سازمان ملل؛ زیر فشار حداکثری آمریکا علیه ایران

به گزارش اقتصاد نیوز به نقل از ایرنا: گروه بین‌المللی بحران روز چهارشنبه گزارشی را منتشر کرد که در آن آمده است: دولت ترامپ در ادامه فشار حداکثری بر ایران درصدد است که برخلاف خروجش از برجام، به حقی که برای امضاکنندگان این توافق در نظر گرفته شده، استناد کند و تحریم‌های پیش از برجام را احیا سازد.

این گزارش می‌افزاید: سایر اعضای شورای امنیت نباید به چنین ادعایی ترتیب اثر دهند و تهران را تشویق کنند که واکنش افراطی نشان ندهد.

خلاصه این گزارش به شرح زیر است:

تحولات اخیر: محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در اکتبر سال جاری (مهر ماه) منقضی خواهند شد. پیش‌نویس قطعنامه آمریکا که به دنبال تمدید این محدودیت‌ها بود در شورای امنیت شکست خورد. واشنگتن تاکید کرده است که از حق پیش‌بینی شده برای اعضای برجام مبنی بازگرداندن یکجانبه همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، که در سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۴) در نتیجه توافقات هسته‌ای لغو شده بودند، استفاده خواهد کرد.

اهمیت موضوع: با توجه به خروج دولت ترامپ از برجام، هرگونه اقدام آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها مناقشه‌برانگیز خواهد بود و احتمالا در شورای امنیت بن‌بستی ایجاد خواهد کرد. هدف دولت ترامپ واضح است:‌ از بین بردن توافق هسته‌ای یا سخت‌تر کردن کار دولت بعدی برای پیوستن مجدد به آن.

راه‌کارها: اعضای باقی مانده در برجام و سایر اعضای شورای امنیت باید در مقابل این اقدامات واشنگتن به اتفاق مقاومت کنند. آنها به طور اساسی باید استفاده آمریکا از مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌ها را به عنوان یک اقدام بی‌نتیجه نادیده بگیرند، مانع از اجرایی شدن آن شوند و از ایران بخواهند که در مقابل این حرکت واشنگتن که در نهایت اقدامی نمادین محسوب می‌شود واکنش شدیدی نشان ندهد. ‌

چکیده

نتیجه منطقی کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران درحال تحقق است:‌ اقدامی برای از بین بردن برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام از طریق اعمال یک‌جانبه‌گرایی در شورای امنیت.

دولت آمریکا در وهله اول بر آن بود تا محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران را که در اکتبر (مهر ماه) سال جاری منقضی می‌شود از طریق تصویب یک قطعنامه جدید تمدید کند. بعد از شکست مفتضحانه قطعنامه در شورای امنیت، واشنگتن برای برداشتن گام بعدی آماده می‌شود و آن چیزی نیست جز فعال کردن مکانیزم ماشه و در نتیجه بازگشت خودکار تمام تحریم‌های سازمان ملل (اسنپ بک) علیه ایران.

چنین حقی برای اعضای شرکت کننده در برجام در نظر گرفته شده است اما واشنگتن برخلاف اینکه بیش از ۲ سال از خروج جنجالی‌اش از این معاهده گذشته، هنوز مدعی استفاده از چنین حقی است.

هدف دولت ترامپ مشخص است: اجبار ایران به تسلیم شدن در برابر خواسته‌های آمریکا در قالب یک توافق جدید (در صورتی دونالد ترامپ برای دومین بار در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شود)؛ یا مانع تراشی برای بازگشت ایالات متحده به برجام (در صورتی که جو بایدن، معاون رئیس جمهوری سابق، برنده انتخابات پیش رو باشد).

اعضای شورای امنیت باید به اسنپ بک(بازگرداندن تحریم‌های لغو شده شورای امنیت) آمریکا به عنوان پدیده‌ای بلااثر و فاقد ارزش نگاه کنند. آنها همچنین باید در برابر تلاش‌های آمریکا برای تشکیل کمیته‌های تحریم بایستند و ایران را مجاب کنند به اقدامات آمریکا که در عرصه عمل ‌تاثیری ندارند واکنش افراطی نشان ندهد.

بیش از ۲ سال است که اجبار و تهدید ترجیع‌بند سیاست دولت ترامپ در مقابل ایران بوده است. از ماه می ۲۰۱۸ (اردیبهشت ۱۳۹۷)، واشنگتن تحریم‌های یک‌جانبه فلج‌کننده‌ای علیه جمهوری اسلامی وضع کرده است با این هدف که یا در آن کشور بی‌ثباتی ایجاد کند، یا تهران را وادار کند که به خواسته‌های هسته‌ای و منطقه‌ای آمریکا تن بدهد و یا هر دو.

اگرچه که بدون شک تا کنون اقتصاد ایران در نتیجه تحریم‌ها به شدت آسیب دیده اما هنوز آمریکا به هیچ یک از اهداف فوق دست نیافته است چراکه امروز  ایران در مقایسه با دوران قبل از خروج آمریکا از برجام هم در زمینه هسته‌ای در جایگاه پیشرفته‌تری قرار دارد و هم در سطح منطقه، به همراه هم‌پیمانانش، تحریک‌آمیزتر عمل می‌کند.

محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران که  در نتیجه گفت‌وگو های هسته‌ای و متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در ماه اکتبر (مهر ماه) منقضی می‌شود، به محل نزاعی اساسی میان ایران و آمریکا بدل شده است. مقامات آمریکایی اعلام کرده‌اند که در تمدید محدودیت‌ها مصمم هستند و در نهایت به هدف‌شان خواهند رسید: یا با تصویب یک قطعنامه مستقل در شورای امنیت محدودیت‌های تسلیحاتی را تا مدت نامعلومی به تاخیر می‌اندازند یا با توسل به شیوه پیش‌بینی شده در قطعنامه ۲۲۳۱ یعنی همان اسنپ بک، تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را باز می‌گردانند.

