دیپلماتیک رسید و احتمال می‌رود که بی‌ثباتی منطقه‌ای در خاورمیانه تشدید شود. در آن صورت اروپا ممکن است یک بار دیگر وارد یک رابطه مبتنی بر رویارویی با ایران شود که در کنار تحریم‌های جدید و تهدید همیشگی تشدید تنش‌ها، یک شرمساری تراژیک خواهد بود.»
