خوب و بد سوریه، یک سال پس از سقوط بشار اسد | سوریها چه میخواهند؟ | مسیرهای ساختن سوریهای ثروتمند
به گزارش اقتصادنیوز، یک سال پس از سقوط بشار اسد رئیس جمهور سابق سوریه، این کشور همچنان کشوری است که بهشدت در حال گذار قرار دارد. بخش بزرگی از زیرساختهای آن ویران شده و هزینه بازسازی سوریه جنگزده بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار برآورد میشود. این کشور بهشدت نیازمند قوانین و نهادهایی است که بتوانند روند بازسازی را امکانپذیر کنند، جنایتکاران جنگی را پاسخگو نگه دارند و اطمینان دهند که دولت جدید نسبت به شهروندان خود پاسخگو است. به بیان دیگر، سوریه باید خود را از نو بسازد، آن هم زمانی که حتی برای عملکرد عادی نیز با مشکل روبهرو است.
فارن افرز در گزارشی نوشته است: برای اینکه مشخص شود سوریه چگونه میتواند بهترین مسیر را برای بازسازی طی کند، رهبران این کشور و حامیان بینالمللی آن باید خواستهها و نیازهای شهروندان سوری را درک کنند. از همین رو، از ۲۹ اکتبر تا ۱۷ نوامبر، عرب بارومتر یک شبکه تحقیقاتی غیرانتفاعی، نخستین نظرسنجی سراسری خود را در میان مردم سوریه انجام داد.
بر اساس نتایج این نظرسنجی آشکار شد که مردم سوریه امیدوارند، از دموکراسی حمایت میکنند و نسبت به دریافت کمک خارجی از جمله از آمریکا و اروپا نظر مثبتی دارند. همچنین آنها از دولت کنونی حمایت میکنند و به آن اعتماد دارند.
سوریها از وضع اقتصادی نگرانند
اما یافتههادلایلی هم برای نگرانی به همراه دارد. نخست اینکه سوریها بهطور کلی از وضعیت اقتصاد و خدمات عمومی ناراضی هستند. آنها نسبت به امنیت داخلی نگرانی دارند. مردم میخواهند بیعدالتیهای گذشته چه مربوط به پیش از سقوط حکومت اسد و چه پس از آن جبران شود، اما درباره اینکه رنج کدام گروه قومی یا مذهبی سزاوار توجه بیشتری است، اختلافنظر دارند. در نهایت، محبوبیت دولت جدید در مناطق مختلف کشور بسیار متفاوت است. احمد الشرع در برخی استانهای اقلیتنشین با نارضایتی جدی روبهرو هستند.
بنابراین، دمشق مسیر دشواری در پیش دارد. دولت جدید فعلا زمان خریده تا بتواند کشور را به سمت بهبود اوضاع هدایت کند. اما در نهایت، ماهعسل پایان مییابد و دولت بر اساس عملکرد واقعیاش قضاوت خواهد شد. اگر الشرع و تیمش نتوانند بهسرعت شرایط اقتصادی مردم را بهتر کنند و همه شهروندان کشور را در فرآیند بازسازی درگیر کنند، محبوبیت آنها ممکن است سقوط کند و درگیریهای داخلی سوریه بار دیگر با شدت بازگردد.
خبرهای خوب، خبرهای بد
در عرصه سیاست، نگرشها میتواند بسیار سریع تغییر کند. طبق نظرسنجیها، ۸۱ درصد از سوریها به احمد الشرع اعتماد دارند. ۷۱ درصد به دولت ملی بهطور کلی اعتماد دارند. ۶۲ درصد به دادگاهها و نظام حقوقی اطمینان دارند و ۷۱ درصد از ارتش حمایت میکنند.
