اسرائیل، حمایت آمریکا را از دست می‌دهد؟/زمان تصمیم رسید

به گزارش اقتصادنیوز، ۲۱ ماه بعداز حمله حماس در اکتبر 2023، روند عادی‌سازی ارتباط میان رژیم صهیونیستی و هم‌پیمانان عربی با چالش‌های جدید و عمیقی مواجه شده‌است.

به نوشته یول گزونسکی و چاک فریلیچ در نشنال اینترست، با وجود آن‌که همکاری‌های راهبردی و نظامی به صورت گسترده در جریان بوده  و حتی در مواردی افزایش یافته، عادی سازی پیشرفت چندانی نداشته ‌است. پیمان ابراهیم که اسرائیل آن را گشایشی تاریخی در روابط منطقه‌ای مورد ستایش قرار می‌داد، اکنون با احتمال  تخریب و تبدیل شدن به واقعیتی دو‌لایه مواجه است؛ از طرفی همکاری‌های امنیتی پایدار حتی به صورت ضمنی، و از طرف دیگر افول روزافزون تعاملات مدنی.

شوک عظیم بعد از 7 اکتبر

وجود چنین شکاف‌هایی جدید نیست. پیش از این نیز قبل از عادی‌سازی رسمی، روابط پنهان امنیتی میان اسرائیل و شرکای خلیج‌فارس، به ویژه در زمینه‌های اطلاعاتی، به عنوان پایه و اساسی برای پیشرفت‌های دیپلماتیک بعدی عمل می‌کرد. با این حال پس از وقایع 7 اکتبر، شوکی عظیم به تعادل شکننده میان این دولایه وارد شده است، چرا که جامعه مدنی، بیش از ابعاد نظامی به درگیری‌های میان اسرائیل و فلسطین حساس است.

پیشروی‌های اسرائیل در نوار غزه افکار عمومی جهان عرب را به شدت تحت‌تاثیر قرارداده‌است. در چنین شرایطی، همکاری‌هایی که تا پیش از این در حوزه‌هایی همچون گردشگری، تجارت، و تبادلات فرهنگی و علمی رو به گسترش بود، به‌طور قابل توجهی کند و یا به‌کلی متوقف شده است. دیدارهای میان مقامات ارشد اسرائیلی با همتایان مراکشی و بحرینی قطع شده و دیدارها با امارات متحده عربی نیز کاهش چشمگیری داشته است.

همچنین برنامه‌های چندجانبه مانند نشست نقب به حالت تعلیق درآمده‌اند و پروژه‌های مشترکی همچون منطقه صنعتی «دروازه اردن» و « توافق سه‌جانبه مبادله آب در برابر انرژی میان امارات، اردن و اسرائیل» نیز متوقف شده‌اند. مجمع گاز مدیترانه شرقی که پیش‌تر به‌عنوان بستری برای گفت‌وگوی منطقه‌ای عمل می‌کرد، اکنون تنها به‌صورت پراکنده و نامنظم تشکیل جلسه می‌دهد.

در همین حال، احتمال تداوم پروژه بلندپروازانه کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه بدون مشارکت اسرائیل و در پی نگرانی‌ها نسبت به بی‌ثباتی سیاسی داخلی این کشور و آسیب‌های اعتباری ناشی از جنگ، وجود دارد.

همکاری نظامی اسرائیل و کشورهای عربی

اگرچه برخی اقدامات دیپلماتیک و نمادین مانند فراخواندن سفرای رژیم صهیونیستی  و یا اعمال محدودیت بر تبادلات فرهنگی صورت گرفته است، اما دولت‌های عربی همچنان بر انتخاب خود در حمایت از صلح تأکید کرده‌اند و هنوز روابط خود با اسرائیل را به صورت رسمی لغو یا تعلیق نکرده‌اند. داده‌های تجاری نیز این تداوم را نشان می‌دهد.

