ارتش «کارگرانِ گیگ» در چین، آینده اشتغال را تغییر می دهد؟ | انعطاف پذیری، کلید محبوبیت این شغل هاست

به گزارش اقتصادنیوز، چین که بزرگ‌ترین نیروی کار جهان را در اختیار دارد، دستخوش تحولات شگفت‌انگیزی شده است. کشاورزان و کارگران صنعتی چین، اکنون به ارتشی از کارگران گیگ پیوسته اند. کارگران گیگ به کارگرانی گفته می‌شود که شغل های کوتاه‌مدت، موقت و انعطاف‌پذیر دارند و معمولاً از طریق پلتفرم‌های دیجیتال یا اپلیکیشن‌ها کار پیدا می‌کنند. مثل رانندگان تاکسی اینترنتی، پیک‌های تحویل غذا یا کارگران پروژه‌ای در کارخانه‌ها. 

خبر مرتبط

چگونه آرژانتینی‌ها با خرید کفش جردن و شلوار جین «اقتصاد میلی» را بحرانی می‌کنند؟ | خروج دیوانه‌وار سرمایه از آرژانتین

اقتصادنیوز: آرژانتینی‌ها میلیاردها دلار را صرف خرید جردن و شلوار جین کردند و بحران اقتصادی را شعله‌ورتر کردند.

اکونومیست نوشت: کارگران گیگ مجموعاً ۲۰۰ میلیون نفر، یعنی معادل ۴۰ درصد از نیروی کار شهری در چین را تشکیل می دهند. وضعیت شغلی این کارگران بی ثبات بوده و بسیاری از آنها در خرید مسکن و دسترسی به خدمات عمومی و مزایا مشکل دارند.کارگران گیگ با تعداد بالای خود، اقتصاد و جامعه چین را در آینده شکل خواهد داد.

با بازسازی بازارهای کار به کمک فناوری، تجربه کارگران گیگ چین می‌تواند درس‌هایی را برای کشورهای دیگر ارائه دهد.

نقش فناوری در اقتصاد گیگ

چین به دلیل پذیرش زودهنگام «سوپر اپ‌ها» که بسیاری از جنبه‌های زندگی مردم را سازمان‌دهی می‌کنند، پیشرفته‌ترین اقتصاد گیگ جهان است. امروزه حدود ۸۴ میلیون نفر در چین به کارهای مبتنی بر پلتفرم های دیجیتال وابسته‌اند، از رانندگان تاکسی اینترنتی گرفته تا پیک های موتوری تحویل غذا. با گسترش مخاطبین این اپ ها، این نوع اشتغال در سایر کشورهای آسیای نیز رایج شده است. در هند حدود ۱۰ میلیون نفر در اقتصاد گیگ فعالیت دارند و در مالزی این رقم ۱.۲ میلیون نفر است، یعنی سهمی حدود ۷ درصد از کل نیروی کار در این کشور.

شیفت به بخش تولید

اخیراً کارگر گیگ به بخش تولید چین نیز وارد شده است. پرولتاریای سازمان‌یافته به تدریج جای خود را به میلیون‌ها کارگر موقت می‌دهد که بر اساس نیاز کارفرما، از یک خط تولید به خط دیگر منتقل می‌شوند. این مشاغل اغلب به جز دانش الفبای رومی، نیازمند مهارت خاصی نیستند.

کارگران ممکن است تنها چند روز یا هفته در یک محل بمانند. تخمین‌ها نشان می‌دهد که حدود ۴۰ میلیون نفر در تولید گیگ فعالیت دارند؛ یعنی یک‌سوم نیروی کار تولیدی چین و بیش از سه برابر نیروی کار آمریکا.

انعطاف پذیری، کلید محبوبیت این شغل هاست

یکی از دلایل افزایش ارتش نیروی کار گیگ، انعطاف‌پذیری شرکت‌هاست. کارفرمایان تمایل دارند کسب‌وکار خود را متناسب با تقاضای فصلی، نوسانات بازار و تغییرات ژئوپلیتیک افزایش یا کاهش دهند. فناوری نیز در این افزایش نقش مهمی داشته است؛ اپلیکیشن های موبایل های هوشمند مشتریان را به این نیروی کار متصل می کند.

همچنین در صنعت تولید، فناوری بسیاری از کارهای دشوار را که در گذشته نیازمند تجربه بود، خودکار کرده است. اگرچه این فناوری فرصت شغلی برای مهندسان ماهر ایجاد کرده است، اما در بخش مونتاژ، بسته‌بندی و بازرسی همچنان فضایی برای اشتغال افراد با توانمندی های معمولی وجود دارد.