تعداد قابلتوجهی از سوریها معتقدند که آزادی بیان(۷۳ درصد) و آزادی مطبوعات دارند (۷۳ درصد) و آزادی شرکت در اعتراضات مسالمتآمیز هم در دسترسشان قرار دارد (۶۵ درصد). تعداد کمتری یعنی ۵۳ درصد شرکتکنندگان در نظرسنجی فارن افرز اطمینان دارند که شورای مردم که بهتازگی انتخاب شده و پارلمان کشور است، نماینده منافع آنها خواهد بود. تنها ۴۰ درصد باور دارند که دولت روند انتخابات پارلمانی را بهخوبی توضیح داده و فرصت برابر برای همه فراهم کرده است.
تشخیص اینکه چرا سوریها چنین مشتاقاند، دشوار نیست. رهبری کنونی کشور تنها یک سال است قدرت را در دست گرفته، و مردم عملکرد اولیه آن را با دوران طولانی حکومت اسد مقایسه میکنند. ۵۰ درصد شهروندان معتقدند که فساد همچنان در نهادهای ملی وجود دارد، اما ۷۰ درصد باور دارند که فساد نسبت به دوران اسد کمتر شده است.
ماه عسل تمام خواهد شد
اما در نهایت، خاطرات دوران اسد کمرنگ خواهد شد و مردم شروع خواهند کرد الشرع را براساس وضعیت کنونی خود ارزیابی کنند. زمانی که این اتفاق بیفتد، ممکن است دولت جدید سوریه با مشکل مواجه شود.
بزرگترین نگرانی سیاسی مردم اقتصاد است و تنها ۱۷ درصد از عملکرد آن رضایت دارند. تورم (۳۱ درصد)، نبود شغل (۲۴ درصد)، و فقر (۲۳ درصد) بهعنوان بزرگترین چالشهای کشور ذکر شدهاند. در سطح فردی، ۵۶ درصد سوریها میگویند برآوردن نیازهای اولیهشان دشوار است. ۸۶ درصد تأیید میکنند که درآمد خانواده هزینههایشان را پوشش نمیدهد، و ۷۷ درصد از تلاشهای مقامات — که همیشه هم دولت ملی نیست — برای ایجاد اشتغال ناراضیاند. ناامنی غذایی بهشدت گسترده است: ۶۵ درصد از همهٔ سوریها و ۷۳ درصد از افرادی که خود را آواره داخلی معرفی کردهاند، میگویند در ۳۰ روز گذشته اغلب یا گاهگاهی غذایشان تمام شده قبل از اینکه پول خرید غذای جدید داشته باشند. همچنین بیشتر سوریها از وضعیت زیرساختهای عمومی بسیار ناراضیاند: کمتر از نیمی از آنها از برق (۴۱ درصد)، آب (۳۲ درصد), مسکن مقرونبهصرفه (۳۵ درصد)، و نظام سلامت (۳۶ درصد) راضیاند.
در نهایت، سوریها همچنان نگران وضعیت امنیت خود هستند. اگرچه تقریباً همه ۹۴ درصد، میگویند در محلهٔ خود احساس امنیت میکنند، اما «ایجاد انحصار دولت بر زور» را دومین چالش بزرگ کشور میدانند.
کشوری دوپاره
شاید نگرانکنندهترین یافته برای دولت سوریه که همچنان در تلاش برای متحد کردن کشور است، این باشد که حمایت از آن در مناطق جغرافیایی مختلف کاملا نابرابر است. رهبری کشور در برخی استانها محبوب است، اما در لاذقیه، سویدا و طرطوس، درصد بسیار کمتری به دولت ملی (۳۶ درصد)، دادگاهها (۳۳ درصد)، ارتش (۲۲ درصد) و رئیسجمهور (۳۶ درصد) اعتماد دارند. مردم این سه استان همچنین معتقد نیستند که آزادیهای فردی گستردهای دارند: تنها ۳۱ درصد به آزادی بیان، ۳۴ درصد به آزادی مطبوعات، و تنها ۱۶ درصد به آزادی تجمع باور دارند. همچنین تنها ۳۵ درصد فکر میکنند دولت به نیازهایشان پاسخگو است و ۴۱ درصد از عملکرد دولت ملی رضایت دارند.
