از سهمیه‌بندی جنسیتی پارلمان تا تصمیم‌سازی کلان
به گزارش اقتصادنیوز کسب چنین جایگاهی را بسیاری مرهون وجود «سهمیه‌بندی در انتخابات پارلمانی» می‌دانند. سهمیه‌ای که بسیاری آن را «اشتباه استراتژیک » دانسته و در برابر بسیاری از مدافعان« لب به تمجید» آن می‌گشایند. مخالفان، این کار را «اقدامی زینتی و نمادین» و بدون تاثیرگذاری در «شاخص مشارکت سیاسی زنان» ارزیابی کرده و در مقابل، موافقان، این سهمیه را «اقدامی ضروری» ارزیابی می‌کنند که تنها ابزار برای جبران عقب‌ماندگی تاریخی زنان افغانستان است. البته سلطه مجدد طالبان بر این کشور، بسیاری از آمال و آرزوهای زنان افغانستان را بر باد داد همچنانکه فرمان ها و ممنوعیت‌های متعدد در مورد زنان، بستر نگرانی گسترده جهانیان را فراهم کرده است.
* تاثیر سهمیه‌بندی جنسیتی بر مشارکت سیاسی
تداوم این جدال بین موافقان و مخالفان موجب شد تا دومین نشست از « سلسله نشست های تحلیل وضعیت زنان غرب آسیا و راهکارهای توانمندسازی آن ها با تاکید بر گزارش شکاف جنسیتی 2022 » به بررسی تاثیر سهمیه‌بندی جنسیتی بر مشارکت سیاسی زنان افغانستان قبل از ظهور طالبان اختصاص یابد. این نشست با حضورمهمانان اسدالله اطهری رئیس انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا، مهدی لکزی دبیر اجرایی انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا، سعید باقری و روسا و مدیران بسیاری از گروه های مطالعاتی و پژوهشگران این حوزه برگزار شد.
صدور 31 فرمان علیه زنان در امارت اسلامی/ هراس طالبان از موج تغییر خواهی دختران افغانستانی
مهمان این نشست در دسته زنان سیاستمدار افغانستانی قرار می‌گیرد که سرد و گرم عرصه سیاست را چشیده و از نمایندگی پارلمان تا حضور در کسوت سفارت نروژ و روزنامه‌نگاری را تجربه کرده است. «شکریه بارکزی» به خوبی مرارت ها و سختی‌های این دوران را تحمل کرده و قادر است تا منصفانه در مورد «تاثیر سهمیه‌بندی جنسیتی بر مشارکت سیاسی» در دوره قبل از ظهور طالبان سخن گفته و در مورد آن ارزیابی دقیق و منصفانه‌ای داشته باشد.
*توسعه زنان محور پیشرفت جوامع
افسانه مظفری رییس گروه مطالعاتی زنان و غرب آسیا که در این نشست مدیریت جلسه را برعهده داشت، در ابتدای جلسه ضمن عرض تسلیت به زنان افغانستان برای ترور نماینده سابق پارلمان افغانستان، خانم مرسل نبی‌زاده، به شاخص‌های ارزیابی توسعه زنان اشاره کرد و گفت:«برنامه‌های توسعه سازمان ملل در سال 1990 توسعه انسانی (HDI) را شاخص اصلی برای اندازه‌گیری توسعه ملی معرفی و برای آن شاخص‌هایی همچون طول عمر (براساس امید به زندگی)، دانش (براساس میزان باسوادی بزرگسالان)، درآمد یا قدرت خرید (با توجه به هزینه های زندگی) معرفی کرده است. شاخص توسعه انسانی اگر چه میزان رفاه، خوشبختی و میزان رضایت یک کشور را اندازه‌گیری نمی کند، اما نشان دهنده پیشرفت یک کشور از جهت میزان رفاه، بهداشت و زندگی بهتر و طولانی تر برای شهروندان است. در سال 1995 ، گزارش توسعه انسانی دو شاخص جدید را معرفی کرد که برای تعیین جایگاه زنان در هر کشور مناسب و دقیق بود. این دو شاخص شاخص توسعه جنسیتی (GDI) و دیگری شاخص توانمندسازی جنسیتی GEM)) است. شاخص توسعه جنسیتی همان شاخص تعیین نابرابری جنسیتی است. شاخص توانمندسازی جنسیتی رشد زنان یک کشور را از نظر سیاسی ،اقتصادی و علمی مدنظر قرار می‌دهد. این موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد که زنان چقدر در تصمیم‌گیری کلان سیاسی و اقتصادی نقش دارند. در واقع فرصت های سیاسی و اقتصادی اعطا شده به زنان، مورد بررسی قرار می‌گیرد. به این معنا که تعداد زنان در مجلس، میزان حضور زنان در مشاغل مدیریتی و در نهایت قدرت مالی زنان، مورد سنجش قرار می‌گیرد. نابرابری جنسیتی در حوزه‌های متعددی همچون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته که یکی از این نابرابری‌ها از وابستگی اقتصادی زنان به مردان نشات می گیرد که به دلیل مشارکت کمتر زنان در نیروی کار رخ می‌دهد. عامل بعدی، دستمزدهایی است که به نسبت مردان بسیار کمتر است. موضوع دیگر وابستگی سیاسی زنان به مردان است که به دلیل سلطه مردان به زنان در عرصه سیاست رخ داده است. عامل سوم ، اقتدار مردان در خانه و قدرت تصمیم‌گیری است و چهارم، وابستگی به قدرت مردان برای تعریف واقعیت اجتماعی است. پنجم وابستگی به مردان از جهت حفاظت از خشونت سایر مردان است و در نهایت وابستگی روانشناختی و عاطفی زنان نسبت به مردان است».