مسیر دوم  با احیای شرایط پیشا برجامی می‌تواند توافق هسته‌ای را به کام مرگ بکشاند. در ۱۴ ماه اوت (۲۴ مرداد ماه) گزینه اول با گرفتن ۲ رای موافق،‌ ۲ رای مخالف و ۱۱ رای ممتنع به شکل تحقیرآمیزی شکست خورد و در حال حاضر آمریکا خود را برای گزینه دوم آماده می‌کند.

نیت اصلی دولت ترامپ هیچ وقت محل تردید نبوده است چرا که اگر هدف‌ واقعی واشنگتن به حداقل رساندن تاثیر خرید و فروش سلاح‌های مجاز بر امنیت خاورمیانه بود، در مقایسه با تمدید نامحدود محدودیت‌های تسلیحاتی و یا تهدید به فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل،‌ گزینه‌های واقع‌بینانه‌تری وجود داشت.

هنوز که هنوز است، دولت ترامپ به جای اینکه در قالب یک دیپلماسی حساب‌ شده با متحدانش مشورت و با رقیبان تاثیرگذارش تعامل کند، با مطالبات حداکثری و تمایل حداقلی به مصالحه با این مساله برخورد می‌کند.

اگرچه آمریکا در بدو امر تاکید کرده بود که در راه تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی آماده است برجام را  قربانی کند، اما سابقه دولت نشان می‌دهد که در واقع هدف از تمدید محدودیت‌ها به طور اساسی از بین بردن برجام بوده است.

بنابراین، انتخاب واقعی بین وجود یا عدم وجود محدویت‌های تسلیحاتی نیست، بلکه بین نجات برجام (که امری است دشوار اما حیاتی) و یا نابود کردن آن است.

اعضای باقی‌مانده در برجام نسبت به کاهش محدودیت‌های خرید و فروش سلاح‌های متعارف نگاه یکسانی ندارند. آلمان، فرانسه و انگلیس از چنین اتفاقی نگران هستند و دغدغه‌هایشان را نیز بیان کرده‌اند درحالیکه ایران، روسیه و چین بر این باورند که رفع این محدودیت‌ها جزء اساسی تصمیم مشترکی است که در ۲۰۱۵ (۱۳۹۴) اتخاذ شد. اما همه ایشان در یک نظر مشترکند و آن اینکه یک بحران هسته‌ای جدید به مراتب نگران‌کننده‌تر است و مسیری که آمریکا به آن فرا می‌خواند ممکن است به چنین بحرانی بینجامد.

در نتیجه وظیفه اعضای شورای امنیت سازمان ملل این است که در برابر تلاش‌های واشنگتن برای فعال کردن مکانیسم ماشه مقاومت کنند. گرچه عجیب به نظر می‌رسد که دولت ترامپ که خروجش از برجام را طی بیانیه‌ای با عنوان «پایان مشارکت آمریکا در برجام» اعلام کرده بود اکنون به عنوان عضوی از برجام مدعی حقی شود، اما واقعیت این است که هیچ سازوکار مشخص و بی نقصی برای رد کردن این ادعا وجود ندارد.

در محتمل‌ترین سناریو، نزاعی سخت در نیویورک شکل خواهد گرفت که در آن آمریکا می‌گوید تحریم‌ها به صورت مشروع بازگشته‌اند، روسیه و چین چنین اعتقادی ندارند و اروپایی‌ها به همراه سایر اعضای شورای امنیت تمام تلاش‌شان را می‌کنند که نه با ایران درگیر شوند و نه به شورا آسیب بزنند. چنین بحرانی بحران‌های موجود میان اعضای دائمی شورای امنیت را تشدید و جایگاه شورا را به عنوان محلی برای تصمیم‌گیری قدرت‌های دنیا خدشه‌دار خواهد کرد.

سرنوشت برجام در گرو این چند عامل است: تعداد و اثرگذاری کشورهایی که ادعای آمریکا مبنی بر بازگشت تحریم‌ها را می‌پذیرند، موضع کشورهای تاثیرگذار اروپایی، عملکرد دبیرکل و دبیرخانه سازمان ملل، کیفیت واکنش ایران و قطعا نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا.

همانطور که آرای قطعنامه آمریکایی برای تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران به وضوح نشان داد، اکثریت گسترده‌ای از اعضای شورای امنیت خواهان حفظ برجام و مخالف برنامه آمریکا هستند اما برخلاف آنچه که در مورد آن قطعنامه اتفاق افتاد، هیچ سازوکار مشخصی برای مقابله با کشیدن ماشه تحریم‌ها توسط آمریکا موجود نیست.

درعین حال، هنوز یک راه‌حل موثر وجود دارد: بی‌تفاوتی جمعی نسبت به ادعای دولت ترامپ مبنی بر بازگشت تحریم‌ها با زیر سوال بردن مشروعیت اقدام آمریکا و اعلام اینکه کشورها نه تحریم‌های جدید را به رسمیت می‌شناسند و نه در عمل برایشان اثری قائل هستند. در چنین وضعیتی،‌ صرفا یک عامل می‌تواند مرگ برجام را رقم بزند و آن انتقام ایران به شکل خروج از برجام و یا پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است.

اینکه برجام چطور بعد از تحمل ضربات پیاپی هنوز زنده است جای تعجب دارد اما اگر اعضای باقی‌مانده در برجام عاقلانه عمل کنند، این معاهده می‌تواند از یک نزاع دیگر نیز جان سالم به در ببرد.