این آمار احتمالا بازتابدهنده شکافهای فرقهای است که در سوریه غوغا میکند و از زمان اسد شروع شده و پس از سقوط او نیز ادامه یافته است. لاذقیه و طرطوس محل زندگی جمعیت زیادی از علویان است و سویدا بیشترین جمعیت دروزی کشور را در خود دارد. دولت اسد تحت سلطه علویان بود و بهطور سیستماتیک این گروه و برخی دیگر از اقلیتها، از جمله در برهههایی دروزیها را امتیازدهی و جذب میکرد. در مقابل، اکثریت سنی عرب از این امتیازات محروم بودند. اما اکنون این اکثریت مذهبی ـ قومی قدرت را در دست دارد و نتوانسته حمایت یا شمول کافی برای جوامع دیگر فراهم کند. در طول سال ۲۰۲۵، مواردی از کشتارهای تلافیجویانه، غارت و قتلعام علیه علویان در لاذقیه و طرطوس و همچنین علیه دروزیها رخ داده که بدترین ترسهای این گروهها نسبت به زندگی در سوریه پسااسد را تایید میکند.
سوریه نیاز به نظامی بسیار دقیق و حسابشده برای عدالت انتقالی دارد. ایجاد سازوکار قضایی بهتر کمک زیادی به کاهش تنشهای فرقهای خواهد کرد. اما برای ساختن کشوری واقعا باثبات و عادلانه، سوریه باید دموکراتیک شود. بیشتر شهروندان دولت کنونی را چندان دموکراتیک نمیدانند، اما ۷۱ درصد معتقدند دموکراسی با وجود همهٔ مشکلاتش — بهتر از دیگر آلترناتیوهاست.
کمک لازم است
ساختن سوریهای ثروتمند، با حکومتی فراگیر و دموکراتیک بدون شک کاری بسیار دشوار است. اما این کشور مجبور نیست تنها این مسیر را طی کند و قصد اینکار را هم ندارد. طبق نظرسنجی، بیشتر سوریها نسبت به دریافت کمک خارجی رویکرد مثبتی دارند. وقتی گزینههای مختلف در اختیارشان قرار گرفت، حدود ۸۰ درصد نوعی کمک اقتصادی خارجی را ضروری دانستند: ۴۵ درصد کمک برای توسعهٔ اقتصادی، و ۳۶ درصد کمک برای بازسازی زیرساختها. تنها ۴ درصد گفتهاند که هیچ کمکی نمیخواهند.
دمشق گزینههای زیادی برای همکاری دارد که در میان مردم از مشروعیت برخوردارند. عربستان سعودی و قطر در صدر هستند. ترکیه با محبوبیت ۷۳ درصدی در رتبهٔ سوم است. اما این احساس یکدست نیست: تنها ۳۸ درصد از کسانی که خود را عضو اقلیت میدانند نظر مثبتی نسبت به اردوغان دارند، در حالی که این رقم در میان غیراقلیتیها ۸۱ درصد است. همانند سیاست داخلی، در نگاه مردم به روابط خارجی نیز شکافهای مهمی وجود دارد.
با این حال، سوریها با هویتهای مختلف به اروپا و آمریکا نگاه مثبتی دارند. ۷۰ درصد از جمله ۶۶ درصد از اقلیتها، اتحادیه اروپا را مثبت ارزیابی میکنند. ۶۶ درصد نظر مثبتی به ایالات متحده دارند، از جمله ۶۰ درصد از اقلیتها. ۶۱ درصد نیز نظر مثبتی نسبت به «دونالد ترامپ» دارند. این رقم در منطقه چشمگیر است، چرا که ترامپ معمولا محبوبیت پایینی دارد. اما این موضوع منطقی است: مدت کوتاهی پس از آغاز به کار، ترامپ تحریمهای سنگینی را که آمریکا علیه سوریه وضع کرده بود، لغو کرد.
ارسال نظر