ضرورت رفع نابرابری برای دستیابی به توسعه
افسانه مظفری، استاد علوم ارتباطات اجتماعی در ادامه افزود: «توزیع عادلانه فرصت ها و منابع بین زنان و مردان، موجب رشد اقتصادی و بهره وری بیشتر خواهد شد. کشورهایی که بر روی اموزش دختران سرمایه‌گذاری کردند،نرخ رشد اقتصادی بالاتری دارد. متاسفانه با وجود این امر بدیهی، ممنوعیتی برای تحصیل دختران و زنان افغانستان صادر شده که امیدواریم به زودی حل شود. شرط دستیابی به توسعه پایدار این است که تبعیض‌ها و نابرابری‌ها برطرف شود. این برابری بارها مورد تاکید دین مبین اسلام قرار گرفته و بر برابری حقوق فطری زنان و مردان تاکید کرده و جایگاه ویژه‌ای برای مادران قایل شده است. در حال حاضر برای بررسی وضعیت شکاف جنسیتی، چهار شاخص مشارکت در فرصت های اقتصادی، آموزش و پیشرفت تحصیلی، سلامت و بقا و توانمندسازی سیاسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در آسیا بین سال 2021 تا 2022 آمارها نشان می دهد که امتیاز کلی برابری جنسیتی ارتقا پیدا کرده است، اما متاسفانه این پیشرفت در زیرشاخص پیشرفت تحصیلی و همچنین زیرشاخص توانمندسازی سیاسی رشد نداشته و این رشد، معطوف به بهبود مشارکت اقتصادی و سلامت بوده است».
*سهمیه‌بندی جنسیتی موثر اما ناکافی
در ادامه، شکریه بارکزی نماینده چند دوره پارلمان افغانستان، در پاسخ به سوال رئیس گروه مطالعاتی زنان و غرب آسیا، به وضعیت نامطلوب زنان افغانستان در گزارش شکاف جنسیتی اشاره و تصریح کرد:« زنان و مردان از بدو تولد آزاد و برابر آفریده شدند، اما بعد از مدتی اجحاف و نابرابری در حق زنان صورت گرفت و در این میان زنان افغانستان همواره بیشترین ستم را متحمل شدند.در زمان طالبان اجازه آموزش و رفت و آمد به زنان داده نمی‌شود و مجبورند با یک محرم تردد کنند. در این شرایط آیا انتظار توسعه و افزایش مشارکت سیاسی زنان را می‌توان داشت در حالیکه طالبان تلاش دارند تا زنان را محدود کرده و حضور اجتماعی آنان را به حداقل برسانند».
سفیر سابق افغانستان در نروژ در ادامه افزود:«درست است که زنان ما در حال حاضر در بدترین شرایط حضور دارند، اما در زمان قبل از طالبان، زنان افغانستان وضعیت خوبی داشتند؛ هرچند با انتظارات ما فاصله زیادی داشت. البته زنان افغانستان با وجود تمام مشکلات همچنان فعالیت کرده و حضور اجتماعی خود را حفظ کردند. به رغم وجود ممنوعیت، کارهای خوبی در حال انجام است و زنان با هم ارتباط خوبی دارند و تلاش دارند تا در این شرایط نامطلوب، با استفاده از روش های مختلف اهداف خود را پیش ببرند».
در ادامه مظفری با سوال در مورد کارساز بودن سهمیه های جنسیتی، گفت:« به نظر من اگر در جوامع سهمیه بندی های جنسیتی اجرا شوند، مسلما شاهد حضور تعداد بیشتری از زنان درمناصب سیاسی، پارلمان ها و دیگر سمت ها خواهیم بود، اما این سهمیه بندی و حضور به تنهایی کارساز و کافی نیست، در واقع با توجه به توانایی ها و شایستگی ها، زنان باید در مقام تصمیم گیری و سمت های تاثیرگذار قرار گیرند تا این سهمیه بندی ها صرفا یک حرکت نمادین تلقی نشود».
بارکزی در پاسخ به سوال مدیر نشست درمورد چگونگی حضور زنان درپارلمان افغانستان و نمادین بودن آن گفت:« در مورد تاثیر سهمیه‌بندی جنسیتی بر ارتقای مشارکت سیاسی زنان قبل از ظهور طالبان، البته که خوب بود اما کافی نبود. بسیاری بر این باورند که حضور زنان در پارلمان افغانستان جنبه نمادین داشته است، البته جنبه نمادین آن برای حکومت بسیار مهم بود؛ با این حال توانست منشا تغییرات مهمی هم شود، اگرچه این تغییرات با انتظارات ما فاصله زیادی داشت. ایده‌آل ما تاثیر در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی کلان بوده و هست».
بارکزی در ادامه افزود:« این سهمیه بندی تا حدودی توانست شکاف جنسیتی را بهتر کرده و بستر مشارکت سیاسی زنان را فراهم کند. البته لازم است تا وضعیت سایر شاخص ها هم بهبود پیدا کند، وگرنه در وضعیت زنان تغییری حاصل نمی‌شود. درغیراینصورت، سهمیه بندی جنسیتی به تنهایی برای توسعه و افزایش مشارکت سیاسی زنان کافی نیست. در واقع باید راهکاری را برای تاثیر گسترده زنان در عرصه سیاسی و اقتصادی ارائه کرد».
*مدیر گروه مطالعاتی زنان وغرب آسیا(انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا)