انگیزه افراد متفاوت است

برای بسیاری از افراد، شغل های انعطاف‌پذیر از هر نوعی سودمند هستند. آن دسته از افرادی که در استفاده از فناوری مهارت دارند می‌توانند با تغییر شغل مداوم، درآمد بیشتری را نسبت به یک کار ثابت با یک کارفرمای مشخص کسب کنند. یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۲ نشان داد که درآمد ماهانه رانندگان تحویل کالا تقریباً ۲۰ درصد بیشتر از کارگران مهاجر بود. برخی دیگر تمایلی ندارند که مانند والدین خود، سال های متمادین یک کار ثابت با وظایف تکراری را دنبال کنند و به دنبال تنوع در زندگی شغلی خود هستند.

چالش‌ها و محدودیت‌ها

با وجود مزایای زیادی که این شغل ها دارد، کارگران گیگ با مشکلات متعددی نیز مواجه‌اند. با نبود رابطه پایدار و مستقیم با کارفرما، جوانان هرگز مهارت‌های لازم برای پیشرفت در زندگی را کسب نمی‌کنند. ترک مناطق روستایی و مهاجرت به شهرها باعث شکاف های فرهنگی خواهد شد. از سوی دیگر، بدون داشتن اشتغال ثابت، دسترسی به خدمات عمومی شهری در چین که به سیستم هوکو شهرت دارد، محدود می‌شود. در صورت عدم تثبیت شغلی، ممکن است سن ازدواج و فرزندآوری دچار تاخیر شده و روند سالمندی جمعیت تشدید شود.

وجود برخی مشکلات برای کارگران گیگ منحصر به چین است، اما تجربه چین در سایر جنبه‌ها قابل مطالعه است. بسیاری از کشورها، به‌ویژه در آسیای در حال توسعه، امیدوارند که موفقیت صنعتی چین را تکرار کنند و هیچ‌کدام نمی خواهند که پتانسیل نیروی جوان را از دست بدهند. کمبود شغل مناسب یکی از دلایل اعتراض جوانان در برخی کشورهای آسیایی است؛ مثلاً در اندونزی، درگیری‌ها در اوت ۲۰۲۵ پس از تصادف یک کارگر گیگ با خودرو زرهی، به خشونت کشیده شد.

درس‌هایی از چین

1- اعتماد بیش از حد به تولید صنعتی اشتباه است؛ کشورهایی که قدرت صنعتی خود را از دست داده‌اند یا هرگز نداشته‌اند، تصور می‌کنند شغل‌های کارخانه‌ای می‌تواند اشتغال ثابت، دستمزدهای بالا و ثبات اجتماعی ایجاد کند. این شاید برای مهندسان و تکنسین‌ها درست باشد، اما چین نشان داده که اتوماسیون های خودکار جایگزین بسیاری از مشاغل می شود.

2- جایگزینی برای شغل های گیگ وجود ندارد؛ تلاش برای حذف کار گیگ به امید جایگزینی با شغل دائم، بیهوده است. جایگزین واقعی برای کار گیگ اغلب بی‌کاری است. یک مطالعه اخیرا نشان داده است که ۷۷درصد از رانندگان تاکسی اینترنتی، پس از دست دادن شغل قبلی وارد این صنعت شده‌اند. پلتفرم‌ها اشتغال نامطمئن را اختراع نکرده‌اند و الگوریتم‌هایشان اگرچه گاهی سخت‌گیر هستند، اما بهتر از واسطه‌های سابق هستند که کارگران را به کارفرماها وصل می‌کردند.

3-قرارداد اجتماعی باید بازطراحی شود؛ دولت‌ها باید سیاست‌ها را طوری بازآفرینی کنند که کارهای گیگ سودمند باشند. چین الگوریتم‌ها را کمی تعدیل کرده است و در تلاش است تا با فشار بر پلتفرم‌های تجارت الکترونیک برای ارائه بیمه اجتماعی به کارگران گیگ، شکاف بین کارگران قدیم و جدید را کاهش دهد؛. هند نیز کارگران پلتفرمی را به ثبت نام و دریافت مزایا مانند بیمه حوادث و در آینده بیمه سلامت ترغیب می‌کند.

گام‌های بعدی چه خواهد بود؟

دولت‌ها باید برنامه‌های بلندپروازانه‌تری را اتخاذ کنند؛ مثلا به جای اینکه برای جای دادن کار گیگ در قالب قوانین و سیستم‌های موجود تلاش کنند، باید سیاست‌ها را از پایه بازطراحی کنند. چین می‌تواند سهم اجباری کارفرمایان برای بیمه و مزایا را کاهش دهد تا انگیزه شرکت‌ها برای انتخاب کارگران گیگ به جای کارگران دائم کمتر شود.

سایر کشورها هم باید امکان انتقال ساده‌تر حقوق بازنشستگی را فراهم کنند، تا افراد بتوانند ارتباط منطقی بین آنچه پرداخت می‌کنند و آنچه دریافت می‌کنند، برقرار کنند. بسیاری از کشورهای آسیایی با خطر پیر شدن جمعیت پیش از ثروتمند شدن روبرو هستند. بنابراین حمایت از کارگران نامطمئن و فراهم کردن شرایط پیشرفت برای آنها امروز بیش از همیشه اهمیت دارد.