از طرفی، همکاری‌های نظامی اسرائیل با برخی کشورهای عربی رو به گسترش است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که در سال 2024، امارات، بحرین و مراکش ۱۲ درصد از صادرات تسلیحاتی اسرائیل را به خود اختصاص داده‌اند؛ در حالی که این سهم در سال ۲۰۲۳ تنها ۳ درصد بود. در سال  ۲۰۲۵ و با گذشت بیش از یک سال از آغاز جنگ، مراکش توپخانه اسرائیلی خریداری کرده و امارات میزبان تولیدکنندگان تسلیحات اسرائیلی در نمایشگاه‌های دفاعی شده‌است.

با این وجود، تکیه بیش از حد به همکاری‌های نظامی بدون پشتوانه سیاسی مشروع می‌تواند این ساختار را در برابر تغییرات رهبری یا فشار افکار عمومی آسیب‌پذیر سازد.

صلح سرد در پیش است؟

در صورت تثبیت این مدل‌سازی ناقص، پیمان ابراهیم در عمل ممکن است به الگویی مشابه صلح سرد میان اسرائیل با مصر و اردن تبدیل شود. صلحی که میان دولت‌ها و کارگزاران سیاست بود و نه درمیان ملت‌ها.

توافق ابراهیم با چشم انداز تحقق دستاوردهای ملموس از جمله شراکت در حوزه تکنولوژی، رشد اقتصادی و ادغام دیپلماتیک منطقه‌ای بود. وعده‌هایی که درصورت عدم تحقق ، موجب تسریع روند فروکش کردن اشتیاق عمومی و نخبگان بیش از پیش خواهد شد.

درنتیجه، انگیزه دولت‌‌های عربی برای حفظ یا گسترش این روند تضعیف شده و بازگشت به سطحی از روابط حداقلی، بدون چشم‌انداز تحول منطقه‌ای، بسیار محتمل خواهد بود.

با نزدیک شدن به دومین سالگرد حملات 7 اکتبر و پنجمین سالگرد پیمان ابراهیم، اسرائیل به لحاظ راهبردی در موقعیتی حساس قرار گرفته‌است. هرچه جنگ در نوار غزه طولانی‌تر شود و اسرائیل مانعی در مسیر پیشرفت مسئله فلسطین تلقی شود، توجیه ادامه توافقات برای هم پیمانان ابراهیم دشوارتر خواهد بود. با گذشت زمان، ترمیم این شکاف برای اسرائیل عملا غیرممکن خواهد بود.

در داخل اسرائیل، عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی به‌مثابه جهشی ژئوپولیتیک و پراهمیت تلقی می‌شود؛ چرا که می‌تواند مسیر حل‌وفصل مناقشه‌  گسترده‌تر عربی-اسرائیلی را هموار ساخته و منافع اقتصادی و راهبردی عمیقی برای اسرائیل به‌دنبال داشته باشد. توافق احتمالی با ریاض، همچنین به‌عنوان ابزاری برای تضمین تداوم حضور و تعهد آمریکا  در منطقه در نظر گرفته می‌شود.

اسرائیل ممکن است حمایت آمریکا را از دست بدهد

اکنون نوبت اسرائیل است تا تصمیم بگیرد که آیا فرصت دستیابی به یک توافق سه‌جانبه با ریاض و واشنگتن را با وجود مصالحه‌های سیاسی و راهبردی لازم، غنیمت می‌شمارد و یا منتظر شرایطی مطلوب‌تر و کم هزینه‌تر برای عادی سازی روابط است. در صورت تعلل و عدم استفاده از چنین فرصتی، اسرائیل حمایت آمریکا را به عنوان اهرم فشاری در عادی‌سازی روابط با عربستان از دست خواهد داد. در‌واقع، اگر این رژیم  زمان را از دست بدهد، این احتمال وجود دارد که ریاض تضمین‌های هسته‌ای و امنیتی را از ایالات متحده دریافت کند، بدون آن‌که در ازای آن  عادی‌سازی روابط با اسرائیل را بپذیرد. چنین سناریویی، بدترین حالت ممکن برای اسرائیل خواهد بود.